Trạm vũ trụ thương mại đầu tiên trên thế giới sắp ‘cất cánh’: NASA mở kỷ nguyên mới sau ISS

Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) được coi là một trong những thành tựu vĩ đại nhất của nhân loại, cung cấp nơi ở ngoài quỹ đạo đã được duy trì liên tục suốt gần 25 năm. Với gần 300 phi hành gia từ 26 quốc gia từng ghé thăm, ISS là biểu tượng của hợp tác quốc tế và là kỳ quan công nghệ có một không hai.

Tuy nhiên, vòng đời của ISS đang dần khép lại. Dù đã vượt xa sứ mệnh dự kiến 15 năm ban đầu, NASA vẫn lên kế hoạch cho trạm “hạ cánh” vào khoảng năm 2030. Thay vì tự xây một thế hệ mới, cơ quan này đang hợp tác với doanh nghiệp tư nhân, tổ chức một cuộc thi chọn thiết kế trạm thay thế, bắt đầu bằng một nhiệm vụ trình diễn có người lái kéo dài 30 ngày. Về sau, NASA sẽ chuyển sang mô hình “thuê dịch vụ trạm” từ các đối tác thương mại.

Một trong những công ty nổi bật là Vast Space (Mỹ), hiện bắt tay với SpaceX để phóng Haven-1, trạm vũ trụ thương mại đầu tiên trên thế giới, dự kiến vào tháng 5/2026. Haven-1 được thiết kế dạng mô-đun đơn, như một “bản thử nghiệm”, có thời hạn hoạt động 3 năm, hỗ trợ bốn chuyến bay, mỗi chuyến 4 phi hành gia trong hai tuần.

Haven-1 có đường kính 4,4 m, thể tích sử dụng 45 m³ – chỉ bằng 1/8 ISS. Trạm sẽ được phóng bằng Falcon 9, với phi hành đoàn theo sau bằng tàu Crew Dragon. Không gian bên trong được trang bị cửa sổ vòm, bàn gấp dùng chung, chỗ nghỉ riêng, internet Starlink tốc độ cao, cùng phòng thí nghiệm phục vụ nghiên cứu dược phẩm, vật liệu bán dẫn và sản xuất trong môi trường vi trọng lực.

CEO Vast Space Max Haot nhấn mạnh: “Trạm không phải khách sạn sang trọng, nhưng nếu phi hành đoàn nghỉ ngơi và làm việc tốt hơn, họ cũng cống hiến hiệu quả hơn”.

Kể từ khi công bố dự án (giữa năm 2023), Vast đã tăng nhân sự từ 200 lên gần 950 người, đầu tư cơ sở để sản xuất Haven-1 và cả mô-đun lớn hơn – Haven-2, ứng viên thay thế ISS trong tương lai. Hiện phiên bản thử nghiệm Haven-1 đã hoàn tất kiểm tra chịu áp lực và rung chấn, còn mô-đun thực tế đang ở giai đoạn hàn ráp cuối cùng.

Nếu đúng tiến độ, Haven-1 sẽ được tích hợp hệ thống vào tháng 4/2026 để chuẩn bị phóng vào tháng 5.

Khách hàng mục tiêu của Vast không chỉ là các cơ quan vũ trụ lớn mà còn là những quốc gia mới nổi muốn lần đầu đưa phi hành gia vào quỹ đạo, cùng với các cá nhân tự tài trợ, sẵn sàng trả khoản phí cao để tham gia huấn luyện nghiêm ngặt và thực hiện nghiên cứu thực sự trong không gian.

Bên cạnh Vast, NASA cũng hợp tác với nhiều tên tuổi khác như Starlab (liên doanh giữa Airbus và Northrop Grumman), Blue Origin của Jeff Bezos, và Axiom Space – công ty từng thực hiện chuyến bay toàn bộ phi hành đoàn tư nhân lên ISS vào năm 2022.

Các chuyên gia cho rằng khởi đầu bằng trạm quy mô nhỏ như Haven-1 là hợp lý, nhưng bài toán kinh tế sẽ là thách thức lớn, khi ISS hiện tiêu tốn khoảng 12 triệu USD mỗi ngày để vận hành.

Dù chưa tiết lộ chi phí vận hành, Vast cho biết tổng đầu tư đến lúc Haven-1 phóng đi sẽ vào khoảng 1 tỷ USD, kết hợp giữa vốn của nhà sáng lập Jed McCaleb (người từng kiếm hàng tỷ USD từ lĩnh vực tiền mã hóa) và hợp đồng khách hàng.

“Cuộc đua thực sự là trở thành công ty có thể xây trạm vũ trụ, đưa người lên sống và làm việc an toàn, rồi đưa họ trở về Trái đất”, CEO Max Haot khẳng định. Với Haven-1, Vast Space đang đặt những viên gạch đầu tiên cho tương lai hậu-ISS – nơi không gian không chỉ dành cho cường quốc, mà mở ra cho cả những quốc gia và cá nhân dám mơ ước.

Theo CNN