Nền kinh tế lớn thứ 2 Đông Nam Á lao dốc không phanh, chuyên gia tiết lộ thời điểm bị Việt Nam vượt mặt

Thái Lan sa sút kinh tế, bao giờ bị Việt Nam qua mặt?

Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan (TDRI) vừa đưa ra cảnh báo Thái Lan có nguy cơ bị các nước láng giềng trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vượt qua nếu không cải cách mô hình kinh tế. Cơ quan này cũng nhấn mạnh nền kinh tế lớn thứ 2 Đông Nam Á (chỉ xếp sau Indonesia) cần phát triển các “Việc làm tốt” và cải tổ toàn diện hệ thống sản xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Trong hội thảo thường niên “Tái định hình Mô hình phát triển của Thái Lan”, Chủ tịch TDRI - Tiến sĩ Somkiat Tangkitvanich cho biết kinh tế Thái Lan đã bước vào giai đoạn “tăng trưởng chậm mãn tính” kéo dài hơn 3 thập kỷ. Thái Lan từng tăng trưởng 7% mỗi năm, nhưng nay chỉ còn khoảng 2%, xếp gần cuối châu Á - chỉ cao hơn Nhật Bản.

Ông cảnh báo tiềm năng tăng trưởng dài hạn của Thái Lan đã bị xói mòn. Nếu xu hướng này tiếp diễn, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân đầu người của Việt Nam sẽ vượt Thái Lan vào năm 2073. Tiến sĩ Somkiat nói thêm rằng chiến lược quốc gia 20 năm của Thái Lan đặt mục tiêu trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2036 “gần như không thể đạt được” do tốc độ tăng thu nhập của quốc gia Đông Nam Á này quá chậm so với các nền kinh tế tiên tiến.

Theo dữ liệu của TDRI, tăng trưởng bình quân đầu người của Thái Lan chỉ đạt 0,1% trong giai đoạn 2021–2024, quá thấp để nước này có thể bắt kịp các nước phát triển nếu không có những cải cách cơ cấu lớn. Tác động đến mức sống thể hiện rất rõ ràng:

1. Nợ hộ gia đình duy trì trên 80% GDP

2. Các ngân hàng không muốn cho những doanh nghiệp vừa và nhỏ vay vì rủi ro nợ xấu

3. Chính phủ buộc phải hỗ trợ hộ gia đình, nông dân và doanh nghiệp, làm nợ công tăng cao.

Trong khi đó, tỷ trọng tiền lương trong GDP giảm, cho thấy lợi nhuận chảy nhiều vào vốn hơn là vào lao động. Tiến sĩ Somkiat cho biết Thái Lan không phải là nước có tỷ lệ thất nghiệp cao, mà là quốc gia mà nhiều người “làm việc nhưng vẫn không kiếm đủ tiền” để trang trải cuộc sống.

Ông cho rằng các vấn đề kinh tế của nước này còn gắn liền với các yếu tố xã hội và chính trị - tham nhũng, thiếu minh bạch, pháp quyền mong manh và có nguy cơ biến Thái Lan trở thành “quốc gia xám” nếu các mạng lưới rửa tiền và tội phạm xuyên quốc gia tiếp tục lan rộng.

Tiến sĩ Somkiat nhấn mạnh giải pháp quan trọng nhất là tạo ra “Việc làm tốt” - những việc làm có thu nhập đủ sống, phúc lợi, an toàn và cơ hội thăng tiến. Theo Chủ tịch TDRI, “Việc làm tốt” là nền tảng của ổn định xã hội, ổn định chính trị và tăng trưởng bền vững.

“Việc làm tốt chỉ có thể tồn tại khi người dân có kỹ năng cao hơn, hệ thống sản xuất mạnh và doanh nghiệp đủ sức cạnh tranh toàn cầu”, Tiến sĩ Somkiat nói.

Ông ví nền kinh tế như một chiếc máy bay vận hành bằng 4 động cơ chi tiêu - tiêu dùng, đầu tư tư nhân, chi tiêu công và xuất khẩu và 4 động cơ sản xuất - nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ và dịch vụ công. Theo chuyên gia kinh tế này, Thái Lan đã tập trung quá nhiều vào kích cầu, trong khi bỏ quên sản xuất, khiến đất nước ì ạch và không thể tăng tốc trong bối cảnh nợ hộ gia đình cao, đầu tư yếu và xuất khẩu gặp khó.

