Sửa đổi Luật Kinh doanh bảo hiểm: Gỡ vướng thủ tục, tạo đà tăng trưởng thị trường

Bộ Tài chính đang đề xuất sửa đổi một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm số 08/2022/QH15 nhằm tháo gỡ khó khăn, đơn giản hóa thủ tục, tăng cường phân cấp và tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển. Đây được coi là bước điều chỉnh cần thiết trong bối cảnh thị trường bảo hiểm đang có dấu hiệu chững lại, mô hình vốn dựa trên rủi ro chưa thể áp dụng ngay, và nhiều quy định không còn đồng bộ với hệ thống pháp luật liên quan.

Luật Kinh doanh bảo hiểm được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 16/6/2022, có hiệu lực từ 1/1/2023. Đây là đạo luật quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động kinh doanh bảo hiểm, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và gắn với mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội. Từ khi có hiệu lực, Chính phủ và Bộ Tài chính đã ban hành 8 văn bản hướng dẫn, thiết lập khung pháp lý cơ bản cho thị trường.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của thị trường bảo hiểm Việt Nam trong giai đoạn 2022–2025 dự báo chỉ quanh 10% mỗi năm, thấp hơn giai đoạn trước. Doanh nghiệp vẫn gặp khó khi thiết kế sản phẩm mới phù hợp nhu cầu đa dạng. Mô hình vốn dựa trên rủi ro (RBC) dù đã được luật hóa từ năm 2022 nhưng còn nhiều vướng mắc. Bộ Tài chính hiện chưa có đủ nhân lực và tài chính để triển khai, trong khi hạ tầng dữ liệu quản lý và giám sát thị trường mới dự kiến hoàn thiện giai đoạn 2026–2030. Thêm vào đó, chế độ kế toán của các doanh nghiệp chủ yếu theo giá trị sổ sách, chưa đồng bộ với yêu cầu tính toán theo giá trị thị trường.

Theo kinh nghiệm quốc tế, như Hong Kong, để đưa RBC vào thực tiễn cần hơn 10 năm chuẩn bị và 3 năm áp dụng thử. Vì vậy, mục tiêu áp dụng RBC tại Việt Nam từ 2028 được đánh giá là thách thức lớn.

Một bất cập khác là sự thiếu đồng bộ với các luật liên quan đã được sửa đổi gần đây, như Luật Thanh tra hay Luật Xử lý vi phạm hành chính. Điều này khiến một số quy định trong Luật Kinh doanh bảo hiểm không còn thống nhất, đặt ra yêu cầu sửa đổi để phù hợp.

Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi 27 điều Luật Kinh doanh bảo hiểm, cắt giảm thủ tục, tăng phân cấp, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.

Dự thảo Luật sửa đổi lần này đề xuất thay đổi tại 27 điều, với nội dung cụ thể:

Cắt giảm và đơn giản hóa điều kiện kinh doanh tại 9 điều, gồm: cấp phép thành lập và hoạt động doanh nghiệp bảo hiểm; điều kiện trước khi chính thức hoạt động; tiêu chuẩn đối với người quản lý và kiểm soát; điều kiện đầu tư ra nước ngoài; điều kiện hoạt động đại lý bảo hiểm; cấp phép thành lập và hoạt động của doanh nghiệp môi giới; điều kiện cung cấp dịch vụ phụ trợ bảo hiểm.

Đơn giản hóa thủ tục hành chính tại 1 điều, liên quan đến đăng ký nguyên tắc tách nguồn vốn chủ sở hữu và nguồn phí bảo hiểm của doanh nghiệp phi nhân thọ và tái bảo hiểm.

Tăng cường phân cấp, phân quyền tại 2 điều, trao thẩm quyền quản lý cho địa phương với chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh của doanh nghiệp bảo hiểm, tái bảo hiểm, chi nhánh nước ngoài và doanh nghiệp môi giới.

Tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp tại 3 điều, gồm: quy định về phương pháp và cơ sở tính phí bảo hiểm xe cơ giới; quy định thông báo Bộ Tài chính sau khi công khai thông tin; quy định liên quan đến hoạt động của chi nhánh.

Sửa đổi bổ sung tại 12 điều khác, liên quan đến: áp dụng song song hai mô hình vốn RBC và biên khả năng thanh toán; quy định về hoạt động thanh tra; nguyên tắc áp dụng pháp luật; quy định nhân sự cấp cao (Chủ tịch HĐQT, HĐTV, Tổng giám đốc, chuyên gia tính toán) tại thời điểm cấp phép; hệ thống thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp; hoạt động đầu tư của doanh nghiệp môi giới; chuyển đổi chứng chỉ đại lý bảo hiểm.

Bộ Tài chính nhấn mạnh, việc sửa đổi nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý đồng bộ, giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp, tăng tính chủ động cho doanh nghiệp bảo hiểm, đồng thời nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước thông qua cơ chế hậu kiểm. Việc này cũng gắn với mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng và thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.