Mỹ vắng mặt tại hội nghị khí hậu: Cường quốc đơn độc giữa làn sóng năng lượng sạch toàn cầu

Mỹ vắng mặt tại hội nghị khí hậu toàn cầu

Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc vào thứ Tư, phần lớn các quốc gia trên thế giới đã tập trung để công bố những cam kết mới nhất nhằm cắt giảm lượng khí thải gây nóng lên toàn cầu trong thập kỷ tới.

Các cường quốc địa chính trị như Trung Quốc, Nga, Nhật Bản và Đức đều có mặt. Hàng chục quốc đảo nhỏ có mặt. Những quốc gia nghèo nhất thế giới, bao gồm Chad và Cộng hòa Trung Phi, cũng có mặt. Venezuela, Syria, Iran cũng tham dự. Riêng Mỹ thì không.

Hiếm có vấn đề nào khiến Mỹ rơi vào thế bị cô lập ngoại giao sâu sắc với phần còn lại của thế giới như biến đổi khí hậu. Sự đối lập của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với năng lượng tái tạo, điều mà ông đã thể hiện rõ ràng trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, trái ngược hoàn toàn với làn sóng xây dựng các trang trại điện gió, hệ thống pin mặt trời và nhiều nguồn năng lượng tái tạo khác trên khắp thế giới. Làn sóng xây dựng này diễn ra ngay cả tại những quốc gia xuất khẩu dầu mỏ lớn như Ả Rập Xê Út, nơi công suất điện mặt trời đang tăng nhanh.

“Tất cả chúng ta đang ở bình minh của một kỷ nguyên năng lượng mới”, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres phát biểu trong lễ khai mạc hội nghị thượng đỉnh hôm thứ Tư.

Lập trường của ông Trump

Cốt lõi trong lập trường của Mỹ là khẳng định của chính quyền ông Trump (vốn bị giới kinh tế học, giới nghiên cứu và lãnh đạo chính trị nhiều nước bác bỏ rộng rãi) rằng chuyển đổi sang năng lượng tái tạo sẽ dẫn đến thảm họa kinh tế.

“Nếu các ông không thoát khỏi cái gọi là ‘trò lừa đảo xanh’, đất nước các ông sẽ sụp đổ”, ông Trump tuyên bố trước các nhà lãnh đạo thế giới hôm thứ Ba, đồng thời kêu gọi các nước, đặc biệt ở châu Âu và châu Á, nên nhập khẩu nhiều hơn từ Mỹ. Mỹ hiện là nhà sản xuất dầu và khí đốt lớn nhất thế giới, và ông Trump coi việc gia tăng xuất khẩu các nhiên liệu hóa thạch này là ưu tiên hàng đầu.

Theo Thỏa thuận Paris (hiệp ước năm 2015 nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu) gần như toàn bộ các quốc gia đã cam kết cứ mỗi 5 năm phải nộp các kế hoạch cắt giảm khí thải ngày càng tham vọng hơn. Sự kiện hôm thứ Tư mang không khí như một kỳ hạn “nộp bài tập muộn” của các nhà lãnh đạo thế giới.

Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã gửi bản cam kết cập nhật ngay trước khi ông Trump nhậm chức, nhưng một trong những động thái đầu tiên của ông Trump là tuyên bố Mỹ rút khỏi Thỏa thuận Paris.

Cam kết toàn cầu với năng lượng tái tạo

Tại hội nghị thượng đỉnh khí hậu hôm thứ Tư, 121 quốc gia đã chuẩn bị công bố thông điệp rất khác với ông Trump: cam kết kiềm chế phát thải toàn cầu không chỉ để ngăn chặn biến đổi khí hậu thảm khốc, mà còn vì năng lượng tái tạo đang trở nên rẻ hơn nhanh chóng. Trong một số trường hợp, năng lượng tái tạo hiện đã có chi phí sản xuất điện thấp hơn các nhà máy điện chạy nhiên liệu hóa thạch, củng cố luận điểm rằng điện gió và điện mặt trời có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đồng thời nâng cao an ninh năng lượng bằng cách giảm phụ thuộc vào nhập khẩu than, dầu và khí đốt.

Thông điệp này được Thủ tướng Bahamas, ông Philip Davis, nhấn mạnh tại một sự kiện hôm thứ Hai: “Chúng ta cần các nhà hoạch định chính sách trên toàn cầu hiểu rằng việc thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo không làm suy giảm sự thịnh vượng, mà chính là điều kiện tiên quyết cho sự thịnh vượng trong tương lai”.

