Người dân Ukraine quyên góp 40 triệu USD mua vũ khí quốc phòng

Cứ vài tuần một lần, anh Ilia, chủ cửa hàng váy cưới ở Ukraine, lại đóng góp một khoản tiền nhỏ - thường không quá 7 USD - cho các quỹ hỗ trợ quân đội.

"Nếu tôi có bất kỳ nghi ngờ nào về việc tiền của mình được sử dụng như thế nào, tôi sẽ không đóng góp", Ilia, 33 tuổi, tóc hoa râm, được miễn nghĩa vụ quân sự do mù một mắt, chia sẻ.

Phần lớn số tiền này được chuyển đến Quỹ Sternenko - một tổ chức tình nguyện có tiếng tăm, chuyên sử dụng các khoản đóng góp từ người dân để trang bị hàng ngàn máy bay không người lái tấn công cho lực lượng phòng vệ Ukraine.

Quỹ này thường xuyên tổ chức các chiến dịch gây quỹ trực tuyến và phát tán thông tin qua nền tảng Telegram đến những người Ukraine như ông Ilia.

Anh Ilia là một trong hàng trăm nghìn người đóng góp cho chiến dịch gây quỹ cộng đồng đặc biệt của Ukraine nhằm hỗ trợ quân đội đang thiếu hụt nguồn lực - hoạt động này đã trở thành trụ cột quan trọng trong nỗ lực chiến tranh của đất nước.

Trong bối cảnh lực lượng vũ trang Ukraine đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt trang thiết bị nghiêm trọng, các tổ chức gây quỹ cộng đồng trong và ngoài nước đang huy động tài chính cho những vật dụng mà các đồng minh phương Tây thường không cung cấp, từ xe tải dân dụng, lưới chống máy bay không người lái đến băng cá nhân y tế và máy phát điện.

“Bàn tay vàng” đứng sau chiến dịch gây quỹ

Quỹ Sternenko do nhà hoạt động xã hội người Ukraine - ông Serhii Sternenko thành lập và điều hành, chuyên huy động vốn mua máy bay không người lái tầm nhìn góc thứ nhất (FPV drone) - loại vũ khí được sử dụng phổ biến nhất trên chiến trường Ukraine hiện nay.

Tổ chức này được binh sĩ đánh giá cao nhờ khả năng cung cấp phần mềm và thiết kế cập nhật nhanh chóng cho các thiết bị bay không người lái. Nhiều phi công cho biết chất lượng máy bay từ quỹ này vượt trội đáng kể so với những chiếc do chính phủ Ukraine cung cấp.

Hiện nay có tới hàng nghìn nhà tài trợ đang thực hiện việc chuyển khoản qua website chính thức của quỹ và theo dõi kết quả hoạt động trên Telegram.

Các đơn vị được trang bị máy bay không người lái từ quỹ Sternenko thường xuyên đăng tải video ghi lại những cuộc tấn công thực tế, kèm theo nhạc nền heavy metal và cảnh quay máy bay không người lái tiêu diệt bộ binh cũng như phá hủy pháo binh đối phương.

Đối với người dân, phong trào gây quỹ cộng đồng này đang biến những đồng tiền lẻ trong túi thành sức mạnh chiến đấu thực tế mà họ có thể kiểm chứng hàng ngày.

Đây được đánh giá là mô hình có tính hiệu quả kinh tế cực cao trong bối cảnh chiến tranh hiện đại. Quỹ Sternenko thường đặt mục tiêu gây quỹ 250.000 USD mỗi ngày. Theo những người được hỗ trợ, họ đã gây thiệt hại cho trang thiết bị quân sự Nga với tổng giá trị lên tới hàng tỷ USD trong ba năm qua. Hầu hết các "thành tích" này đều được ghi lại bằng video làm bằng chứng.

"Khi 500 USD đối đầu 40 triệu USD"

Đơn vị máy bay không người lái Ronin thuộc Lữ đoàn Cơ giới Độc lập Ukraine số 65 đóng quân tại Zaporizhzhia - một trong những đơn vị hưởng lợi nhiều từ quỹ Sternenko - có lẽ là minh chứng rõ nét nhất cho khái niệm chiến tranh bất đối xứng trong xung đột này.

