Loại lan từng bị cấm khai thác nay được bán công khai, vô số công dụng với sức khoẻ: Hỗ trợ điều trị ung thư, tiểu đường và cao huyết áp
Lan kim tuyến, loài dược liệu quý từng có trong Sách đỏ Việt Nam, nay được nhân giống và đưa ra thị trường nhờ công nghệ sinh học.
Lần đầu tiên, loài thảo dược quý hiếm Lan kim tuyến đã chính thức có mặt trên thị trường nhờ sự hợp tác giữa Viện Sinh học Nhiệt Đới và Công ty Tân Khai. Đây là bước tiến quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển loài cây có giá trị dược liệu cao này, giúp giảm thiểu nguy cơ tuyệt chủng và cung cấp nguồn dược liệu an toàn, chất lượng cho người tiêu dùng.
 |
| Ông Ngô Minh Luận, Tổng Giám đốc Công ty Tân Khai. Ảnh: Hoàng Nguyễn |
Lan kim tuyến (Anoectochilus sp.) hay còn gọi là Lan gấm, Cỏ nhung, Cây kim cương và Giải thùy tơ, thuộc họ Orchidaceae với khoảng 45 loài. Loài cây này sinh trưởng chủ yếu ở các vùng rừng nhiệt đới, đặc biệt là trên triền núi đá vôi, khe suối và dưới tán cây lớn, ở độ cao trên 1.000 mét so với mực nước biển.
 |
| Cây Lan kim tuyến. Ảnh: Hoàng Nguyễn |
Cây Lan kim tuyến có chiều cao khoảng 10-20 cm, thân màu tím, mọng nước, phần cây con có nhiều lông mềm. Lá mọc cách, xòe trên mặt đất, có hình trái xoan hoặc hình trứng, gần tròn ở gốc và nhọn ở đầu. Mỗi lá dài khoảng 3-4cm, rộng 2-3cm, với 3-5 sọc gân dọc. Cuống lá dài từ 2-3cm, gốc cuống tạo thành bẹ ôm lấy thân. Hoa mọc thành từng cụm, với cụm hoa dài 10-15 cm, mang từ 5-10 hoa màu hồng phủ lông đỏ. Mỗi bông hoa dài khoảng 2,5cm với cánh môi dài 1,5cm, có 6-8 ria mỗi bên, đầu môi chẻ thành 2 thùy thuôn đầu tròn. Bầu hoa dài khoảng 13 mm, có lông thưa.
Với hàm lượng dược chất cao, Lan kim tuyến đã được thương mại hóa ở nhiều quốc gia trên thế giới như Trung Quốc, Nhật Bản và Đài Loan.
Lan kim tuyến từng được đưa vào Sách đỏ Việt Nam năm 2007 và thuộc nhóm IA theo Nghị định 32/2006/NĐ-CP, nghiêm cấm khai thác vì mục đích thương mại do nguy cơ tuyệt chủng cao. Tuy nhiên, nhờ ứng dụng công nghệ sinh học, loài cây này đã được nhân giống thành công để phục vụ nhu cầu thị trường mà không làm ảnh hưởng đến quần thể tự nhiên.
 |
| Công ty Tân Khai đã giới thiệu sản phẩm Lan kim tuyến dưới dạng cây tươi, rượu ngâm và thậm chí chế biến thành món ăn. Ảnh: Hoàng Nguyễn |
Tại Lễ hội Sâm và Dược liệu Quốc tế TP.HCM năm 2024, Công ty Tân Khai đã giới thiệu sản phẩm Lan kim tuyến dưới dạng cây tươi, rượu ngâm và thậm chí chế biến thành món ăn. Trong sự kiện này, doanh nghiệp đã trình bày món giò heo hầm Lan kim tuyến tại cuộc thi giao lưu quốc tế "Món ngon có nguyên liệu từ sâm và hương liệu, dược liệu".
 |
| Nuôi trồng Lan kim tuyến trong môi trường nhà kính và trang trại chuyên canh. Ảnh: Hoàng Nguyễn |
Theo Tạp chí Khoa học phổ thông, ông Ngô Minh Luận, Tổng Giám đốc Công ty Tân Khai, cho biết doanh nghiệp đã ký kết hợp tác với Viện Sinh học Nhiệt Đới (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) và được độc quyền chuyển giao ứng dụng công nghệ bioreactor để nhân giống, nuôi trồng Lan kim tuyến trong môi trường nhà kính và trang trại chuyên canh. Công nghệ này không chỉ giúp mở rộng nguồn cung mà còn giảm áp lực khai thác Lan kim tuyến trong tự nhiên, đồng thời giảm giá thành sản phẩm, giúp người tiêu dùng tiếp cận dược liệu chất lượng cao với chi phí hợp lý.
Theo TS. Đỗ Đăng Giáp, Giám đốc Trung tâm Triển khai Ứng dụng, Viện Sinh học Nhiệt Đới, Lan kim tuyến chứa nhiều hoạt chất quan trọng như Kinsenosid, Flavonoid (quercetin, kaempferol, isorhamnetin), Glycolyside, Polysaccharide, Alkaloid, Glycoside flavonoid, beta-D-glucopyranosyl, beta-sitosterol, succinic acid, stearic acid, palmitic acid và ginsenoside. Những hợp chất này có tác dụng kháng viêm, bảo vệ gan, hỗ trợ điều trị ung thư, tăng cường hệ miễn dịch, ổn định đường huyết và cải thiện chức năng thần kinh.
Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh Lan kim tuyến có thể hỗ trợ điều trị bệnh gan, tiểu đường, cao huyết áp và thậm chí giúp kiểm soát các khối u ác tính. Tại Mỹ, hai bằng sáng chế US 7033617 B2 và US 9072770 B2 đã công nhận tác dụng bảo vệ tế bào gan và phòng chống ung thư của loài cây này.
Tại các quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản và Đài Loan, Lan kim tuyến được sử dụng phổ biến trong điều trị bệnh viêm thận, cao huyết áp, rối loạn chức năng gan, đau phế quản và tiểu đường. Ở Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã tập trung vào khả năng kháng viêm, điều hòa miễn dịch và hỗ trợ điều trị bệnh lý của loài cây này.
 |
| Ông Ngô Văn Luận, Tổng Giám đốc Công ty Tân Khai cùng các cộng sự thực hiện món giò heo hầm Lan kim tuyến thi “Món ngon có nguyên liệu từ sâm và hương liệu, dược liệu”. Ảnh: Hoàng Nguyễn |
Lan kim tuyến có thể được chế biến thành thực phẩm như rau xanh, sinh tố, nước ép, trà thảo dược hoặc chiết xuất để sản xuất cao dược liệu, viên nang, thuốc sắc. Ngoài ra, sản phẩm này còn được ứng dụng trong các loại thực phẩm bổ trợ sức khỏe như rượu ngâm, mật ong ngâm và cao thảo dược.
>>Một loại sầu riêng từng rớt giá thảm, giờ 'hồi sinh' với giá đắt đỏ tăng hơn 60% khi chạm đáy
