Từ chip đến ốc vít: Hai thế giới đối lập của ngành công nghiệp Đài Loan oằn mình trước bão thuế quan

Đài Loan (Trung Quốc) vốn nổi tiếng toàn cầu với năng lực sản xuất chất bán dẫn và các sản phẩm điện tử. Các nhà máy của hòn đảo này đã làm chủ kỹ thuật phức tạp trong việc khắc mạch điện lên silicon, qua đó cung ứng phần lớn chip máy tính tiên tiến trên thế giới.

Đồng thời, Đài Loan cũng là một trong những nguồn cung cấp quan trọng đối với một loại sản phẩm tưởng chừng giản đơn nhưng thiết yếu trong đời sống hằng ngày: ốc vít. Phần lớn số ốc vít này được xuất sang Hoa Kỳ, phục vụ việc xây dựng sân bay, sân vườn hay tủ bếp gia đình.

Tuy nhiên, việc ông Donald Trump áp thuế 50% đối với thép và nhôm từ tháng Sáu đã khiến các nhà sản xuất ốc vít Đài Loan lo lắng về khả năng duy trì hoạt động trong vài tháng tới. Trong hơn ba thập kỷ, Đài Loan là nguồn cung số một các sản phẩm ốc vít và linh kiện kim loại như bu-lông, đai ốc cho Hoa Kỳ, trong khi Trung Quốc đang dần vươn lên vị trí thứ hai.

Ngành ốc vít Đài Loan đối mặt khó khăn

Các nhà máy sản xuất ốc vít tập trung nhiều ở miền Nam Đài Loan, trải rộng khắp các khu công nghiệp như Lujhu và Gangshan, nơi tiếng máy móc vận hành vang lên suốt ngày đêm. Theo ông Chiu Chih-Wei, một nghị sĩ đến từ Cao Hùng, khu vực này hiện có khoảng 1.500 doanh nghiệp sản xuất ốc vít, với khoảng 1/8 dân số làm việc trong ngành. Đường phố nơi đây thường xuyên rải đầy ốc vít và mảnh kim loại, khiến nhiều lái xe phải thay lốp liên tục.

Công ty Sheh Fung Screws được ông nội của ông Kent Chen sáng lập năm 1973. Các nhà máy của công ty này vận hành suốt ngày đêm, sản xuất hơn 1.000 loại ốc vít, phần lớn được bán dưới nhãn hiệu của khách hàng Mỹ tại các chuỗi bán lẻ như Home Depot.

Ông Chen, 48 tuổi, tiếp quản công việc quản lý từ năm 2010, đã đầu tư vào thiết bị và hệ thống mới nhằm thu hút khách hàng quốc tế. Ông còn hợp tác với một công ty sơn xe hơi của Mỹ để điều chỉnh màu sắc ốc vít phù hợp với gỗ. Nhờ đó, doanh nghiệp phát triển mạnh, tung ra hàng trăm loại ốc vít cho cả gỗ lẫn bê tông, sử dụng trong các dự án từ trung tâm thương mại đến hiên nhà và kệ văn phòng.

Tuy nhiên, từ khi các mức thuế được áp dụng, đơn hàng của Sheh Fung đã giảm gần 20% so với cùng kỳ năm trước. “Hiện mọi thứ đều trong trạng thái chờ đợi”, ông Chen chia sẻ. “Nhiều khách hàng bảo sẽ xem xét thêm, nhưng sau đó không có đơn hàng nào được đặt”.

Tháng trước, xuất khẩu sản phẩm công nghệ của Đài Loan như chip và máy chủ trí tuệ nhân tạo tăng hơn 50% so với năm ngoái do doanh nghiệp tranh thủ giao hàng trước khi giá tăng. Ngược lại, xuất khẩu phi công nghệ như ốc vít giảm gần 6%.

Ngoài thuế quan từ phía ông Trump, một thách thức khác đối với doanh nghiệp xuất khẩu là đồng Đài tệ tăng giá mạnh so với đô la Mỹ trong năm nay, gây bất lợi cho nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu. “Chúng tôi chưa bao giờ thua lỗ”, ông Chen cho biết, “Nhưng quý II năm nay, do biến động tỷ giá, chúng tôi thực sự chịu khoản lỗ lớn”.