Theo báo cáo của các phi công Ronin vào tháng 1 vừa qua, họ đã sử dụng một chiếc máy bay không người lái FPV cỡ 10 inch trị giá 500 USD để vô hiệu hóa một hệ thống phòng không tầm trung Buk có giá trị ước tính khoảng 40 triệu USD.

Video được công bố cho thấy máy bay không người lái tiếp cận bệ phóng Buk-M3 hiện đại từ phía trên trước khi đâm vào tên lửa của hệ thống này.

Trong những tháng tiếp theo, các máy bay không người lái FPV của đơn vị Ronin đã thâm nhập sâu hơn vào khu vực do Nga kiểm soát. Đến tháng 2, các phi công đã công bố video ghi lại các cuộc tấn công nhằm vào sáu hệ thống Buk khác.

Năm ngoái, các phi công Ronin cho biết họ chỉ tiêu diệt được một tên lửa phòng không. Đến cuối mùa hè 2024, video của họ cho thấy số lượng này đã tăng lên ít nhất 15 tên lửa trong vòng tám tháng.

Theo một phi công tên Andriy thuộc đơn vị Ronin, những cuộc tấn công hiệu quả gần đây vào hệ thống tên lửa phòng không Buk của Nga phần lớn nhờ vào máy bay không người lái được cung cấp bởi quỹ Sternenko.

Quỹ Sternenko cho biết đã cung cấp hơn 210.000 máy bay không người lái kể từ khi chiến sự bắt đầu. Dù con số này chỉ là một phần nhỏ so với 2,2 triệu máy bay không người lái mà Ukraine báo cáo đã sản xuất trong năm 2024, các phi công như Andriy khẳng định máy bay của Sternenko mang lại lợi thế đặc biệt.

Điểm mấu chốt nằm ở sự cơ động và khả năng thích ứng linh hoạt. Nhóm Sternenko thường xuyên thu thập phản hồi từ các phi công về những nâng cấp cần thiết, sau đó chuyển thông tin này đến nhà sản xuất. "Điều kiện chiến trường thay đổi rất nhanh", phi công Andriy chia sẻ. Nhờ quy trình này, chỉ trong vài ngày hoặc vài tuần, các binh sĩ đã nhận được máy bay không người lái với phần cứng và phần mềm được cập nhật.

"Ngay cả vào ban đêm, nếu chúng tôi tấn công và có bất kỳ vấn đề nào phát sinh, chúng tôi sẽ liên lạc với nhà phát triển và có thể giải quyết ngay tại chỗ," anh Andriy cho biết, nhấn mạnh vào chu kỳ phản hồi ngắn giúp các phi công liên tục tinh chỉnh vũ khí của mình. Nhờ đó, đơn vị Ronin đã dần cải thiện được bệ phóng FPV 25 cm của họ.

Các máy bay bốn cánh quạt FPV (First Person View) ban đầu được thiết kế để quay phim, nhưng đã nhanh chóng trở thành một trong những vũ khí chủ lực của cuộc chiến. Bằng cách gắn các đầu đạn nhỏ như lựu đạn phóng từ tên lửa, có trọng lượng khoảng 4,5 kg hoặc nhẹ hơn, các phi công có thể điều khiển chúng lao thẳng vào mục tiêu như xe bọc thép, công sự và binh lính.

Cả hai bên hiện đang trong cuộc chạy đua phát triển các biện pháp phòng thủ mới, như máy gây nhiễu tín hiệu. Điều này càng thúc đẩy nhu cầu nâng cấp liên tục trong lĩnh vực máy bay không người lái.

Nhờ những cập nhật từ quỹ Sternenko, đơn vị Ronin cuối cùng đã nhận được các máy bay FPV có thể bay ổn định ở phạm vi hơn 18 dặm, vượt qua tầm hoạt động của nhiều tên lửa Buk của Nga. "Chúng tôi bắt đầu tấn công Buk nhanh nhất và hiệu quả nhất có thể", Andriy nói. Quỹ Sternenko còn cung cấp một loại máy bay không người lái mới hoạt động như một bộ lặp tín hiệu, giúp tăng cường kết nối ở những khu vực bị nhiễu.