Khu vực sản xuất của nền kinh tế lớn thứ nhì Đông Nam Á đang đối mặt với nhiều nhóm vấn đề cơ cấu lớn:

- Thiếu hụt lao động nghiêm trọng

- Tỷ lệ sinh giảm

- Số ca tử vong vì tai nạn và ô nhiễm mỗi năm cao

- Mất lao động do nghĩa vụ quân sự (70.000 nam giới/năm),

- Chất lượng giáo dục thấp không nâng được năng suất

- Đầu tư công thu hẹp vì chi tiêu cố định cao

- Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hạn chế và gắn kết kém với nền kinh tế Thái Lan

- Quy định lỗi thời cản trở đầu tư mới

Tiến sĩ Somkiat cho biết: “Thái Lan vẫn sản xuất hàng hóa năng suất thấp. Nông nghiệp vẫn là ngành kinh doanh hàng hóa cạnh tranh về giá. Đầu tư cho Nghiên cứu và Phát triển (R&D) rất thấp và nguồn lực bị bóp méo bởi các chính sách thiếu định hướng”.

Ông lưu ý rằng Thái Lan đang bị chèn ép từ nhiều phía:

- Mỹ nâng thuế lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ

- Châu Âu áp dụng các biện pháp thương mại môi trường như CBAM và EUDR

- Sản xuất dư thừa của Trung Quốc kéo giá công nghiệp toàn cầu đi xuống.

4 “chìa khóa” vượt khó

Để vượt qua nghịch cảnh, Tiến sĩ Somkiat đề xuất Thái Lan cần áp dụng mô hình sản xuất mới với 4 trụ cột:

1. Cách mạng hóa nông nghiệp Thái Lan

Nước này cần từ bỏ giả định lỗi thời rằng 30% lực lượng lao động phải ở lại nông nghiệp. Không quốc gia thu nhập cao nào duy trì tỷ lệ lớn như vậy.

Hướng đi đúng là nông nghiệp giá trị cao - như dưa lưới Nhật Bản hảo hạng, cua tuyết Hokkaido hay bò Wagyu. Thái Lan đã có nhiều sản phẩm tiềm năng như tre kinh tế, chuối Nam Wa, cua bùn và than sinh học có khả năng tạo thu nhập thực chất cho người dân.

2. Nâng cấp du lịch và dịch vụ ẩm thực

Thái Lan có mật độ nhà hàng thuộc loại cao nhất thế giới và xếp hạng cao trong danh mục “giá trị tốt” của Michelin Guide, nhưng vẫn kém Singapore về số sao Michelin, phản ánh sự hỗ trợ của Nhà nước còn yếu.

“Xứ sở Chùa Vàng” cần nâng giá trị sản phẩm, phát triển hệ thống IT, kế thừa kinh doanh, xây dựng thương hiệu toàn cầu, mở rộng ra nước ngoài (giống cách Singapore đẩy mạnh JUMBO Seafood) và biến nhiều dịch vụ phi thương mại thành dịch vụ thương mại để xuất khẩu chuyên môn du lịch và ẩm thực.

3. Thúc đẩy dịch vụ hiện đại

Dịch vụ hiện đại bao gồm thiết kế chip (Ấn Độ nằm trong top 5 thế giới), dịch vụ công nghệ thông tin (IT) và số hóa, dịch vụ chuyên nghiệp và các ngành sáng tạo. Những lĩnh vực này có tính linh hoạt cao, rào cản thương mại thấp và phù hợp với năng lực nhân lực của Thái Lan.

4. Mở rộng ngành sản xuất phim điện ảnh và phim truyền hình

Năm nay, hơn 451 đoàn phim nước ngoài quay tại Thái Lan, mang lại 7 tỷ baht (khoảng 5.685,4 tỷ đồng). Các bộ phim bom tấn như “Công viên kỷ Jura” và “Người ngoài hành tinh: Trái Đất” từng quay tại đây, tạo việc làm cho thợ điện, ê-kíp quay phim, diễn viên quần chúng, khách sạn, vận tải và hậu trường. Với ưu đãi mạnh hơn và quản lý minh bạch, ngành này có thể trở thành động lực tăng trưởng chính.

Kết luận, Tiến sĩ Somkiat nhấn mạnh: “Thái Lan phải xây dựng những động cơ mới nếu không muốn tụt hậu so với ASEAN. Chúng ta phải sử dụng hiệu quả lao động và vốn, củng cố sản xuất trong nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ, giảm phụ thuộc vào chi tiêu, tăng năng suất và thích ứng với xu hướng phi toàn cầu hóa. Nếu không bắt đầu ngay, Thái Lan có nguy cơ tụt lại phía sau các nước láng giềng và lạc nhịp với kinh tế toàn cầu”.

Theo The Nation