Rung nhĩ: Rối loạn nhịp tim phổ biến là 'sát thủ' hàng đầu gây đột quỵ
Rung nhĩ, một rối loạn nhịp tim phổ biến, từ lâu đã được biết đến là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ. Tuy nhiên, một nghiên cứu quy mô lớn mới đây được công bố trên tạp chí y khoa uy tín JAMA Neurology đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về một thực tế đáng lo ngại: Nguy cơ tái phát đột quỵ ở bệnh nhân rung nhĩ vẫn còn rất cao, ngay cả khi họ đã được điều trị dự phòng bằng thuốc chống đông.
Những con số biết nói từ những nghiên cứu mới nhất
Phân tích tổng hợp từ 23 nghiên cứu với sự tham gia của hơn 78.000 bệnh nhân đã hé lộ những con số đáng suy ngẫm:
Nguy cơ tái phát đột quỵ thiếu máu cục bộ hàng năm ở bệnh nhân rung nhĩ sau đột quỵ lần đầu là 3,75%.
Đáng chú ý, ở những bệnh nhân đã sử dụng thuốc chống đông (OAC) theo phác đồ nhưng không may vẫn trải qua một cơn đột quỵ, con số này tăng vọt lên 7,20% mỗi năm.
Điều này đồng nghĩa với việc, ngay cả trong bối cảnh y học hiện đại với tỷ lệ bệnh nhân được tiếp cận thuốc chống đông dự phòng thứ phát lên đến 92%, cứ 6 bệnh nhân rung nhĩ đã từng đột quỵ, có thể có 1 người tái phát trong vòng 5 năm – một tỷ lệ thực sự đáng báo động.
Bên cạnh đó, nguy cơ xuất huyết nội sọ cũng là một rủi ro tiềm ẩn, với tỷ lệ chung là 0,58%/năm, và tăng lên 1,40%/năm ở nhóm đã dùng OAC mà vẫn tái phát đột quỵ.
Thách thức trong công cuộc chống đột quỵ tái phát
Những phát hiện này có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Chúng cho thấy, cuộc chiến chống lại đột quỵ tái phát ở người bệnh rung nhĩ vẫn còn nhiều gian nan. Dù đã có những tiến bộ vượt bậc trong điều trị dự phòng, nguy cơ tiềm ẩn vẫn hiện hữu, đòi hỏi sự cảnh giác cao độ từ cả giới y khoa và cộng đồng.
Thực tế này đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc tìm hiểu sâu hơn về cơ chế bệnh sinh của đột quỵ tái phát, ngay cả khi đã dùng thuốc. Đồng thời, cần cá thể hóa hơn nữa trong việc phân tầng nguy cơ cho từng bệnh nhân, và quan trọng nhất là phát triển các phương pháp điều trị mới, hiệu quả hơn sau cơn đột quỵ đầu tiên liên quan đến rung nhĩ.
Lời khuyên từ chuyên gia
Trước thực trạng này, PGS.TS. Mai Duy Tôn - Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, đưa ra những lời khuyên quan trọng dành cho người bệnh rung nhĩ đã từng bị đột quỵ và cộng đồng:
Đối với người bệnh đã từng bị đột quỵ do rung nhĩ, PGS.TS. Mai Duy Tôn nhấn mạnh:
Tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị: "Việc sử dụng thuốc chống đông theo đúng chỉ định của bác sĩ là yếu tố sống còn. Người bệnh tuyệt đối không được tự ý ngưng thuốc, thay đổi liều lượng hay dùng theo đơn thuốc của người khác."
Tái khám định kỳ đều đặn: "Tái khám là cơ hội để bác sĩ theo dõi sát tình trạng sức khỏe, đánh giá lại nguy cơ, hiệu quả của thuốc và kịp thời điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần thiết. Đừng bỏ lỡ các lịch hẹn quan trọng này."
Kiểm soát chặt chẽ các yếu tố nguy cơ đồng mắc: "Cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, thừa cân - béo phì là những 'đồng phạm' làm tăng nguy cơ đột quỵ. Việc kiểm soát tốt các bệnh lý này sẽ góp phần giảm thiểu đáng kể rủi ro."