Andriy ước tính đơn vị của anh thường dùng 3 đến 4 máy bay FPV để vô hiệu hóa một hệ thống phòng không Buk. Để vô hiệu hóa 15 hệ thống, họ đã sử dụng khoảng 55 chiếc máy bay không người lái, tương đương chi phí 27.500 USD, trong khi tổng giá trị của 15 hệ thống Buk lên đến 150 triệu đến 600 triệu USD. Điều này cho thấy hiệu quả kinh tế đáng kinh ngạc của việc sử dụng máy bay không người lái trong cuộc chiến này.

Với chi phí chỉ vài trăm USD cho mỗi chiếc máy bay không người lái, các đơn vị Ukraine có thể vô hiệu hóa một hệ thống phòng không Buk-M3 của Nga, ước tính có giá trị lên đến 100 triệu USD. Theo các nhà phân tích độc lập, dù khó xác định giá trị thiệt hại chính xác, tỷ lệ chi phí-lợi ích của chiến thuật này là "cực kỳ cao".

Benjamin Blandin, một nhà nghiên cứu thuộc Hội đồng nghiên cứu châu Á - Thái Bình Dương Yokosuka, cho biết ngay cả với các hệ thống cũ hơn như Buk-M1 (có giá xuất khẩu khoảng 45 triệu USD), chi phí thực tế cho Nga cũng thấp hơn nhiều, có thể chỉ khoảng 10 triệu USD mỗi hệ thống. Tuy nhiên, dù với mức giá nào, các nhà phân tích đều đồng ý rằng "giá trị thiệt hại bằng USD vẫn cao hơn nhiều so với vài chiếc máy bay không người lái được sử dụng".

Mặc dù Bộ Quốc phòng Ukraine cũng cung cấp máy bay không người lái, các phi công như Andriy thường thích những chiếc được tài trợ từ các chiến dịch gây quỹ cộng đồng hơn. Lý do chính nằm ở tốc độ và khả năng thích ứng.

Một chỉ huy đơn vị máy bay không người lái thuộc Lữ đoàn Jaeger số 68, biệt danh Fierce, chia sẻ với Business Insider rằng các lô hàng do nhà nước cung cấp thường gặp phải một vấn đề lớn: sự chậm trễ trong việc cập nhật công nghệ. Trong một cuộc chiến mà các biện pháp gây nhiễu thay đổi chỉ sau vài tuần, sự chậm trễ này có thể quyết định sự sống còn của binh lính.

"Với quỹ Sternenko, đại diện của họ gọi điện thẳng cho đơn vị để hỏi về đặc điểm kỹ thuật cụ thể cần thiết và sau đó mua đúng loại phù hợp", Fierce nói. "Trong khi đó, Bộ Quốc phòng lại tích trữ và chỉ đơn thuần phân phối máy bay không người lái".

Điều này khiến nhiều máy bay không người lái do nhà nước cấp bị lỗi thời và không thể sử dụng hiệu quả ở một số khu vực tiền tuyến. "Các binh sĩ phải bỏ tiền túi để cải tiến và thay đổi tần số điều khiển, tốn thời gian và tiền bạc cá nhân của họ", Fierce cho biết.

Nhận thấy vấn đề này, Quỹ Sternenko đã khởi động dự án reDrone, nhằm nâng cấp phần cứng cho các máy bay không người lái do Bộ Quốc phòng cung cấp. Về phía mình, Bộ Quốc phòng Ukraine khẳng định họ mua máy bay không người lái từ các nhà sản xuất tư nhân để tạo ra một hệ thống cung ứng "bền vững, quy mô lớn và có thể dự đoán được".

Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng cũng thừa nhận rằng trong điều kiện chiến tranh, "tính linh hoạt của nguồn cung từ các tình nguyện viên bổ sung cho hệ thống trang bị quân đội quy mô lớn của nhà nước". Điều này cho thấy vai trò của các quỹ cộng đồng là không thể thiếu, giúp đáp ứng kịp thời những nhu cầu đặc thù và cấp bách trên chiến trường.

