Loại hạt được ví như “vàng đen” của vùng Tây Bắc, 2 triệu đồng/kg vẫn nhiều người ồ ạt săn lùng

Hạt dổi là hạt của cây dổi ăn hạt, có tên khoa học là Michelia tonkinensis A.Chev. Cây dổi là một loại cây gỗ thường xanh thuộc họ Ngọc lan (Magnoliaceae).

Loài cây dổi vốn có 2 loại, một là dổi hạt (Michelia tonkinensis) và dổi xanh (Michelia mediocris). Dổi xanh hạt đắng không ăn được mà chỉ trồng để lấy gỗ. Cây dổi thường mọc ở độ cao 700-1500m. Đối với người dân Tây Bắc, hạt dổi là vị thuốc quý với tác dụng chữa các chứng bệnh về tiêu hoá và xương khớp, đồng thời có thể dùng làm gia vị cho các món ăn hằng ngày.

Bên cạnh vì hương vị nổi trội, bởi những khó khăn trong việc nuôi trồng và thu hoạch, hạt dổi trở nên khan hiếm và đắt đỏ. Vì thế, nhiều người ví loại gia vị này như “vàng đen” của núi rừng Tây Bắc.

Để có thể cho quả lấy hạt, cây dổi mất 5 năm để phát triển. Tuy nhiên, phải có tuổi đời trên 10 năm, cây mới có thể sản sinh lượng hạt ổn định từ 3kg trở lên. Những cây dổi mới lớn chỉ có thể cung cấp từ 0,5kg - 0,7kg hạt.

Ngoài ra, dổi là loài thân gỗ thẳng đứng, cao 15-20m, ít cành. Việc hái lượm diễn ra khó khăn. Để thu hoạch dổi, thường giao cho những người bản địa giỏi leo trèo thực hiện, hoặc chờ cho dổi chín rụng xuống thì tiến hành thu gom.

Điểm đặc biệt nhất của hạt dổi nằm ở chính hương vị đặc trưng. Khác với các gia vị phổ biến trong bữa cơm gia đình Việt (hành, tỏi, tiêu,...), mùi hương của hạt dổi rất riêng biệt, khó trộn lẫn. Mùi hạt dổi nướng thơm ngạt ngào pha chút hăng nhè nhẹ, vị cay cay. Món ớt giấm măng chua ngâm hạt dổi từng là quý thực tiến vua đã nói lên giá trị đặc biệt của loại hạt này.

Mỗi năm cứ vào khoảng thời gian từ tháng 10-11 dương lịch hàng năm là mùa của những hạt dổi rừng chín. Khi ấy, bà con đồng bào dân tộc vùng núi Tây Bắc lại vào rừng nhặt hạt dổi về ăn hoặc bán.

Nửa tháng nay, Facebook của anh Trần Văn Tiến, quê ở Lai Châu thường xuyên rao bán hạt dổi rừng. Đây là những hạt nhỏ, màu nâu sạm và có hương vị rất thơm được anh gọi là hạt dổi nếp.

Người đàn ông sống từ bé tại Lai Châu này chia sẻ với Vietnamnet vì sinh ra ở vùng núi nên từ bé anh đã biết cây dổi. Cây dổi thường mọc ở rừng tự nhiên. Thân cây dổi rất cao, thẳng đứng và cực ít cành. Mỗi năm từ khoảng tháng 10-11 hàng ăn là mùa của những hạt dổi chín rụng. Khi ấy bà con dân tộc quê anh thường vào rừng nhặt loại hạt thơm ngon nổi tiếng này về ăn hoặc bán cho khách có nhu cầu.

“Năm nào nhà mình cũng nhặt được 20-30kg hạt dổi rừng. Nhà ăn không hết nên mình thường rao lên facebook bán. Khách mua thường là những đồng nghiệp ở Hà Nội hoặc những khách sành ăn. Họ từng ăn hạt dổi nếp nhà mình 1-2 lần đâm nghiện. Cứ hết họ lại đặt mua”, anh chia sẻ.

Anh Tiến tiết lộ, hạt dổi có 2 loại nên người không sành rất dễ bị các tiểu thương khác đánh lừa. Tuy nhiên, người quê anh thì phân biệt rất dễ nhờ vào đặc điểm sau: "Hạt dổi có hạt dổi to và hạt dổi nhỏ.

Trong đó, hạt dổi nhỏ gồm những hạt bé, kích cỡ không đều nhau nhưng to nhất cũng chỉ như hạt ngô. Loại hạt dổi nhỏ này có màu vàng và đen, ăn rất thơm. Do đó người quê mình thường gọi là hạt dổi nếp. Cây hạt dổi nếp cũng giống hạt dổi to nhưng lá của chúng bé và vàng hơn. Loại hạt dổi thượng hạng vì hiếm nên có giá từ 200.000-300.000 đồng/lạng”.

Một loại hạt dổi khác là loại hạt dổi to hay còn gọi là hạt dổi tẻ. Chúng có kích cỡ to hơn, có màu đen nhưng không thơm bằng hạt dổi nhỏ. Khi ngửi kỹ, loại hạt dổi tẻ này có mùi hắc khá khó chịu. Đây là loại hạt được bán với số lượng nhiều và giá thành rẻ hơn nhiều. Giá chỉ từ 150.000-180.000 đồng/lạng. Cây dổi tẻ có lá xanh và to hơn cây dổi nếp.

Cũng theo anh Tiến, dù hạt dổi rừng rất nhỏ nhưng mỗi khi sử dụng muốn hạt dổi dậy mùi và thơm ngon nhất thì phải sơ chế cầu kỳ: “Đầu tiên là phải nướng hạt dổi trên bếp than hoặc bếp gas. Bởi nướng lên hạt dổi mới thơm, ngon. Khi nướng chịu khó xoay đều hạt dổi. Lúc nào ngửi thấy mùi thơm bốc lên và hạt dổi phồng lên là được. Chú ý đừng nướng quá kỹ vì hạt dổi sẽ bị cháy, ăn mất ngon”.

Do đang vào chính vụ nên những hạt dổi nếp được anh Hải bán với giá 200.000 đồng/lạng. Sau tháng 11, hết vụ thu hoạch nên lúc ấy giá thành hạt dổi sẽ bị đẩy lên khoảng 300.000 đồng/lạng. Dù giá thành hạt dổi rừng đắt như vậy nhưng nhiều khách sành ăn đặc sản của núi rừng vẫn đặt 1-2 lạng về ăn cả năm.

Hạt dổi được mệnh danh là “vàng đen” của Tây Bắc với giá cả khá cao nên bị làm giả rất nhiều. Người dân cần chọn mua ở những cơ sở uy tín, có nguồn gốc rõ ràng. Tuy là một trong những gia vị khá lành tính, tuy nhiên những người dễ bị tiêu chảy, có cơ địa hàn lạnh không nên sử dụng nhiều.

6 siêu thực phẩm giúp hạ đường huyết, tốt cho sức khỏe nam giới