Nỗi đau huynh đệ tương tàn trong gia tộc giàu nhất châu Á
Hai anh em Mukesh và Anil nhà Ambani từng là biểu tượng của giới tài phiệt Ấn Độ khi cùng nhau gây dựng đế chế tỷ đô hùng mạnh. Thế nhưng, phía sau ánh hào quang ấy, lại là một bi kịch khiến tình thân rạn nứt không thể hàn gắn.
Tọa lạc trên con đường Altamount danh giá giữa Mumbai là tòa nhà Antilia 27 tầng sừng sững giữa trời với tiện nghi đầy đủ: rạp chiếu phim, phòng khiêu vũ, đền thờ riêng, bể bơi, và gara chứa hơn 160 chiếc siêu xe. Đây không phải khách sạn 5 sao, mà là ngôi nhà riêng của gia đình Ambani. Với giá trị ước tính lên đến hơn 2 tỷ USD, Antilia trở thành tư dinh đắt nhất thế giới, chỉ xếp sau Cung điện Buckingham.
Các đám cưới nhà Ambani được nhắc đến như “Oscar của giới tài phiệt”, quy tụ từ Beyoncé, Rihanna, Shah Rukh Khan đến Mark Zuckerberg. Riêng lễ cưới của con gái Isha Ambani năm 2018 được ước tính tiêu tốn hơn 100 triệu USD, với sự góp mặt của Hillary Clinton và Henry Kissinger. Hôn lễ con trai Anant Ambani năm 2024 được tổ chức tại Antilia và trung tâm hội nghị Jio, với màn trình diễn của Rihanna, Justin Bieber và dàn sao quốc tế.
Là chủ sở hữu tập đoàn Reliance Industries Limited, gia tộc Ambani chi phối dầu mỏ, hóa chất, năng lượng, viễn thông và bán lẻ của Ấn Độ. Song song với việc Reliance được đưa lên sàn cổ phiếu đã giúp thu hút lượng lớn nhà đầu tư, Ambani được ghi nhận là tập đoàn “đưa thị trường chứng khoán đến với dân thường” ở Ấn Độ. Riêng về lĩnh vực dầu mỏ, tập đoàn cũng sở hữu nhà máy hóa dầu Hazira, Nhà máy lọc dầu Jamnagar (Jamnagar Refinery) với khả năng xử lý dầu lớn, trở thành một trong các nhà máy lọc đầu vào lớn nhất toàn cầu.
Năm 1998, Dhirubhai Ambani được vinh danh trong danh sách Power 50: những người quyền lực nhất châu Á (Asia Week magazine) và được FICCI (Hiệp hội thương mại và công nghiệp Ấn Độ) trao tặng danh hiệu “Người đàn ông của thế kỉ 20”.
Thế nhưng, sau ánh hào quang và danh hiệu “gia tộc giàu nhất châu Á” ấy lại là sự căng thẳng âm ỉ bên trong: một cuộc chiến quyền lực và thừa kế, nơi tình thân trở thành bi kịch của hai người con trai cố tỷ phú Dhirubhai Ambani: Mukesh Ambani và Anil Ambani.
Năm 2002, Dhirubhai Ambani, người sáng lập tập đoàn Reliance Industries Limited, qua đời sau một cơn đột quỵ. Ông để lại một đế chế khổng lồ, nhưng lại không kèm một di chúc rõ ràng. Chính khối tài sản ấy đã thứ đã trở thành mầm mống của tranh chấp khốc liệt.
Khi ấy, cả 2 anh em đều đang đảm nhận vị trí quyền lực trong Reliance Industries, một tập đoàn khổng lồ bao trùm từ dầu khí, năng lượng, viễn thông đến tài chính. Vì không có sự phân chia rạch ròi, hai anh em bắt đầu có những xung đột trong quản lý và chiến lược phát triển, đặc biệt là về định hướng mở rộng kinh doanh.
Báo chí Ấn Độ liên tục đăng tải các tin đồn về “chiến tranh lạnh” giữa hai anh em. Thậm chí, nhiều cuộc họp cổ đông cũng biến thành những cuộc đối đầu ngấm ngầm. Khi sức ép dư luận lên quá cao, người đứng ra giải quyết không phải là ban quản trị, mà là mẹ của họ - bà Kokilaben Ambani. Bà buộc hai người con phải ngồi lại để đưa ra một thỏa thuận phân chia tài sản rõ ràng, nhằm cứu lấy danh tiếng và sự nghiệp của gia tộc.
Sau nhiều tháng thương lượng căng thẳng, một thỏa thuận gia đình chính thức được ký kết. Theo đó, Mukesh sẽ nắm các mảng dầu khí, hóa dầu và lọc dầu, những lĩnh vực cốt lõi của Reliance. Anil nhận phần viễn thông, tài chính, điện lực và giải trí. Hai bên cũng ký thêm một thỏa thuận không cạnh tranh nhằm tránh xung đột trực tiếp trên cùng một thị trường.
Ngoài mặt, mọi thứ có vẻ như đã được giải quyết “êm đẹp”. Nhưng thực chất đây chỉ là một cuộc đình chiến tạm thời. Các điều khoản không đủ rõ ràng, đặc biệt về quyền sử dụng tài nguyên chung như khí đốt từ Krishna-Godavari Basin. Chính những “kẽ hở” đã châm ngòi cho một trong những vụ kiện tụng kinh doanh lớn nhất lịch sử Ấn Độ.
