Người Việt đầu tiên nhận học bổng toàn phần từ Đại học Harvard
Dù sinh ra trong hoàn cảnh còn nhiều thiếu thốn, nhưng ông không ngừng nỗ lực vươn lên và đạt được nhiều thành công đáng ngưỡng mộ.
Giáo sư Ngô Vĩnh Long sinh ngày 10/4/1944 tại tỉnh Vĩnh Long. Ông xuất thân trong gia đình có cha quê Bắc Ninh, mẹ là người gốc Huế. Từ thuở nhỏ, ông cùng gia đình chuyển vào Nam, sống ở xóm nghèo Bàn Cờ trong căn nhà tranh vách đất. Dù điều kiện kinh tế khó khăn, các thành viên trong gia đình luôn đặt việc học lên hàng đầu.
Trong cuộc phỏng vấn với Báo Lao Động năm 2022, ông tiết lộ khả năng tiếng Anh vượt trội từ nhỏ. Giai đoạn 1959 - 1963, ông từng phụ giúp người Mỹ vẽ bản đồ khu vực miền Nam Việt Nam, cùng một phần lãnh thổ Campuchia và Lào. Theo New York Times, năm mới 6 tuổi, ông cùng cha đi bộ hơn 160 km từ quê vào Sài Gòn tìm mua sách tiếng Anh, chọn tiểu thuyết của Charles Dickens và dành trọn một năm để đọc, học thuộc Great Expectations.
"Chúng tôi học thuộc từng chữ, từng câu, từng trang", ông chia sẻ. "Đó là cách tôi học tiếng Anh".
Giáo sư Ngô Vĩnh Long (hàng ngồi, thứ ba từ trái sang) tại Hội thảo về Biển Đông, tháng 5/2016. Ảnh: Phúc Tiến
Năm 1964, sau khi xuất sắc vượt qua kỳ thi tú tài, ông nhận học bổng toàn phần từ Harvard College (thuộc Đại học Harvard), trở thành người Việt Nam đầu tiên theo học tại đây. Tại Mỹ, bên cạnh việc học, ông tích cực tham gia các phong trào phản đối chiến tranh. Đến năm 1978, ông bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ chuyên ngành Lịch sử Đông Á và các ngôn ngữ vùng Viễn Đông, tiếp tục giảng dạy và nghiên cứu về Đông Á và Việt Nam, được mời tham dự nhiều hội thảo khoa học quốc tế.
Từ năm 1985, ông đảm nhận vị trí Giáo sư tại Khoa Lịch sử, Đại học Maine (Mỹ), cống hiến gần nửa thế kỷ với hàng trăm công trình nghiên cứu giá trị. Trước đó, năm 1973, Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) xuất bản cuốn Before the Revolution: The Vietnamese Peasants under the French (Trước Cách mạng: Nông dân Việt Nam dưới thời thuộc Pháp), nhanh chóng thu hút giới sử học quốc tế. Năm 1991, tác phẩm được Đại học Columbia tái bản.
Ảnh từ sách Sài Gòn không phải ngày hôm qua của tác giả Phúc Tiến
Theo Tuổi trẻ cuối tuần, sau năm 2000, ông về Việt Nam thường xuyên hơn, giảng dạy tại Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Kinh tế Quốc dân. Ông cũng viết lời giới thiệu cho cuốn 5 đường mòn Hồ Chí Minh của nhà nghiên cứu Đặng Phong (NXB Tri Thức, 2008), cung cấp những dữ liệu quan trọng về tuyến chi viện chiến lược trong kháng chiến chống Mỹ. Tại nhiều hội thảo quốc tế, ông liên tục khẳng định chủ quyền Việt Nam đối với Hoàng Sa và Trường Sa.
Ngày 12/10/2022, Giáo sư Ngô Vĩnh Long qua đời tại Mỹ sau thời gian lâm bệnh, hưởng thọ 78 tuổi. Sự ra đi của ông để lại niềm thương tiếc sâu sắc trong giới học thuật và những người yêu mến ông. Không chỉ là nhà sử học uy tín, ông còn là tấm gương trí thức kiên định, cống hiến trọn đời cho tri thức và quê hương.
Tổng hợp
