NASA đối mặt ‘lỗ hổng chí mạng’, nguy cơ bị Trung Quốc và Nga vượt mặt

Một nhóm nhà khoa học, trong đó có các chuyên gia NASA, cho biết Mỹ đang thiếu hụt nghiêm trọng trong nghiên cứu hệ thống hỗ trợ sự sống sinh học – yếu tố then chốt cho việc duy trì sự hiện diện lâu dài của con người ngoài quỹ đạo Trái Đất.

Khoảng trống này có thể khiến Washington hụt hơi trước Bắc Kinh trong cuộc đua xây dựng căn cứ nghiên cứu trên Mặt trăng.

Trong khi Trung Quốc và Nga đã bắt tay lập kế hoạch trạm nghiên cứu Mặt trăng, Mỹ lại cắt giảm đầu tư cho lĩnh vực được coi là nền tảng để duy trì sự sống ngoài không gian.

Các tác giả cho rằng những quyết định trong quá khứ - từ cắt giảm ngân sách đến thay đổi ưu tiên nghiên cứu - đã tạo ra những “lỗ hổng chí mạng” trong năng lực hiện tại của NASA.

“Đang ở ngưỡng cửa trở lại Mặt trăng, NASA cần gấp rút phát triển các công nghệ cốt lõi để xây dựng và vận hành tiền đồn trên đó”, nhóm nghiên cứu viết trong bài báo công bố ngày 16/8 trên tạp chí “Microgravity”.

Hiện nay, hệ thống hỗ trợ sự sống của Mỹ – kể cả trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) – chủ yếu dựa vào các chuyến tiếp tế mang theo nước, thực phẩm và vật liệu tiêu hao. Nhưng với những sứ mệnh dài hạn lên Mặt trăng hay Sao Hỏa, chi phí và rủi ro hậu cần là rào cản lớn, chưa kể tác động nguy hiểm của phóng xạ và vi trọng lực lên cơ thể người.

“Nếu phải thực hiện một chuyến đi Sao Hỏa ngay bây giờ, chúng ta sẽ đối mặt với quá nhiều điều chưa biết”, giáo sư D. Marshall Porterfield (Đại học Purdue) cảnh báo.

Giải pháp lâu dài được giới khoa học nhấn mạnh là hệ thống hỗ trợ sự sống tái sinh sinh học (BLSS) – mô hình sinh thái khép kín tận dụng thực vật, động vật và vi sinh vật để tái tạo oxy, thực phẩm, nước và xử lý chất thải. Tuy nhiên, cả Chính phủ lẫn khu vực tư nhân Mỹ hiện chưa có bước tiến đủ mạnh trong lĩnh vực này.

Ông Porterfield nhận định Mỹ đang đi sai hướng khi xem mình như “người vận chuyển logistics” thay vì một “nhà cung cấp logistics bền vững”.

Trong thập niên 1990, NASA từng đi đầu với dự án BIO-Plex nhằm thử nghiệm nông nghiệp bền vững và hệ sinh thái khép kín cho các chuyến bay dài ngày. Nhưng đến năm 2004, chương trình bị giải thể vì cắt giảm ngân sách.

Theo Porterfield, nguồn vốn cho các công nghệ này “bị cắt và không bao giờ được khôi phục”, thậm chí còn tiếp tục bị đe dọa trong ngân sách năm 2026 dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Trái lại, Cơ quan Vũ trụ Quốc gia Trung Quốc (CNSA) đã tận dụng và phát triển mạnh mẽ các nghiên cứu này trong suốt 2 thập kỷ qua. Kế hoạch BIO-Plex công khai của Mỹ thậm chí còn hỗ trợ Trung Quốc thiết lập nhanh chương trình công nghệ hỗ trợ sự sống tái sinh cho căn cứ Mặt trăng.

Trung Quốc hiện đã xây dựng Lunar Palace 1 tại Đại học Beihang – cơ sở thử nghiệm hệ sinh thái nhân tạo khép kín đầu tiên, bao gồm cabin trồng trọt, xử lý chất thải, khu ăn uống và phòng ở.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh: ngoài Trung Quốc, hiện không có quốc gia nào triển khai chương trình đầy đủ để xây dựng hệ thống tái sinh sinh học khép kín cho Mặt trăng, Sao Hỏa hoặc các sứ mệnh dài hạn.

“Các kế hoạch vừa công bố cho thấy Trung Quốc đã vượt Mỹ và các đồng minh cả về quy mô lẫn mức độ tiên phong trong lĩnh vực này – đặc biệt khi so với chương trình hiện tại của NASA”, báo cáo kết luận.

Theo SCMP