Hôm thứ Ba, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres gọi nhiên liệu hóa thạch là “canh bạc thua lỗ” trong bài phát biểu tại Đại hội đồng.

Một trong những hành động đầu tiên của chính quyền ông Trump là loại bỏ các ưu đãi cho xây dựng dự án điện gió, điện mặt trời và mua xe điện. Chính quyền cũng đẩy mạnh phê duyệt nhanh các dự án khai thác than, cảng xuất khẩu khí đốt tự nhiên và nhiều hạ tầng nhiên liệu hóa thạch khác.

Quyết tâm từ châu Âu

Trước tình hình đó, đầu năm nay nhiều lãnh đạo thế giới từng lo ngại rằng sự phản đối mạnh mẽ của chính quyền ông Trump với năng lượng tái tạo có thể khiến thế giới quay lưng với quá trình chuyển dịch năng lượng. Tuy nhiên, gần đây họ khẳng định sẽ tiếp tục tiến lên, dù có hay không có Mỹ.

Ủy viên phụ trách khí hậu Liên minh châu Âu, ông Wopke Hoekstra, cho rằng hành động của ông Trump không có dấu hiệu làm thay đổi tham vọng của các quốc gia khác, bao gồm cả khối 27 nước Liên minh châu Âu.

“Chúng tôi đang làm điều hoàn toàn ngược lại so với Mỹ, điều này, nhân tiện, tôi thấy đáng lo ngại và có vấn đề”, ông Hoekstra phát biểu trong một cuộc phỏng vấn tuần này tại New York. “Cường quốc địa chính trị hàng đầu thế giới, nền kinh tế lớn nhất, quốc gia phát thải lớn thứ hai, đang gần như rút lui khỏi cuộc chơi”.

Trung Quốc và châu Âu dẫn dắt chuyển dịch năng lượng

Thông báo quan trọng nhất trong ngày thứ Tư đến từ Bắc Kinh. Hiện Trung Quốc là quốc gia phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới do tiêu thụ than đá nhiều hơn bất kỳ nước nào khác. Tuy nhiên, ngành công nghiệp điện gió và điện mặt trời khổng lồ của Trung Quốc không chỉ thúc đẩy quá trình chuyển dịch trong nước mà còn cho cả thế giới, theo nhiều nghiên cứu.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu trực tuyến trước các nhà lãnh đạo thế giới hôm thứ Tư, khẳng định đến năm 2035 Trung Quốc sẽ cắt giảm khí thải nhà kính từ 7 đến 10% so với mức đỉnh, vốn có khả năng sẽ đạt trong năm nay. Ông cũng cam kết tỷ trọng năng lượng “phi nhiên liệu hóa thạch” sẽ vượt 30%, và sản lượng điện gió và điện mặt trời sẽ tăng gấp sáu lần.

Không nêu đích danh Mỹ, ông Tập Cận Bình dường như ám chỉ sự vắng mặt của nước này tại hội nghị thượng đỉnh: “Trong khi có quốc gia đi ngược lại xu hướng, cộng đồng quốc tế cần giữ vững định hướng đúng đắn”.

Liên minh châu Âu phát biểu ngay sau đó. Dù chưa hoàn tất cam kết giảm phát thải, các nhà lập pháp châu Âu đã thống nhất sơ bộ về mức giảm trong khoảng 66% đến 72% vào năm 2035 so với mức năm 1990. Ông Hoekstra cho biết các điều khoản sẽ được chốt trước khi Hội nghị khí hậu Liên Hợp Quốc COP30 diễn ra tại Brazil vào đầu tháng 11.

Tuy nhiên, tham vọng khí hậu của châu Âu sẽ bị thử thách bởi nhu cầu phải cân bằng với Mỹ. Trong khuôn khổ đàm phán thương mại với Washington, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen hồi tháng 8 đã cam kết mua 750 tỷ USD nhiên liệu Mỹ trước khi nhiệm kỳ của ông Trump kết thúc. Các chuyên gia phân tích cho rằng nếu Liên minh châu Âu thực hiện điều này (điều gần như bất khả thi về mặt kỹ thuật) thì sẽ phải trả giá bằng việc làm chậm tiến trình chuyển dịch sang năng lượng tái tạo.

Theo The New York Times