Tiết lập Đông, nhớ kỹ 4 việc phải làm, tránh 5 điều đại kỵ để 'tàng tinh tích lực', cơ thể khỏe mạnh
Trong tiết lập Đông, cơ thể con người cần được tích trữ năng lượng, nuôi dưỡng sinh khí để khỏe mạnh, không bệnh tật.
Thời gian trôi nhanh, tiết Lập Đông lại đến như hẹn. Đông đến cũng là lúc khởi đầu cho chu kỳ mới của tự nhiên và theo y học cổ truyền, đây là mùa “tàng tinh” - giai đoạn cơ thể cần thích ứng với thiên thời, giữ gìn và tích trữ năng lượng để nuôi dưỡng sinh khí, hòa hợp cùng nhịp điệu đất trời.
Sau Lập Đông, ngày ngắn, đêm dài, khí lạnh tăng, dương khí thu lại, quá trình trao đổi chất chậm hơn khiến sức đề kháng suy giảm và nguy cơ mắc bệnh mãn tính cao hơn. Bởi vậy, trong tiết Lập Đông, điều quan trọng nhất là “tàng tinh tích lực”, chuẩn bị cho sự hồi phục và phát triển mạnh mẽ vào mùa xuân tới.
Tuy nhiên, “tàng” không có nghĩa là thụ động né lạnh, mà là chủ động tích lũy năng lượng. Để làm được điều đó, hãy nhớ 4 việc phải làm, 5 việc cần tránh sau đây.
4 việc nên làm trong tiết lập Đông
Sinh hoạt điều độ - Giữ dương khí bằng cách ngủ sớm dậy muộn
Mùa đông nên ngủ sớm, dậy muộn, chờ mặt trời lên. Ngủ sớm giúp nuôi dưỡng âm khí, bảo tồn dương khí. Buổi sáng nên đợi nắng lên rồi mới dậy để tránh khí lạnh đột ngột. Nên ngủ trước 22h30 để duy trì tinh thần tỉnh táo, đồng thời giảm nguy cơ co mạch và tăng huyết áp do lạnh về đêm hay sáng sớm.
Giữ ấm các vùng quan trọng đầu, lưng, chân. Đầu là nơi dễ nhiễm lạnh gây cảm cúm, chóng mặt. Lưng là nơi hội tụ dương khí, đặc biệt là kinh Đốc và Bàng quang. Chân ở xa tim, dễ lạnh nhất, nên cần được giữ ấm.
Khi ra ngoài nên đội mũ, đeo khăn, mặc áo giữ nhiệt. Buổi tối nên ngâm chân nước ấm 15-20 phút, xoa bóp huyệt Dũng Tuyền để tăng lưu thông máu, giúp ngủ ngon và phòng cảm lạnh.
Chế độ ăn uống - Ôn bổ, nhuận táo, tàng tinh khí
Mùa đông thận hoạt động mạnh nên ăn thêm các món vị đắng nhẹ như rau cúc, hạt sen (bỏ tâm) để dưỡng tâm. Các món ôn bổ như thịt bò, thịt dê, gà ác, óc chó, mè đen giúp tăng năng lượng, giữ ấm tạng phủ nhưng không nên ăn quá nhiều vì dễ sinh nhiệt. Khi nấu, nên chọn cách hầm hoặc hấp nhẹ, tránh chiên xào cay nóng.
Các món như cháo kê, cháo củ cải, củ mài, táo tàu, ngân nhĩ, mật ong, củ sen đều giúp kiện tỳ, nhuận phế, sinh tân dịch. Mùa đông khan hiếm rau, có thể dùng bắp cải, củ cải trắng, cà rốt, khoai thay thế.
Mỗi ngày nên uống 1,5-2 lít nước ấm, có thể dùng nước mật ong hoặc trà nhạt để dưỡng ẩm, chống khô da và thúc đẩy trao đổi chất.
Vận động - Giữ năng lượng bằng cách ra mồ hôi nhẹ
Nên chọn đi bộ nhanh, chạy chậm, thái cực quyền, yoga các bài vận động nhẹ nhàng 3-5 lần/tuần, mỗi lần 30 phút. Vận động đến mức ra mồ hôi nhẹ là vừa đủ, tránh đổ mồ hôi quá nhiều làm hao dương khí.