Theo thỏa thuận 2005, Mukesh (RIL) sẽ cung cấp khí đốt từ mỏ Krishna-Godavari (KG Basin) cho công ty điện của Anil (RNRL) với mức giá 2,34 USD/mBTU trong vòng 17 năm. Tuy nhiên, khi bắt đầu hợp tác, Mukesh lại trở mặt từ chối, nói rằng giá này không còn phù hợp với chính sách năng lượng quốc gia và muốn tăng lên 4,20 USD/mBTU. Anil phản ứng dữ dội, tố Mukesh đã phá vỡ thỏa thuận đã kí kết trước đó.
Vụ việc được đưa ra trước Tòa án Bombay High Court, ngay lập tức gây chấn động toàn bộ thị trường. Cổ phiếu của cả hai tập đoàn biến động mạnh theo từng phiên điều trần. Báo chí gọi cuộc chiến giữa 2 anh em với cái tên mĩ miều - “The Gas War” (cuộc chiến khí đốt lớn nhất Ấn Độ).
Năm 2009, Bombay High Court ra phán quyết ủng hộ Anil, yêu cầu Mukesh thực hiện đúng giá theo thỏa thuận ban đầu. Nhưng ít ai ngờ được, chỉ một năm sau, Tòa án Tối cao Ấn Độ lại đảo ngược quyết định này, đứng về phía Mukesh và tuyên bố giá khí đốt phải tuân theo chính sách quốc gia. Tình thế thay đổi, Mukesh thắng đậm, còn Anil chịu thiệt nặng: cổ phiếu lao dốc, vị thế tài chính suy yếu đáng kể.
Tháng 9 năm 2008, Anil cáo buộc anh trai Mukesh Ambani phỉ báng mình qua một bài phỏng vấn mà Mukesh đã thực hiện với The New York Times, được đăng lại trong hai báo lớn của Ấn Độ. Trong bài phỏng vấn đó, Mukesh nói rằng Anil trước đây điều hành một mạng lưới thu thập dữ liệu về những người quyền lực, các đối thủ, lịch trình quan chức trước khi hai anh em phân tách tài sản.
Theo cáo buộc của Anil, những lời này được đăng lại bởi hai tờ báo Ấn Độ mà không được kiểm chứng đầy đủ, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về danh dự. Ông yêu cầu khoản bồi thường thiệt hại lên tới Rs 10,000 crore vì hậu quả kinh tế và ảnh hưởng uy tín do bài viết gây ra.Ngoài ra, tại thời điểm đó Mukesh cũng đã gửi thư yêu cầu MTN không mua cổ phần của RCom, tuyên bố quyền ưu tiên đối với cổ phần trong RCom, điều này khiến Anil bị buộc phải từ bỏ ý định hợp tác với công ty viễn thông MTN. Động thái đó của Mukesh cũng bị coi là một trong những nguyên nhân dẫn Anil phải phản ứng gay gắt như vậy.
Sau khi vụ kiện được công khai, thị trường và các cổ đông đã theo dõi sát sao vì vụ kiện đan xen với các tranh chấp về khí đốt, hợp đồng viễn thông, và quyền lợi kinh doanh. Tuy nhiên, vào ngày 8 tháng 6 năm 2010, Anil Ambani đột ngột rút đơn kiện tại Tòa án Bombay High Court. Lý do rút được báo chí đưa tin là theo tinh thần hòa giải giữa hai anh em, với kết quả thống nhất bãi bỏ thỏa thuận không cạnh tranh, đàm phán lại hợp đồng cung cấp khí gas theo phán quyết Tòa án Tối cao ngày 7 tháng 5 năm đó.
Từng được ca ngợi là “gương mặt đại diện cho thế hệ doanh nhân trẻ của Ấn Độ” , Anil Ambani từng là người giàu thứ 6 thế giới, với khối tài sản ước tính 42 tỷ USD, theo thống kê của tạp chí Forbes năm 2008. Dưới sự lãnh đạo của ông, Reliance Power IPO năm 2008 trở thành đợt phát hành cổ phiếu lớn nhất lịch sử Ấn Độ thời điểm đó, huy động hơn 3 tỷ USD chỉ trong vài phút. Thế nhưng sau thất bại của vụ kiện khí đốt, Anil bắt đầu đối mặt với chuỗi khó khăn tài chính. Các khoản đầu tư viễn thông và hạ tầng không sinh lời như kỳ vọng.
Reliance Communications, niềm tự hào lớn nhất của ông, ngập trong nợ nần hơn 7 tỷ USD và chính thức nộp đơn phá sản năm 2019. Song song với sự ra mắt của Reliance Jio do Mukesh Ambani đầu tư, cung cấp dữ liệu gần như miễn phí, khiến RCom của Anil sụp đổ chỉ trong vài tháng vì không thể cạnh tranh. Năm 2020, trong một phiên tòa tại London, Anil Ambani tuyên bố trước thẩm phán rằng ông không còn tài sản nào, chỉ sống nhờ sự hỗ trợ của gia đình.
Điều bất ngờ là khi Tòa án Tối cao Ấn Độ tuyên bố nếu ông không thanh toán khoản nợ hơn 550 crore rupee (khoảng 77 triệu USD) trong thời hạn quy định, ông có thể phải ngồi tù, thì Mukesh Ambani đã đứng ra trả nợ thay em trai để cứu Anil thoát khỏi vòng lao lý.
Dù là anh em ruột và từng xây dựng đế chế Reliance cùng nhau, Mukesh và Anil Ambani đã trở thành biểu tượng của hai hướng đi trái ngược: một người trở thành người giàu nhất châu Á, còn người kia ngập trong nợ nần và kiện tụng. Những tranh chấp của họ không chỉ ảnh hưởng sâu sắc đến thị trường tài chính, mà còn tạo ra tiền lệ pháp lý quan trọng trong ngành năng lượng, tài nguyên và đầu tư ở Ấn Độ.
Theo: Reuters, Business Insider, Economic Times, Forbes
