Phát lộ ‘báu vật’ quý hiếm sau bão số 13, nghi có niên đại từ cuối thế kỷ XIV: Cơ quan chức năng đề xuất khai quật khẩn cấp

Sáng 8/11, con tàu cổ ở khu vực biển Cẩm An, TP. Hội An cũ (tạm gọi tàu cổ Cẩm An) bất ngờ trồi lên trên bãi biển với hình dáng và kích thước rõ ràng hơn trước. Tuy nhiên, đến chiều cùng ngày, con tàu lại “biến mất”, nhiều khả năng bị vùi lấp trở lại dưới lớp cát.

Sau đợt mưa lũ do ảnh hưởng bão số 13 (Kalmaegi), sóng mạnh gây sạt lở nghiêm trọng đã khiến di vật tàu đắm tại khu vực ven biển Thịnh Mỹ, phường Hội An Tây, TP. Đà Nẵng (trước đây thuộc phường Cẩm An, TP. Hội An, Quảng Nam) một lần nữa xuất lộ.

Lần này, thân tàu hiện rõ với kích thước khoảng 18mx5m, nhiều phần gỗ đã mục, song cấu trúc tổng thể vẫn gần như nguyên vẹn hơn so với lần xuất hiện cuối năm 2023.

Khoảng 15h cùng ngày, thủy triều dâng khiến con tàu lại chìm xuống. Đến sáng 9/11, di vật tiếp tục trồi lên, thu hút sự chú ý của người dân và giới chuyên môn.

Ông Phạm Phú Ngọc (Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An) cho biết đơn vị đã kiến nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TP. Đà Nẵng cho phép khai quật khẩn cấp con tàu cổ quý hiếm này.

“Đây là di vật đặc biệt hiếm có, một không hai, có giá trị lớn về mặt lịch sử hàng hải và khảo cổ học, cần được bảo vệ khẩn trương để tránh nguy cơ hư hại do sóng biển và thời tiết”, ông Ngọc nhấn mạnh.

Di vật được phát hiện lần đầu cuối năm 2023 và từng được UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) thống nhất chủ trương khai quật tại Công văn số 1037/UBND-KGVX ngày 7/2/2024. Trong năm 2024, Trung tâm phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP. HCM và Bảo tàng tỉnh Quảng Nam (nay là Bảo tàng Đà Nẵng) khảo sát, giám định mẫu vật.

Kết quả cho thấy con tàu được đóng bằng các loại gỗ quý như bằng lăng, kiền kiền, thông, sử dụng chất xảm trét truyền thống chống thấm nước, có kết cấu vững chắc phù hợp với những chuyến hải trình dài. Dù chưa hoàn tất giám định bằng phương pháp C14, các chuyên gia ước tính con tàu có niên đại từ cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI, cùng thời với những tàu buôn cổ ở khu vực Đông Nam Á.

Đợt mưa lũ vừa qua đã khiến phần thân tàu trồi lên rõ hơn, nhiều chi tiết kỹ thuật như vách ngăn, giằng, ván be vẫn còn nhận diện được. Tuy nhiên, khu vực này thường xuyên bị bồi lấp theo thủy triều, gây khó khăn cho việc bảo tồn.

Trung tâm đã cắm biển cảnh báo, phối hợp người dân địa phương trông coi hiện trường và đề nghị UBND phường Hội An Tây tuyên truyền, hạn chế xâm nhập khu vực di vật.

Ông Ngọc nhấn mạnh: “Tình trạng sạt lở nghiêm trọng và thời tiết khắc nghiệt khiến di vật có nguy cơ hư hại nặng nếu không được bảo quản kịp thời. Chúng tôi đã đề xuất khai quật khẩn cấp để bảo vệ và nghiên cứu giá trị con tàu”.

Các chuyên gia nhận định, nếu được khai quật, con tàu này có thể trở thành một trong những phát hiện khảo cổ học dưới nước quan trọng nhất tại Việt Nam trong nhiều năm qua, góp phần làm sáng tỏ lịch sử giao thương quốc tế của cảng thị Hội An và vùng biển miền Trung thời trung đại; đồng thời là minh chứng sống động cho vai trò trọng yếu của Hội An trên bản đồ thương mại Đông Nam Á nhiều thế kỷ trước.