Tốt nhất nên tập sau khi mặt trời lên, tránh sáng sớm giá lạnh. Khi có sương hoặc ô nhiễm, nên hạn chế ra ngoài; nếu buộc phải đi, nên đeo khẩu trang để bảo vệ hô hấp.
Sau bữa ăn nên đi bộ nhẹ 10-15 phút. Sáng và tối có thể xoa bóp lòng bàn chân, ngâm chân nước ấm giúp tiêu hóa tốt và lưu thông khí huyết.
Cân bằng cảm xúc - Tàng tâm thần, giữ bình an
Mùa đông cây cỏ tàn lụi, con người dễ buồn bã, trầm cảm. Hãy để tâm như ẩn như tàng, giữ tâm bình hòa. Có thể nghe nhạc, đọc sách, thiền định để ổn định cảm xúc, dưỡng tâm an thần.
Dành thời gian trò chuyện, gặp gỡ gia đình, bạn bè, chia sẻ cảm xúc để xua tan cô đơn, giúp tinh thần ấm áp, đạt được sự “cùng tàng” của thân và tâm.
5 việc không nên làm trong tiết lập Đông
Đồ ăn quá cay nóng
Sau khi bước vào tiết Lập Đông, cơ thể dễ bị khô và nóng trong, vì vậy nên hạn chế ăn các món cay như ớt, tiêu hay mù tạt. Những thực phẩm này dễ khiến miệng khô, da khô, thậm chí sinh nhiệt, nổi mụn và gây ra tình trạng “nội hỏa vượng”, ảnh hưởng đến sức khỏe.
Đồ ăn quá béo ngậy
Các món chiên rán hoặc có nhiều dầu mỡ cũng nên được hạn chế, vì chúng khiến dạ dày và gan phải làm việc nhiều hơn, làm rối loạn tiêu hóa. Trong tiết Lập Đông, nên ưu tiên những món “ôn bổ” hoặc “bình bổ” tức là giúp cơ thể hấp thu và tích trữ năng lượng mà không gây nóng trong.
Có thể chọn các loại thực phẩm như khoai từ, củ mài hoặc các món giàu đạm dễ tiêu hóa như cá, trứng, thịt gà. Những món này vừa ấm bụng, vừa giúp cơ thể bổ dưỡng mà vẫn nhẹ nhàng.
Đồ ăn quá lạnh
Các món lạnh như kem, nước đá, bia ướp lạnh, nước giải khát có ga lạnh… đều không phù hợp trong giai đoạn này.
Sau Lập Đông, chức năng tiêu hóa trở nên yếu hơn, nếu ăn nhiều đồ lạnh sẽ khiến dạ dày co lại, cần tiêu tốn thêm dương khí để làm ấm và tiêu hóa thức ăn. Lâu dài, điều này dễ dẫn đến tình trạng hao tổn dương khí, khiến cơ thể mệt mỏi, chân tay lạnh và dễ mắc bệnh về tiêu hóa.
Tránh vận động quá sức
Vào mùa đông, cơ thể cần “tàng dương khí”, tức là giữ lại năng lượng bên trong, không nên tiêu hao quá mức. Nếu tập luyện cường độ cao hoặc vượt quá sức chịu đựng, dương khí trong cơ thể sẽ bị tiêu hao, dẫn đến mệt mỏi, suy nhược, thậm chí ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch.
Giống như cây cối mùa đông cần “ngủ đông”, cơ thể cũng cần tiết chế để duy trì sức sống bên trong. Nên chọn các hình thức vận động nhẹ như đi bộ, yoga, thái cực quyền hoặc kéo giãn cơ thể nhẹ nhàng.
Không thức khuya
Buổi tối là thời điểm cơ thể cần nghỉ ngơi để phục hồi dương khí và nuôi dưỡng âm khí. Thức khuya khiến khí huyết không lưu thông tốt, làm giảm sức đề kháng và gây rối loạn nội tiết. Trong mùa đông, nên ngủ sớm, giữ giấc ngủ sâu và ấm áp để cơ thể phục hồi tốt nhất.
