Kế hoạch dùng 217 tỷ USD tài sản Nga bị chặn đứng, nội bộ EU chia rẽ sâu sắc

Nỗ lực của Liên minh châu Âu nhằm giải phóng nguồn tài chính cho Ukraine từ khối tài sản bị đóng băng của Ngân hàng Trung ương Nga đã vấp phải sự phản đối khi Bỉ đặt ra lo ngại pháp lý đối với kế hoạch khai thác lợi nhuận từ số tiền 217 tỷ USD được giữ tại nước này.

Thủ tướng Bỉ Bart De Wever gọi đề xuất của EU là một “canh bạc lớn”, đòi hỏi các nước trong khối phải cùng nhau gánh rủi ro một cách rõ ràng. Ông cảnh báo tiến trình này sẽ kéo dài và khuyến nghị khối nên tìm nguồn tài chính thay thế cho Kyiv.

“Mỗi nước sẽ phải gánh trách nhiệm tương ứng nếu kịch bản xấu xảy ra”, De Wever nói bên lề hội nghị Cộng đồng Chính trị châu Âu hôm 2/10, nhấn mạnh kế hoạch liên quan đến “số tiền khổng lồ” và đòi hỏi bảo đảm trong “thời gian rất dài”.

Trái ngược với sự dè dặt từ Brussels, nhiều lãnh đạo EU tham dự cuộc họp tại thủ đô Đan Mạch một ngày trước đó tỏ ra lạc quan, cho rằng kế hoạch gây quỹ hàng tỷ euro cho Ukraine đang có tiến triển. Thủ tướng Đức Friedrich Merz bày tỏ tin tưởng rằng khối có thể đạt đồng thuận tại thượng đỉnh EU ngày 23 - 24/10.

Cuối tuần trước, Ủy ban châu Âu đã trình bản kế hoạch khai thác lợi nhuận từ tài sản Nga với các thành viên, nhằm tìm kiếm ủng hộ trước hội nghị tháng 10. Đề xuất này tập trung vào việc sử dụng phần lợi tức, không đồng nghĩa với tịch thu tài sản.

Để xoa dịu quan ngại pháp lý, EU gợi ý một “hợp đồng nợ tùy chỉnh” với Euroclear – tổ chức thanh toán bù trừ có trụ sở tại Brussels – cùng lãi suất 0%, nhằm đảm bảo có thể đáp ứng các yêu cầu bồi thường tiềm tàng từ phía Nga trong tương lai.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định rủi ro từ kế hoạch sẽ được san sẻ trên “những đôi vai rộng hơn”. Bà ước tính khoảng 140 tỷ euro có thể được huy động và phân bổ cho Ukraine theo từng giai đoạn, đi kèm một số điều kiện.

Tổng thống Lithuania Gitanas Nauseda thừa nhận khối vẫn thiếu sự đồng thuận hoàn toàn, nhưng cho rằng Bỉ gần như đơn độc. Thủ tướng Hungary Viktor Orban cũng nhắc lại lập trường bác bỏ đề xuất của mình, dù kế hoạch này không đòi hỏi sự nhất trí tuyệt đối.

“Không có sự thống nhất, nhưng tôi không bi quan vì chỉ có một quốc gia coi đây là vấn đề”, lãnh đạo Lithuania nói.

Trong khi đó, Thủ tướng Bỉ vẫn giữ quan điểm cứng rắn, cho rằng cơ chế hiện tại còn nhiều lỗ hổng pháp lý và khó có thể sớm giải quyết. Ông nhấn mạnh EU nên tính đến nguồn lực khác thay vì chỉ trông chờ vào tài sản Nga.

“Chúng ta là câu lạc bộ của những quốc gia giàu nhất thế giới, chẳng lẽ lại không thể huy động được số tiền đó? Không có cái gọi là tiền miễn phí”, De Wever nói.