Mỹ mở ‘cửa sau’ cho khí đốt Nga trở lại châu Âu: Cái bắt tay ngầm đổi lấy hòa bình cho Ukraine?

Các cuộc đàm phán diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình cho Ukraine. Một phần nội dung thảo luận liên quan đến việc tái thiết vai trò của Nga trong thị trường khí đốt châu Âu, điều có thể trở thành đòn bẩy quan trọng để đạt được đồng thuận với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Kể từ khi chiến sự Ukraine nổ ra vào năm 2022, châu Âu đã cắt giảm mạnh nhập khẩu khí đốt từ Nga, khiến tập đoàn năng lượng quốc doanh Gazprom lỗ 7 tỷ USD trong năm 2023. Thị phần khí đốt của Nga tại châu Âu giảm từ 40% xuống còn khoảng 19%, chủ yếu dưới dạng LNG và khí dẫn qua tuyến ống TurkStream đi qua Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong khi nhiều quốc gia EU chuyển sang tìm nguồn cung thay thế, vẫn còn những khách hàng như Hungary và Slovakia tiếp tục mua khí Nga. Một số nước Tây Âu như Bỉ, Pháp, Hà Lan và Tây Ban Nha cũng tiếp tục nhận LNG từ Novatek theo các hợp đồng dài hạn.

Một số quan chức phương Tây cho rằng nếu có sự tham gia của các nhà đầu tư Mỹ, việc nối lại dòng khí đốt Nga có thể dễ dàng hơn về mặt chính trị.

Các nhà đầu tư Mỹ thậm chí có thể tham gia vào Nord Stream, tuyến ống qua Ukraine, hoặc trực tiếp nắm cổ phần tại Gazprom, theo năm trong số các nguồn tin.

Vai trò của Mỹ: Mua hộ, xuất hộ, kiểm soát hộ?

Theo một số đề xuất, các công ty Mỹ có thể mua khí đốt từ Gazprom rồi tái xuất sang châu Âu dưới danh nghĩa Mỹ, giúp giảm nhẹ áp lực chính trị đối với các quốc gia EU. Những cái tên như BlackRock, Vanguard và Capital Group hiện đều đang nắm 1–2% cổ phần Gazprom, nhưng từ chối bình luận về thông tin này.

Tuy nhiên, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen phản đối mạnh mẽ khả năng quay lại với năng lượng Nga. “Việc mở lại cánh cửa cho khí đốt Nga sẽ là một sai lầm lịch sử, và chúng tôi sẽ không để điều đó xảy ra”, bà phát biểu tại Nghị viện châu Âu ngày 7/5.

EU hiện có kế hoạch cấm ký hợp đồng khí đốt mới với Nga từ cuối năm 2025, và ngừng mọi nhập khẩu theo hợp đồng cũ từ năm 2027, một đề xuất vẫn còn phải chờ được Nghị viện và các nước thành viên thông qua. Hungary và Slovakia đã phản đối.

Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Nga sẵn sàng nối lại xuất khẩu khí đốt sang châu Âu "ngay lập tức" nếu có thiện chí chính trị. Ông cũng nhấn mạnh vẫn có bên bán và có bên mua tiềm năng.

Hai nguồn tin tiết lộ Gazprom đang xem xét đề xuất các hợp đồng ngắn hạn 24 tháng kèm mức chiết khấu mạnh cho khách hàng Đức, điều khác biệt với các hợp đồng dài hạn kéo dài hàng thập kỷ trước đây.

Tuy nhiên, rào cản vẫn còn nhiều. Các vụ kiện liên quan đến hợp đồng cũ chưa được giải quyết. Đường ống Nord Stream từng bị phá hoại vào tháng 9/2022 khiến ba trong bốn nhánh bị hỏng. Nord Stream 2 đến nay vẫn chưa được Đức cấp phép vận hành.

Ngoài ra, hạ tầng năng lượng của Ukraine — tuyến trung chuyển khí đốt chủ lực — cũng bị ảnh hưởng bởi chiến sự, dù vẫn còn hoạt động được.

Đàm phán song song với tiến trình hòa bình Ukraine

Giao dịch khí đốt được đề cập như một phần trong các cuộc thương lượng hòa bình giữa Mỹ và Nga. Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và người phụ trách đầu tư của Tổng thống Putin, Kirill Dmitriev, được cho là đã bàn đến vấn đề này.

Dù từ chối xác nhận, nhưng một số nguồn tin nhận định: nếu đối thoại tiếp tục tiến triển, khả năng nối lại xuất khẩu khí Nga sang châu Âu thông qua trung gian Mỹ là rất cao.

Trong khi đó, Mỹ và Ukraine vừa ký một thỏa thuận khoáng sản ngày 30/4, bao trùm toàn bộ tài nguyên thuộc sở hữu nhà nước và cơ sở hạ tầng liên quan, dù chưa đề cập rõ đến tuyến ống khí đốt.

Theo Reuters

>> EU sẽ tung 'đòn thuế' 114 tỷ USD vào Mỹ nếu đàm phán thất bại, Boeing và ô tô trong tầm ngắm