Cuộc chiến tranh nhân dân của Ukraine

Tại Konotop, cách tiền tuyến phía bắc chỉ 60 dặm, anh Ilia, một người dân cũng tham gia tình nguyện viên cùng gần chiến trường, cho biết anh đã hàng chục lần vận chuyển xe và thiết bị quyên góp tới các binh sĩ ở vùng Sumy và Donbas. Ilia đã suýt chết bốn lần trong các chuyến đi, nhưng anh vẫn không ngừng quyết tâm trong những nhiệm vụ mới và đùa rằng “Chúa đã quyết định cách chúng tôi tồn tại một cách hữu ích cho cộng đồng này”.

Cuộc chiến kéo dài đã khiến Ukraine phải dựa vào sự hỗ trợ của dân thường để cung cấp vật tư chiến đấu cho tiền tuyến. "Cuộc chiến này giống như một hố đen liên tục hút cạn mọi nguồn lực của chúng ta," Oleksandr Skarlat, giám đốc Quỹ Sternenko, chia sẻ.

Phần lớn các khoản đóng góp đến từ những khoản tiền nhỏ của người dân Ukraine. Quỹ này cho biết họ đã huy động được khoảng 300 triệu hryvnia (tương đương 7,2 triệu USD) mỗi tháng từ hơn 450.000 cá nhân.

Quỹ Sternenko hoạt động như một trung tâm, kết nối các nhà sản xuất với các đơn vị máy bay không người lái, sau đó trả tiền và giao hàng. "Ưu điểm của nền tảng này là tốc độ”, ông Skarlat cho biết, nhấn mạnh rằng khi các linh kiện mới ra mắt, chúng cần được mua và chuyển giao ngay lập tức. Để minh bạch với các nhà tài trợ, quỹ ghi lại chi tiết mọi khoản chi và người nhận trong một cơ sở dữ liệu công khai.

Dần dà, Quỹ Sternenko đã trở thành một trong những tổ chức gây quỹ cộng đồng hàng đầu của Ukraine, được nhiều đơn vị quân đội tin tưởng.

Gần đây, quỹ này đã phát động một dự án mới mang tên "Shahedoriz" nhằm gây quỹ phát triển máy bay không người lái đánh chặn. Ukraine, đang chịu áp lực nặng nề từ các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái Shahed của Nga, đang tìm cách củng cố hệ thống phòng không của mình.

Một trong những máy bay đánh chặn mới là Sting, một máy bay FPV tốc độ cao do nhà sản xuất Wild Hornets của Ukraine thiết kế để truy đuổi Shahed-136. Theo Alex Roslin, điều phối viên tại Canada của Wild Hornets, máy bay Sting đã tiêu diệt thành công hơn 130 mục tiêu và tất cả đều do Quỹ Sternenko mua.

Ông Alex Roslin tin rằng các tổ chức gây quỹ địa phương đóng vai trò to lớn trong cuộc chiến nhưng lại bị phương Tây bỏ qua. Anh và Skarlat đều khẳng định: "Nếu không có sự hỗ trợ của các tình nguyện viên và những nhà tài trợ hào phóng, đây sẽ là một thảm họa đối với Ukraine”.

Khi màn đêm buông xuống Konotop, anh Ilia ngước nhìn lên bầu trời, nơi những chiếc máy bay không người lái Shahed của Nga đang lao đi. Với anh, đây không chỉ là một cuộc tấn công, mà là một lời nhắc nhở rõ ràng về lý do người dân Ukraine không ngừng quyên góp.

"Đó là lý do tại sao chúng tôi cứ tiếp tục đóng góp," anh nói, giọng kiên quyết.

Sau hơn ba năm chiến tranh, nỗi sợ hãi dường như đã biến mất. Tuy nhiên, khi được hỏi về tương lai của cậu con trai đang học lớp ba, nụ cười trên gương mặt Ilia vụt tắt. Giọng anh nghẹn lại khi chia sẻ động lực sâu xa nhất của mình: "Động lực chính của tôi là thằng bé."

Anh chỉ có một mong muốn duy nhất: quân đội Nga hãy rời đi để anh có thể bảo vệ gia đình và để họ được "sống một cuộc sống bình thường”.

Tham khảo Business Insider