Xây dựng lối sống khoa học: "Hãy nói không với thuốc lá, hạn chế tối đa rượu bia. Duy trì chế độ ăn uống cân bằng, giàu rau xanh, trái cây và tăng cường vận động thể lực phù hợp với tình trạng sức khỏe. Đây là nền tảng vững chắc cho một trái tim và bộ não khỏe mạnh."
Ghi nhớ dấu hiệu đột quỵ (F.A.S.T) và hành động khẩn cấp: "Méo mặt (Face), Yếu tay chân (Arm), Rối loạn ngôn ngữ (Speech). Khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào, cần hành động ngay (Time) – gọi cấp cứu 115 hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ gần nhất trong thời gian vàng."
Đối với cộng đồng, PGS.TS. Mai Duy Tôn kêu gọi:
Nâng cao nhận thức và chia sẻ thông tin: "Hiểu biết đúng về rung nhĩ và nguy cơ đột quỵ tái phát giúp mỗi chúng ta chủ động hơn trong phòng ngừa cho bản thân và gia đình. Hãy lan tỏa những thông tin y khoa chính thống."
Quan tâm, động viên người thân: "Nếu trong gia đình có người mắc bệnh rung nhĩ, đặc biệt là đã từng đột quỵ, sự quan tâm, nhắc nhở về việc tuân thủ điều trị và tái khám của người thân là vô cùng quý giá."
Đột quỵ tái phát là một gánh nặng lớn, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ nếu có kiến thức đúng và hành động kịp thời. Hãy cùng chung tay bảo vệ sức khỏe tim mạch và não bộ cho bản thân, gia đình và cộng đồng.
Dấu hiệu cảnh báo thường xảy ra một tuần trước khi bị đột quỵ
Dấu hiệu đột quỵ thường xảy ra mang tính cấp bách, tức là ngay sau khi có các dấu hiệu bất thường, cơn đột quỵ có thể diễn ra nhanh. Tuy nhiên, một số trường hợp, người bệnh có thể có các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột từ trước đó, thường là do cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua hoặc bị vỡ các mạch máu nhỏ trong não, mức độ nhẹ. Dưới đây là các dấu hiệu cảnh báo sớm mà người bệnh không nên bỏ qua.
Tê yếu một bên tay hoặc chân
Tê yếu một bên tay hoặc chân được xem là dấu hiệu nhận biết đột quỵ sớm, có thể là dấu hiệu nhận biết đột quỵ trước 1 tuần hay nhiều ngày, xảy ra khi não bị thiếu oxy và máu. Tình trạng khó cử động tay chân cũng có thể liên quan đến nguy cơ bị tổn thương thần kinh hoặc bệnh lý mạch máu não. Người bệnh nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Hoa mắt, suy giảm thị lực
Suy giảm thị lực đột ngột ở một hoặc cả hai bên mắt, bao gồm nhìn mờ, hoa mắt cũng nên được xem xét là một trong những dấu hiệu 1 tuần trước khi đột quỵ (hoặc thời gian lâu hoặc ít hơn). Tình trạng này xảy ra do giảm lưu lượng máu đến não, ảnh hưởng đến vùng thị giác. Triệu chứng cảnh báo này cần được thăm khám kịp thời để tránh những biến chứng nghiêm trọng.
Chóng mặt, mất thăng bằng
Nếu đột ngột bị chóng mặt, mất thăng bằng, loạng choạng hoặc không thể đứng vững, hãy đến cơ sở y tế để kiểm tra ngay. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của đột quỵ hoặc thiếu máu não cục bộ thoáng qua. Tình trạng này cho thấy vùng não điều khiển sự thăng bằng đang bị ảnh hưởng.
Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân
Đau đầu dữ dội là triệu chứng phổ biến của nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, nếu cơn đau xuất hiện đột ngột, dữ dội, không rõ nguyên nhân và không thuyên giảm khi dùng thuốc giảm đau thông thường thì nên xem xét là dấu hiệu nhận biết đột quỵ, có thể xảy ra trước 1 tuần hoặc nhiều ngày (dấu hiệu nhận biết đột quỵ trước 1 tuần). Nguyên nhân do vùng não liên quan đến cảm giác đau bị ảnh hưởng bởi đột quỵ. Cơn đau đầu thường lan rộng, kéo dài và có thể kèm theo các triệu chứng như tê yếu tay chân, méo miệng, nói khó hoặc rối loạn ý thức.
Rối loạn giọng nói, nói khó, khó hiểu lời của người khác
Nguyên nhân là do vùng não kiểm soát ngôn ngữ bị tổn thương, làm suy giảm hoặc mất chức năng, dẫn đến tình trạng:
- Nói lắp, phát âm khó hoặc mất khả năng nói
- Không hiểu hoặc phản ứng chậm với lời nói của người khác
- Lẫn lộn, quên từ ngữ, khó diễn đạt ý muốn.
Đây cũng là triệu chứng điển hình của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), cho thấy sự suy giảm tạm thời lưu lượng máu đến não. Người bệnh cần được theo dõi và can thiệp y tế kịp thời để giảm nguy cơ đột quỵ.
Rối loạn trí nhớ, khó nhớ ngắn hạn
Suy giảm trí nhớ hoặc nhầm lẫn trong sinh hoạt, có thể là dấu hiệu cần lưu ý, đặc biệt ở người cao tuổi. Trong một số trường hợp, mất trí nhớ tạm thời là một trong những dấu hiệu cảnh báo sớm đột quỵ. Nguyên nhân đến từ sự suy giảm lưu lượng máu đến các vùng não kiểm soát trí nhớ, khiến người bệnh quên thông tin, khó nhớ tên người quen hoặc địa điểm, dễ nhầm lẫn về thời gian và không gian.
Thay đổi tâm trạng, hành vi
Người bệnh trở nên cáu gắt, lo âu, trầm cảm hoặc thay đổi hành vi mà không có nguyên nhân rõ ràng. Những biểu hiện này có thể liên quan đến sự thay đổi sinh lý, tâm lý hoặc tác dụng phụ của thuốc.
Rối loạn vận động
Nếu xuất hiện tình trạng khó thực hiện các động tác như viết chữ, cài cúc áo hoặc phối hợp tay chân, kèm theo cảm giác mệt mỏi kéo dài thì cũng có thể xem là dấu hiệu khi đột quỵ, có thể diễn ra trước 1 tuần, trở thành dấu hiệu 1 tuần trước khi đột quỵ. Nguyên nhân do não không nhận đủ oxy và dưỡng chất, dẫn đến suy giảm chức năng thần kinh. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng như mệt mỏi triền miên không rõ nguyên nhân, da nhợt nhạt, thiếu năng lượng, mất động lực làm việc, buồn ngủ thường xuyên và giảm khả năng tập trung.
Co giật
Mặc dù hiếm gặp, co giật có thể xảy ra do rối loạn hoạt động điện não tạm thời, liên quan đến tình trạng thiếu máu não cục bộ thoáng qua. Đây cũng là hậu quả của sự suy giảm đột ngột lưu lượng máu đến não, ảnh hưởng đến chức năng thần kinh trong thời gian ngắn.
Việc cần làm:
Ngay khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ như méo miệng, yếu liệt tay chân, nói khó hoặc thay đổi ý thức (bất kể thời gian nào), cần gọi cấp cứu ngay lập tức. Không tự ý sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khi chưa có chỉ định từ bác sĩ, đặc biệt là thuốc hạ huyết áp và thuốc chống đông, để tránh ảnh hưởng đến quá trình điều trị.
Trong thời gian chờ cấp cứu, cần theo dõi sát tình trạng sức khỏe của người bệnh, quan sát sự thay đổi về ý thức, vận động và hô hấp. Đồng thời, cần giữ bình tĩnh, trấn an người bệnh để tránh hoảng loạn, giúp ổn định huyết áp và hạn chế nguy cơ biến chứng tim mạch.
