NHNN không đồng tình đề xuất hỗ trợ lãi suất vay cho hộ gia đình lắp điện mặt trời mái nhà

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa có góp ý đối với Dự thảo Quyết định của Thủ tướng về chính sách hỗ trợ hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ và lưu trữ điện.

Theo đó, NHNN đề nghị bỏ quy định hệ thống điện mặt trời hộ gia đình được hỗ trợ lãi suất vay thương mại.

NHNN lý giải, hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời không thuộc đối tượng đáp ứng nhu cầu vốn phù hợp quy định theo Thông tư 39.

Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) quy định, ngân hàng và khách hàng thỏa thuận về lãi suất cho vay theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm khách hàng.

Bên cạnh đó, việc tham chiếu lãi suất quy định tại Thông tư vào Quyết định Thủ tướng Chính phủ có thể phát sinh khó khăn khi NHNN sẽ phải ban hành Thông tư sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế Thông tư 39.

Cơ quan này cho biết, nguồn kinh phí hỗ trợ lãi suất dự kiến cân đối trong nguồn chi đầu tư phát triển của ngân sách địa phương. Tuy nhiên, qua quá trình theo dõi, NHNN nhận thấy hình thức hỗ trợ lãi suất qua ngân hàng thương mại (NHTM) từ nguồn ngân sách Nhà nước còn khó khăn, bất cập. Đây không phải là phương thức phù hợp, hiệu quả để hỗ trợ khách hàng.

Trong khi đó, với hạn mức vay tối đa 35 triệu đồng, mức hỗ trợ lãi suất khoảng 2-2,5 triệu đồng trong 3 năm và các thủ tục để nhận hỗ trợ lãi suất cùng công tác thanh tra, kiểm tra, NHNN cho rằng sẽ dẫn đến tâm lý e ngại của khách hàng.

Một số chương trình hỗ trợ lãi suất như gói 40.000 tỷ đồng có kết quả giải ngân thấp, một số khách hàng đủ điều kiện nhưng không thụ hưởng chính sách do ngại thanh, kiểm tra.

Do đó, NHNN đề nghị Bộ Công Thương làm rõ cơ sở đưa ra mức đề xuất hỗ trợ và đánh giá tác động của chính sách đến nguồn lực của địa phương để triển khai; nghiên cứu các hình thức khác, như hỗ trợ qua doanh nghiệp kinh doanh, lắp đặt tấm pin, hỗ trợ chi phí kiểm định, hoặc cơ chế khuyến khích bán phần điện dư lên lưới điện.

Ngoài ra, NHNN đề nghị bỏ quy định giao trách nhiệm cho cơ quan này "chỉ định" TCTD cho vay, bởi ngân hàng thương mại có quyền tự chủ, được phép từ chối cấp tín dụng nếu dự án không hiệu quả hoặc không đáp ứng điều kiện.

NHNN không đồng tình đề xuất hỗ trợ lãi suất vay cho hộ gia đình lắp điện mặt trời mái nhà. Ảnh minh họa

Phản hồi đề nghị này, tại dự thảo mới nhất, Bộ Công Thương cho biết vẫn đề xuất mỗi hộ dân lắp điện mặt trời mái nhà được hỗ trợ lãi suất vay thương mại trong 3 năm với hạn mức tối thiểu 4 triệu đồng/kWp công suất lắp đặt và 2 triệu đồng/kWh dung lượng lưu trữ.

Theo Bộ Công Thương, việc hỗ trợ tài chính nhằm thúc đẩy phát triển điện mặt trời hộ gia đình, đạt mục tiêu khoảng 50% hộ dân lắp đặt loại năng lượng này đến 2030, theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh.

Việc hỗ trợ lãi suất cũng phù hợp với quy định về hoạt động cho vay của TCTD do phương án, dự án này phục vụ đời sống, có tính chất tương tự các nhu cầu quy định tại Thông tư 39.

Với kiến nghị của NHNN về hỗ trợ qua hình thức khác, Bộ Công Thương lo ngại sẽ phát sinh nhiều thủ tục, liên quan nhiều đối tượng, phức tạp, làm giảm hiệu quả.

Đồng thời, Bộ Công Thương tiếp thu, điều chỉnh dự thảo theo hướng khoản hỗ trợ lãi suất vay vốn sẽ do các ngân hàng thực hiện theo quy định. Ngân hàng và khách hàng sẽ thỏa thuận về lãi suất cho vay ngắn hạn nhưng không vượt mức tối đa do NHNN quy định từng thời kỳ, tương tự các lĩnh vực ưu tiên theo Thông tư 39.

Khoản tiền hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước cho hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời và Bess (thiết bị lưu trữ) sẽ do UBND cấp xã phê duyệt và chuyển cho các hộ dân.

NHNN chỉ hướng dẫn, tổ chức thực hiện chính sách và giám sát tín dụng, thay vì trực tiếp chỉ định ngân hàng cho vay.

Bên cạnh hỗ trợ lãi suất vay, mỗi hộ dân lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà sẽ được hỗ trợ trực tiếp tiền 1-1,5 triệu đồng. Nếu kèm thiết bị lưu trữ (Bess), đối tượng này được hỗ trợ thêm 1-1,5 triệu đồng.

Hiện tại, chi phí đầu tư điện mặt trời mái nhà hiện ở mức 12-15 triệu đồng/kWp, tương đương 60-150 triệu đồng cho hệ thống công suất 5-10 kWp, với thời gian hoàn vốn khoảng 5 năm.

Vì vậy, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công Thương làm rõ cơ sở đề xuất mức hỗ trợ trên để đảm bảo chính sách thực tế, khả thi, tránh hình thức.

Bộ Công Thương nhận định, với hỗ trợ tối đa 3 triệu đồng mỗi hộ, tổng kinh phí ngân sách có thể lên đến 42.000 tỷ đồng giai đoạn 2026-2030, bình quân 8.400 tỷ đồng mỗi năm (khoảng 250 tỷ đồng mỗi tỉnh).

Về hiệu quả, nếu mỗi hộ lắp đặt trung bình 3 kWp, sản lượng có thể đạt hơn 50 tỷ kWh mỗi năm, tương đương 16% nhu cầu điện cả nước năm 2024.

Song song đó, các nguồn điện phân tán này sẽ giúp giảm chi phí đầu tư và vận hành lưới điện truyền tải, chi phí mua điện từ các nguồn giá thành cao hơn, phát thải ròng cho quốc gia.

Còn các hộ dân sẽ giảm được tiền mua điện từ hệ thống, đặc biệt những hộ dùng nhiều thuộc bậc thang giá cao. Tuy nhiên, với tổng vốn đầu tư khá lớn (bình quân khoảng 50 triệu đồng/hộ dân), còn nhiều hộ dân cần hỗ trợ vay vốn để đầu tư.

Bộ Công Thương nêu rõ: “Chính sách hỗ trợ về lãi suất vốn vay hoàn toàn phù hợp và tuân thủ quy định tại Thông tư số 39. Các hộ dân vay vốn vẫn phải tuân thủ các quy định pháp luật và của tổ chức tín dụng liên quan”.

Về trách nhiệm của NHNN, Bộ tiếp thu và điều chỉnh. Cụ thể, NHNN hướng dẫn, tổ chức thực hiện chính sách cho vay ưu đãi đầu tư hệ thống điện mặt trời hộ gia đình theo quy định.