Loại virus đang bùng phát mạnh ‘vượt ngoài tầm kiểm soát’, tiếp tục gây nguy hiểm trong 25 năm tới

Triệu chứng quen thuộc nhưng dễ bỏ qua

Bệnh tay chân miệng (HFMD) do virus enterovirus gây ra đang ghi nhận những đợt bùng phát mạnh tại nhiều tiểu bang của Mỹ, gồm Maryland, Virginia, Tennessee và Wisconsin.

Theo Tiến sĩ Allison Agwu, Giáo sư bệnh truyền nhiễm tại Trường Y khoa Đại học Johns Hopkins, số ca bệnh tại Maryland năm nay tăng gấp 4-5 lần so với cùng kỳ năm trước. Chuyên gia nhận định, dịch bệnh đã vượt ngoài khả năng kiểm soát.

Tiến sĩ Matthew Thomas - chuyên gia về bệnh truyền nhiễm nhi khoa tại Bệnh viện Nhi đồng Golisano, cảnh báo rằng việc nhận diện sớm các dấu hiệu bệnh và có biện pháp can thiệp kịp thời là yêu cầu cấp bách trong bối cảnh hiện nay.

Virus tay chân miệng gây triệu chứng ban đầu giống cảm lạnh thông thường: sốt, mệt mỏi, chán ăn, đau họng. Sau 1-2 ngày, các nốt ban đỏ xuất hiện ở lòng bàn tay, bàn chân và mông, phát triển thành mụn nước chứa dịch. Loét miệng thường tập trung phía sau cổ họng, gây đau và khó ăn uống. Trong một số trường hợp, tay hoặc chân có thể bong tróc da sau khi phát ban lặn, móng tay có thể bị rụng.

Giai đoạn bệnh kéo dài từ 7-10 ngày, phần lớn người bệnh hồi phục tại nhà nhờ chăm sóc triệu chứng, bao gồm bù nước và sử dụng thuốc hạ sốt. Trường hợp nghiêm trọng, đặc biệt với trẻ nhỏ, có thể xuất hiện biến chứng về tim, phổi hoặc hệ thần kinh trung ương, đòi hỏi can thiệp y tế kịp thời.

Virus tay chân miệng lây truyền qua nhiều đường: dịch mũi họng, nước bọt, dịch mụn nước và phân. Đường tiêu hóa (phân - miệng) là cơ chế phổ biến, đặc biệt nguy hiểm với trẻ chưa thành thạo việc vệ sinh. Virus cũng tồn tại trên bề mặt đồ vật, đồ chơi, bàn ghế, tay nắm cửa, và có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp hoặc giọt bắn từ ho, hắt hơi.

Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 3-7 ngày, trong giai đoạn này người nhiễm virus chưa biểu hiện triệu chứng nhưng có khả năng lây lan mạnh, làm gia tăng tốc độ bùng phát dịch trong cộng đồng. Virus tồn tại trong môi trường khô từ vài giờ và trong không khí tới 11 ngày, với khả năng kháng nhiệt tương đối, chỉ bị vô hiệu hóa ở nhiệt độ 60°C trong 15 phút.

Tay chân miệng lây lan nhanh, phòng ngừa ra sao?

Các chủng Coxsackievirus A16, Coxsackievirus A6 và Enterovirus 71 (EV-A71) là nguyên nhân chính gây bệnh trong nhiều thập kỷ qua. EV-A71 gây biến chứng nặng, bao gồm phù phổi, suy tim, viêm cơ tim và các tổn thương thần kinh nghiêm trọng. Phân tích tổng hợp cho thấy tỷ lệ tử vong liên quan đến EV-A71 khoảng 1,7%.

Sự lưu hành đồng thời của nhiều phân nhóm kiểu gen tạo điều kiện cho tái tổ hợp di truyền, gia tăng đa dạng di truyền và xuất hiện biến thể mới.

Virus tay chân miệng có bộ gen RNA mạch đơn, không vỏ bọc, kích thước nhỏ, dễ tồn tại trong môi trường và chịu ảnh hưởng của các yếu tố khí hậu: nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, gió. Biến đổi khí hậu được dự đoán làm tăng số ca bệnh và mức độ nghiêm trọng từ nay đến năm 2050.

Một số trường hợp diễn tiến nặng có thể dẫn đến:

- Mất nước;

- Suy thận;

- Biến chứng thần kinh (viêm não, viêm màng não, phù não);

- Biến chứng tim phổi (phù phổi cấp, suy hô hấp, viêm cơ tim, sốc tim).

Trẻ vượt qua biến chứng nặng có thể để lại di chứng về vận động, thị giác, thính giác hoặc trí tuệ. Phù phổi hoặc suy hô hấp kéo dài cũng ảnh hưởng chức năng hô hấp lâu dài.

Biện pháp phòng ngừa

Chuyên gia khuyến cáo, người dân nên thực hiện các biện pháp sau để phòng bệnh.

- Vệ sinh cá nhân và môi trường: Rửa tay thường xuyên, khử trùng đồ chơi, bàn ghế, tay nắm cửa; xử lý vật dụng sử dụng của người bệnh đúng cách.

- Hạn chế tiếp xúc: Tránh tiếp xúc gần, không dùng chung đồ dùng cá nhân, cách ly trẻ mắc bệnh đến khi khỏi hoàn toàn.

- Theo dõi sức khỏe: Đưa trẻ đến cơ sở y tế khi xuất hiện sốt cao, li bì, khó thở hoặc dấu hiệu nghi ngờ biến chứng.

- Tiêm chủng: Vắc xin phòng EV-A71, như Envacgen đã được triển khai ở Đài Loan, chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi với hiệu quả phòng bệnh 96,8%.