TS Võ Trí Thành: Tiêu dùng, đầu tư công và chuỗi cung ứng Việt Nam đang bước vào thời điểm chuyển giao cách mạng

Chia sẻ tại Diễn đàn Kinh doanh 2025, TS. Võ Trí Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, cho rằng, thị trường tiêu dùng, dòng vốn đầu tư công và dịch chuyển chuỗi cung ứng đang định hình một giai đoạn chuyển đổi mang tính cách mạng cho Việt Nam.

Về tiêu dùng, Việt Nam sở hữu một thị trường bán lẻ hấp dẫn với hơn 100 triệu dân, trong đó cơ cấu dân số đang thay đổi nhanh chóng: Tầng lớp nghèo đói giảm, tầng lớp trung lưu tăng mạnh, đặc biệt tại các đô thị lớn.

Các thế hệ mới như Gen Z và sắp tới là Gen Alpha có cách tiêu dùng và lối sống hoàn toàn khác, tạo ra nhu cầu đa dạng và thị trường năng động. Không chỉ phục vụ thị trường nội địa, Việt Nam còn đón hàng chục triệu khách du lịch quốc tế mỗi năm, góp phần mở rộng cơ hội tiêu dùng.

Trên bình diện xuất khẩu, nếu trước đây Việt Nam chủ yếu xuất hàng trung gian sang EU và Mỹ, thì trong 5–7 năm tới, các thị trường châu Á như Đông Bắc Á, Đông Nam Á, Ấn Độ và Nam Á sẽ trở thành thị trường tiêu dùng cuối cùng lớn nhất thế giới, vượt qua EU và Mỹ, mở ra cơ hội chưa từng có cho doanh nghiệp Việt trong việc mở rộng thị trường, nâng cao giá trị gia tăng và đa dạng hóa sản phẩm.

“Hiểu được xu thế tiêu dùng này, doanh nghiệp sẽ có không gian chơi rất lớn,” TS. Thành nhấn mạnh.

Về đầu tư công, TS. Thành cho biết, tổng đầu tư hàng năm tại Việt Nam khoảng 250 dự án, trong đó ngân sách nhà nước chiếm 37%, còn lại là tư nhân, chủ yếu là doanh nghiệp trong nước. Việt Nam hiện có nợ công chỉ khoảng 37% GDP, thấp hơn nhiều so với trần 60% do Quốc hội quy định, tạo dư địa mạnh mẽ để đẩy nhanh hạ tầng chiến lược, hạ tầng số, logistics, năng lượng và đổi mới sáng tạo.

Điều đặc biệt lần này là doanh nghiệp tư nhân được tham gia sâu rộng và trực tiếp vào các dự án chiến lược, không chỉ theo hình thức PPP truyền thống, mà mức độ tham gia về quyền lợi, trách nhiệm và quản trị đều lớn hơn nhiều. Đây là bước đột phá, mở ra cơ hội cho doanh nghiệp trong nước thể hiện năng lực và cạnh tranh với các đối tác quốc tế.

Đáng chú ý, cách chi tiêu và đánh giá đầu tư đổi mới sáng tạo đã thay đổi căn bản. Trước đây, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia lấy viện, trường làm trung tâm, doanh nghiệp chỉ “ăn theo”. Nay, doanh nghiệp trở thành trung tâm, đóng vai trò chủ lực trong nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ mới. Đây là bước chuyển mang tính chiến lược, nâng tầm đầu tư công Việt Nam lên một giai đoạn phát triển chất lượng và sáng tạo hơn.

TS. Thành đánh giá, các chuỗi cung ứng hiện nay ở Việt Nam không chỉ hiệu quả mà còn mang tầm thế chiến lược đặc biệt. Việt Nam sở hữu lợi thế từ tự do hóa thương mại, vị trí trung tâm trong vận tải khu vực, phương thức vận chuyển hiện đại, đồng thời đang ứng dụng chuyển đổi số, phát triển xanh và thu hút nhân tài.

Vị chuyên gia nhấn mạnh, ít quốc gia đang phát triển nào có được lòng tin chính trị mạnh mẽ như Việt Nam, khi là đối tác tin cậy của các cường quốc thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Việt Nam chơi với tất cả nhưng vẫn giữ được điểm nhấn chiến lược toàn diện, tập trung các dự án đầu tư trọng điểm, điều này giúp tạo ra cơ hội hiếm có trong bối cảnh cạnh tranh với Indonesia, Ấn Độ hay các nền kinh tế lớn khác.

"Vừa rồi tôi có đi hội thảo ở Indonesia, các nhà đầu tư Hàn Quốc, Nhật Bản vẫn coi Việt Nam là điểm đến đầu tư đầy hứa hẹn", ông cho hay.

Nhìn lại 40 năm cải cách, TS. Thành cho rằng bản chất chỉ gói gọn trong 2 nguyên tắc: Mở rộng cơ hội lựa chọn và nâng cao năng lực thể chế, con người, doanh nhân. Các trụ cột phát triển hiện nay gồm hội nhập quốc tế, doanh nghiệp tư nhân, đổi mới sáng tạo khoa học công nghệ, chuyển đổi số, giáo dục và y tế. Khi triển khai đồng bộ, các trụ cột này sẽ giúp Việt Nam tận dụng cơ hội bên ngoài và nội sinh, xây dựng năng lực cạnh tranh bền vững.

Doanh nghiệp phải làm gì?

TS. Thành cảnh báo, hiện tại, hệ thống tài chính Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào ngân hàng, với huy động ngắn hạn nhưng cho vay trung – dài hạn nhiều rủi ro. Thị trường chứng khoán và trái phiếu nội địa đang cải thiện nhưng vẫn còn hạn chế về thanh toán, xếp hạng tín dụng và thể chế dài hạn. Do đó, huy động vốn quốc tế là điều tất yếu.

"Việt Nam hiện không còn chỉ dựa vào ODA mà đã thuộc nhóm quốc gia VIP, vì vậy cần ổn định vĩ mô, nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện xếp hạng tín nhiệm để giảm chi phí vay vốn", ông cho hay.

Một điểm đáng chú ý, tỷ lệ tiết kiệm của Việt Nam cao hơn mức đầu tư, hiện khoảng 36–37% GDP, nhưng đầu tư thực tế chỉ 32–33%, phần còn lại chảy vào Bitcoin, vàng hay tài sản tài chính. Thách thức là huy động dòng tiền này cho sản xuất kinh doanh, tận dụng nguồn lực nội sinh một cách hiệu quả.

TS. Thành nhấn mạnh, doanh nghiệp cần quản trị rủi ro ở nhiều mặt: Cơ chế PPP, quy mô dự án lớn, tài chính vĩ mô, xếp hạng tín dụng quốc tế.

Tuy nhiên, ông cho rằng, những rủi ro này không phải để sợ hãi mà là cơ hội để quản trị thông minh, giúp doanh nghiệp bước tiến mạnh mẽ hơn. Đây là lần đầu tiên doanh nghiệp tư nhân Việt Nam được đặt niềm tin, được trọng vọng và tham gia sâu vào chiến lược phát triển quốc gia, mở ra một giai đoạn vừa thách thức vừa cơ hội chưa từng có.

“Nắm bắt xu hướng, chủ động tận dụng cơ hội, quản trị rủi ro, đó là chìa khóa để doanh nghiệp Việt thành công trong kỷ nguyên mới", TS Võ Trí Thành nhấn mạnh.