Khoa học lý giải vì sao bão mùa thu ngày càng dữ dội và khó lường hơn bão mùa hè

Giới khoa học nhận định tốc độ gió cực đại mà Trái Đất có thể tạo ra trong một cơn bão vào khoảng 322 km/giờ, giới hạn được xác định dựa trên sự cân bằng giữa năng lượng hút từ đại dương và lực ma sát bề mặt. Tuy nhiên, trong bối cảnh khí hậu toàn cầu ấm dần lên, giới hạn này đang bị nới rộng. Từ tháng 3 năm 2023, nhiệt độ trung bình mặt biển thế giới liên tục đạt kỷ lục mới, cung cấp thêm năng lượng cho các hệ thống bão, khiến chúng phát triển nhanh hơn và mạnh hơn trước đây.

Bão hình thành ở Đại Tây Dương (gọi là hurricane) hay Tây Bắc Thái Bình Dương (gọi là typhoon) đều có bản chất là bão nhiệt đới. Khi mặt nước biển ấm lên, hơi nước bốc hơi mạnh, tạo thành những khối mây khổng lồ mang theo năng lượng. Nhiệt độ càng cao, hệ thống bão càng dễ “nạp năng lượng”, khiến gió mạnh lên nhanh và bão đạt cường độ cực đại trong thời gian ngắn.

Một minh chứng rõ ràng là siêu bão Ragasa, cơn bão mạnh nhất thế giới trong năm 2024. Ngày 24 tháng 9, Ragasa quét qua đảo Đài Loan và miền Bắc Philippines với sức gió lên tới 285 km/giờ, tương đương bão cấp 5. Cơn bão khiến ít nhất 14 người thiệt mạng, 124 người mất tích và buộc hàng triệu người dân tại Hong Kong, Macao và Thâm Quyến phải sơ tán.

Theo TWN, Ragasa đặc biệt nguy hiểm vì gần như không có hiện tượng “đứt gió”, sự thay đổi đột ngột của hướng hoặc tốc độ gió trong phạm vi hẹp. Nhờ vậy, năng lượng tại lõi bão không bị phân tán mà tiếp tục tích tụ, giúp Ragasa duy trì cường độ siêu bão trong nhiều giờ liên tiếp. Dù được dự báo sẽ suy yếu sau khi đổ bộ, nó vẫn tiềm ẩn nguy cơ gây mưa lớn, lũ quét và sạt lở đất nghiêm trọng, tương tự thảm họa do bão Mangkhut từng gây ra năm 2018.

Theo thống kê của CGTN, trong giai đoạn 1949 - 2024, Bắc bán cầu ghi nhận 867 cơn bão mùa hè và 859 cơn bão mùa thu, chiếm 44% tổng số bão hàng năm. Tuy số lượng tương đương, bão mùa thu lại có xu hướng mạnh hơn và tàn phá nặng nề hơn.

Lý do nằm ở thời điểm hình thành. Tháng 8 và tháng 9 là giai đoạn nhiệt độ biển vùng nhiệt đới đạt mức cao nhất, cung cấp năng lượng dồi dào cho quá trình hình thành và tăng cấp của bão. Khi mùa thu đến, khối không khí lạnh từ phương bắc tràn xuống, tạo ra sự chênh lệch áp suất lớn, khiến tốc độ gió quanh tâm bão tăng nhanh. Sự giao thoa giữa không khí lạnh và khối bão nhiệt đới còn làm tăng lượng mưa, dễ gây ra lũ lụt và sạt lở nghiêm trọng ở khu vực đất liền.

Từ góc nhìn khí tượng, đây là thời điểm thiên nhiên “dồn sức”. Sức nóng của mùa hè chưa tan hết, trong khi không khí lạnh đầu mùa đã bắt đầu hoạt động mạnh. Hai yếu tố này kết hợp, khiến các cơn bão mùa thu không chỉ mạnh về gió mà còn cực kỳ phức tạp về đường đi và khả năng duy trì cường độ.

Bão mùa thu dữ dội không phải hiện tượng bất thường mà là kết quả của sự cộng hưởng giữa nhiệt độ biển cao, không khí lạnh đầu mùa và biến đổi khí hậu toàn cầu. Khi đại dương ngày càng nóng lên, giới hạn tự nhiên của sức gió cũng bị đẩy xa hơn, khiến siêu bão xuất hiện thường xuyên hơn và sức tàn phá ngày càng lớn.

(Theo CGTN, Live Science)