Hơn 1 triệu lao động Campuchia mắc kẹt, kinh tế Thái Lan chao đảo vì khủng hoảng biên giới

Chính phủ Thái Lan đã ra quyết định đóng cửa hầu hết các cửa khẩu biên giới trên đất liền với Campuchia, tạo ra những tác động sâu rộng đối với khoảng 1,2 triệu lao động nhập cư Campuchia cũng như nền kinh tế của chính Thái Lan.

Căng thẳng ngoại giao giữa hai nước bùng phát sau vụ việc một binh sĩ Campuchia thiệt mạng tại khu vực biên giới tranh chấp vào cuối tháng 5. Từ đó, hai bên đã tham gia vào những cuộc tranh cãi gay gắt và ban hành các chỉ thị chính thức nhằm gây tổn hại lẫn nhau.

Tình hình càng trở nên phức tạp khi cựu Thủ tướng Hun Sen tiết lộ về cuộc điện đàm dài 17 phút với Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra vào tuần trước. Theo ông Hun Sen, trong cuộc gọi này, bà Paetongtarn đã gọi một trong những vị tướng của mình là "đối thủ". Hậu quả của vụ tiết lộ này là cuộc khủng hoảng chính trị nhắm vào Thủ tướng Thái Lan, khiến 1 đảng trong liên minh cầm quyền rút lui và Chính phủ đứng trên bờ vực sụp đổ.

Tình hình tiếp tục căng thẳng vào đêm 24/6 khi quân đội Thái Lan tuyên bố đóng cửa toàn bộ cửa khẩu biên giới đất liền với Campuchia. Lệnh cấm này áp dụng đối với mọi hoạt động thương mại, lao động và du lịch, chỉ ngoại trừ các trường hợp cấp cứu y tế và sinh viên.

Bên cạnh lý do an ninh quốc gia, phía Thái Lan cho biết hành động này nhằm ngăn chặn các hoạt động lừa đảo được thực hiện từ Campuchia dọc theo khu vực biên giới.

Đáng chú ý, kể từ khi Thái Lan đóng cửa biên giới, Thủ tướng Campuchia Hun Manet cùng cha ông - cựu Thủ tướng Hun Sen, hiện là Chủ tịch Thượng viện - đều chưa đưa ra bất kỳ bình luận hay biện pháp đối phó chính thức nào.

Tuy nhiên, ông Hun Sen đã có một động thái đáng chú ý trên mạng xã hội. Trong bài đăng Facebook hôm thứ Ba (24/6), ông ám chỉ về sự bất ổn chính trị tại Thái Lan: "Tôi nghĩ Thái Lan sẽ có Thủ tướng mới trong ba tháng tới, và tôi biết trước ai sẽ là Thủ tướng, nhưng tôi sẽ không nói ra".

Người phát ngôn chính phủ Campuchia Pen Bona khẳng định Thái Lan đã đơn phương quyết định dừng mọi hoạt động thương mại, đồng thời cảnh báo Campuchia "có thể trả lời tương ứng bất cứ lúc nào". Tuy nhiên, ông không làm rõ liệu Campuchia có thực hiện các biện pháp đối phó cụ thể hay không.

"Việc đóng cửa biên giới của Thái Lan là một tổn thất cho nền kinh tế của chính nước này", ông Pen Bona nhấn mạnh. "Thông thường, việc đóng cửa biên giới sẽ gây ra hậu quả cho cả hai bên, và chúng tôi không muốn làm điều đó. Nhưng Thái Lan là người khởi xướng, vì vậy hãy để họ làm điều đó".

Quyết định đóng cửa toàn bộ cửa khẩu biên giới với Campuchia của Thái Lan được đưa ra sau một loạt động thái trả đũa từ phía Campuchia. Trước đó, Campuchia đã tuyên bố chặn mọi hoạt động nhập khẩu nhiên liệu vào ngày 25/6, cũng như ban hành chỉ thị tuần trước về việc dừng quá cảnh nhập khẩu trái cây và rau quả.

Để đáp trả, Thái Lan đã cấm nhập khẩu sắn từ Campuchia, tạo ra một cuộc chiến thương mại ngày càng căng thẳng giữa hai nước láng giềng.

Theo dữ liệu hải quan Campuchia, thương mại song phương giữa hai nước đạt 4,2 tỷ USD trong năm 2024. Trong đó, Campuchia xuất khẩu sang Thái Lan 844 triệu USD, trong khi nhập khẩu từ nước láng giềng lên tới 3,4 tỷ USD.

Cơ cấu thương mại cho thấy sự phụ thuộc lẫn nhau: Campuchia nhập khẩu nhiên liệu, phụ tùng máy móc, đồ uống và hàng đóng hộp từ Thái Lan, trong khi xuất khẩu trái cây, rau quả và các sản phẩm thực phẩm khác sang thị trường này.

