Khoảng 6.100 tỷ tiền thuế giá trị gia tăng chưa được hoàn, doanh nghiệp ngành gỗ 'khát vốn' giữa mùa xuất khẩu

Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) vừa có kiến nghị gửi Bộ Tài chính và các đơn vị liên quan, đề xuất sửa đổi quy định về hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với sản phẩm gỗ, lâm sản rừng trồng sơ chế thông thường. Động thái này nhằm tháo gỡ khó khăn về vốn, giảm áp lực thủ tục hành chính và tạo môi trường thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong ngành chế biến - xuất khẩu gỗ.

Theo kiến nghị của VIFOREST, cần bỏ thu thuế GTGT đối với sản phẩm gỗ, lâm sản rừng trồng sơ chế thông thường, đồng thời áp dụng cơ chế thuế tương tự như đối với nông sản sơ chế từ cây trồng, theo quy định tại Nghị định 209/2013/NĐ-CP của Chính phủ.

Hiệp hội cho rằng việc công nhận sản phẩm gỗ sơ chế thuộc nhóm không chịu thuế giá trị gia tăng sẽ giúp doanh nghiệp không phải khấu trừ, không phải hoàn thuế, qua đó giảm gánh nặng tài chính, chi phí vốn, đồng thời ngăn chặn gian lận hóa đơn, thất thoát ngân sách và rủi ro pháp lý.

Chính sách này còn góp phần ổn định sinh kế cho hàng triệu hộ trồng rừng, bảo đảm chuỗi cung ứng bền vững, giữ vững uy tín quốc gia trong việc tuân thủ các quy định của Liên minh châu Âu (EUDR), tránh nguy cơ bị áp dụng “thẻ vàng” hoặc “thẻ đỏ” thương mại.

Sau hơn hai thập kỷ phát triển, ngành gỗ Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Theo báo cáo của VIFOREST, diện tích rừng trồng hiện đạt hơn 4,6 triệu héc ta, sản lượng khai thác gỗ rừng trồng khoảng 35 – 40 triệu m³/năm, đáp ứng 75 – 80% nhu cầu nguyên liệu trong nước.

Kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ dự kiến đạt 16,9 tỉ USD trong năm 2025, đứng thứ sáu trong các ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, tạo việc làm cho hơn 500.000 lao động trực tiếp và hàng triệu hộ dân trồng rừng.

Tuy nhiên, song hành với thành tích xuất khẩu, nhiều doanh nghiệp chế biến - xuất khẩu gỗ vẫn gặp vướng mắc kéo dài trong hoàn thuế GTGT đầu vào, gây thiếu hụt vốn lưu động và đình trệ sản xuất.

Theo ông Cao Xuân Thanh, Chánh văn phòng VIFOREST, “nhiều hồ sơ hoàn thuế bị yêu cầu bổ sung, giải trình nhiều lần, khiến thời gian xử lý vượt quá quy định”.

Quy trình xác minh nguồn gốc gỗ hiện nay phải truy tới từng hộ trồng rừng, trong khi một lô hàng xuất khẩu có thể liên quan đến hàng chục hộ dân ở nhiều tỉnh khác nhau, khiến doanh nghiệp tốn kém thời gian và chi phí xác minh.

Số liệu sơ bộ của VIFOREST năm 2023 cho thấy, tổng số thuế giá trị gia tăng chưa được hoàn cho doanh nghiệp ngành gỗ ước khoảng 6.100 tỷ đồng. Trong khi đó, doanh nghiệp vẫn phải ứng trước 10% thuế đầu vào, khiến khả năng quay vòng vốn bị hạn chế, đặc biệt với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Biên lợi nhuận của ngành gỗ chỉ ở mức 5 - 7%, nên việc chậm hoàn thuế khiến ngành thiệt hại 500 - 600 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 2 - 3% lợi nhuận toàn ngành. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp còn chịu ảnh hưởng uy tín với khách hàng quốc tế do chậm tiến độ thanh toán và giao hàng.

Theo ông Nguyễn Liêm, Phó Chủ tịch VIFOREST, nguyên nhân chính của tình trạng này là ngành gỗ bị xếp vào nhóm hàng hóa rủi ro cao, dẫn đến áp dụng quy trình “kiểm tra trước. hoàn thuế sau”.

Yêu cầu truy xuất nguồn gốc đến từng hộ trồng rừng là không khả thi do đặc thù sản xuất, mua bán qua nhiều khâu trung gian.

Hậu quả là nhiều hồ sơ hoàn thuế bị ách tắc kéo dài, doanh nghiệp thiếu vốn, phải nhập khẩu gỗ nguyên liệu để tránh rắc rối thủ tục, khiến hàng triệu hộ trồng rừng trong nước mất thị trường tiêu thụ.

Ông Cao Xuân Thanh cảnh báo, nếu không sớm tháo gỡ, Việt Nam có thể phải đối mặt với “tình huống giải cứu rừng trồng thương mại”, đi ngược lại mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững.

Tình trạng chậm hoàn thuế cũng tiềm ẩn nguy cơ tiêu cực trong khâu xét duyệt, làm thất thu ngân sách Nhà nước do mua bán hóa đơn và cơ chế “xin - cho” dễ bị lạm dụng.

Trước những bất cập trên, VIFOREST kiến nghị Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế sớm xem xét sửa đổi chính sách thuế theo hướng công nhận sản phẩm gỗ, lâm sản rừng trồng sơ chế thuộc nhóm không chịu thuế GTGT; đơn giản hóa thủ tục hoàn thuế, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ; áp dụng công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc, hạn chế sai lệch và thủ công trong kiểm tra hồ sơ; tăng cường đối thoại giữa cơ quan thuế và doanh nghiệp để đảm bảo thống nhất, minh bạch trong thực thi.

Theo VIFOREST, việc hoàn thiện chính sách thuế GTGT không chỉ giúp doanh nghiệp ổn định tài chính, duy trì sản xuất và xuất khẩu, mà còn khuyến khích tiêu thụ gỗ rừng trồng trong nước, góp phần thực hiện chiến lược phát triển lâm nghiệp bền vững, hướng tới nền kinh tế xanh và tuần hoàn mà Chính phủ đã đề ra.