Bên cạnh thương mại, ngành du lịch cũng chịu tác động nghiêm trọng với gần 1,3 triệu khách du lịch đã vượt qua biên giới đất liền vào năm ngoái.

Cảnh tượng hỗn loạn và hoảng loạn đã diễn ra tại cửa khẩu quốc tế Poipet hôm 25/6 khi công nhân, thương nhân và khách du lịch Campuchia cố gắng vượt biên. Trước tình hình căng thẳng, cả Campuchia và Thái Lan đã mở cửa khẩu từ 5 giờ chiều đến 8 giờ tối để cho phép người dân di chuyển, tuy nhiên chưa rõ đây có phải là biện pháp tạm thời hay không.

Anh Ny Kimleap, một công nhân khuân vác 39 tuổi chuyên vận chuyển quần áo đến chợ Rong Kluea ở phía biên giới Thái Lan, đã không thể tìm được việc làm vào thứ Ba. Anh bày tỏ lo ngại về tác động tài chính đối với gia đình nếu tình trạng đóng cửa biên giới kéo dài.

"Tôi muốn yêu cầu Chính phủ giúp đỡ mọi người vì 90% người dân ở đây đang mắc nợ," anh nói. "Xin hãy để mọi người hoãn trả nợ ngân hàng. Tôi không biết mình có thể tìm được việc làm ở đâu bây giờ."

Nợ nần gia tăng đang trở thành mối quan ngại lớn đối với nền kinh tế Campuchia. Báo cáo đánh giá gần đây của Ngân hàng Thế giới cho thấy tỷ lệ nợ xấu lần lượt là 7,9% và 9% đối với các khoản vay không hiệu quả giữa các ngân hàng và các nhà điều hành tài chính vi mô.

Trong khi dự báo nền kinh tế Campuchia sẽ chậm lại, ngân hàng phát triển đã cảnh báo rằng nợ tư nhân gia tăng và tỷ lệ nợ xấu leo thang có thể gây nguy hiểm cho toàn bộ nền kinh tế.

Một mối quan ngại khác của chính phủ Campuchia là hơn 1,2 triệu công nhân nhập cư đang làm việc tại các công trường xây dựng, đồn điền và tàu đánh cá của Thái Lan. Theo số liệu thống kê của chính phủ Thái Lan, tổng số công nhân nhập cư Campuchia được ghi nhận là 459.863 người tính đến tháng 1/2024, tuy nhiên chính phủ Campuchia ước tính con số thực tế cao hơn nhiều.

Trước đó, ông Hun Sen đã kêu gọi tất cả công nhân trở về Campuchia thay vì phải đối mặt với "sự phân biệt đối xử", đồng thời hứa hẹn việc làm và khoan hồng với khoản nợ của họ.

Hiệp hội Ngân hàng Campuchia và Hiệp hội Tài chính vi mô Campuchia đều tuyên bố sẽ hưởng ứng lời kêu gọi của chính phủ nhằm hỗ trợ những người lao động nhập cư trở về, nhưng chưa đưa ra kế hoạch cụ thể về cách thức giảm bớt gánh nặng trả nợ.

Tuần trước, cục di trú Campuchia báo cáo có hơn 5.000 lao động nhập cư trở về từ Thái Lan mỗi ngày. Bộ Lao động cho biết họ đã triển khai các nhóm lưu động hỗ trợ những lao động này, cung cấp thông tin về việc làm tại tỉnh quê hương.

Ông Khun Tharo, giám đốc chương trình của nhóm quyền lao động Campuchia CENTRAL, cho biết có mức độ lo lắng cao trong số những người lao động nhập cư Campuchia vẫn còn ở Thái Lan, đặc biệt là những người không có giấy tờ hợp pháp. Tuy nhiên, hầu hết họ vẫn phân vân không biết có nên nghỉ việc và trở về nhà hay không do tình hình kinh tế bất ổn.

"Họ có thể rất lo lắng và đang tự thuyết phục mình quay trở lại Campuchia," ông nói. "Kể từ hôm qua và hôm nay, chúng tôi đã chứng kiến làn sóng di chuyển ồ ạt của công nhân Campuchia quay trở lại quê nhà."

Từ phía Thái Lan, Somsak Srikiat, chủ một cửa hàng mì ở Bangkok thuê năm công nhân Campuchia, chia sẻ với Nikkei Asia: "Hầu hết họ hiện muốn ở lại, nhưng nếu họ đổi ý và quyết định quay về Campuchia, tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận điều đó."

Tình hình hiện tại đặt ra nhiều thách thức nghiêm trọng cho cả hai nền kinh tế, đặc biệt khi Thái Lan phụ thuộc đáng kể vào lực lượng lao động từ Campuchia trong nhiều ngành nghề.

Tham khảo Nikkei Asia, SCMP

>> Chỉ huy quân đội Thái Lan khẳng định vẫn tin tưởng thủ tướng sau vụ rò rỉ ghi âm cuộc gọi