Cạnh tranh gay gắt từ Trung Quốc

Giới chức Đài Loan tuyên bố sẽ theo dõi sát tình hình tỷ giá, song chưa hành động để điều chỉnh. Bất kỳ động thái can thiệp nào nhằm kiềm chế đồng nội tệ tăng giá đều có nguy cơ khiến chính quyền ông Trump cáo buộc Đài Loan thao túng tiền tệ. Hiện Đài Loan nằm trong danh sách chín đối tác thương mại lớn mà Bộ Tài chính Hoa Kỳ đang giám sát về nguy cơ thao túng tiền tệ.

Các nhà sản xuất Đài Loan còn phải đối mặt với cạnh tranh khốc liệt từ Trung Quốc. Công ty Lu Chu Shin Yee, một trong những doanh nghiệp ốc vít lớn nhất Đài Loan, hoạt động từ năm 1965, nay chuyên sản xuất ốc vít cho các ứng dụng đặc thù như toa tàu điện ngầm, tàu cao tốc hay quạt thông gió trong trung tâm dữ liệu.

Ông Karl Tsai, 61 tuổi, Tổng giám đốc và là con trai nhà sáng lập, cho biết các công ty Trung Quốc thường báo giá thấp hơn 30 đến 50% so với doanh nghiệp Đài Loan. Ông nhận định ngành này đã chịu áp lực từ Trung Quốc hơn một thập kỷ, nhưng sự kết hợp giữa thuế quan và đồng nội tệ tăng giá đã đẩy ngành tới ngưỡng khủng hoảng. Biên lợi nhuận của ngành ốc vít vốn mỏng hơn nhiều so với ngành chip. Thêm vào đó, các nhà máy còn phải cạnh tranh với ngành bán dẫn trong việc tiếp cận hỗ trợ từ chính phủ và tuyển dụng lao động.

Ông Chiu, nghị sĩ từ Cao Hùng, ước tính khoảng một chục nhà máy trong khu vực đã đóng cửa kể từ khi đồng Đài tệ tăng giá và thuế quan có hiệu lực.

Trên dải đất giữa Đài Nam và Cao Hùng, từng khu phố dành riêng cho ngành ốc vít. Xe tải chở cuộn thép đi qua những con đường mà một số nhà máy chuyên tạo hình, số khác sửa chữa máy móc, còn một số thì chuyên mạ kim loại.

Tại Eternal Golden Plating (một doanh nghiệp chuyên mạ ốc vít sử dụng cho ô tô và xe máy) ông Gino Yang, 42 tuổi, Chủ tịch công ty từ năm 2021, cho biết năm ngoái doanh nghiệp từng có kế hoạch tuyển thêm nhân công để mở ca sản xuất thứ hai. Nhưng do tác động của thuế quan và tỷ giá, ông mới chỉ tuyển được hai người.

Tương lai mờ mịt của ngành ốc vít Đài Loan

Một số công ty lớn như Lu Chu Shin Yee và Sheh Fung có nhà máy tại Trung Quốc, Philippines và Việt Nam, nhờ đó có thể dịch chuyển sản xuất nhằm giảm chi phí. Nhưng những doanh nghiệp nhỏ không có khả năng này. “Các doanh nghiệp nhỏ như chúng tôi sẽ không thể sống sót nếu không có đơn hàng”, ông Yang chia sẻ.

Ông Ted Decker, Giám đốc điều hành của Home Depot, cam kết rằng từ năm tới sẽ không có quốc gia nào ngoài Hoa Kỳ chiếm hơn 10% tổng giá trị hàng hóa mà công ty nhập khẩu. Ông cho biết trong cuộc họp công bố kết quả kinh doanh tháng Năm rằng hiện hơn một nửa hàng hóa của công ty đã được mua từ các nhà sản xuất Mỹ.

Tuy vậy, các nhà sản xuất ốc vít Đài Loan cho rằng Hoa Kỳ không có năng lực sản xuất đủ để thay thế lượng nhập khẩu từ Đài Loan. Người Mỹ khó có thể chấp nhận làm việc trong các nhà máy như ở Đài Loan với mức lương hiện tại.

Ông Tsai từ Lu Chu Shin Yee chỉ ra rằng ngay cả công ty bán dẫn hàng đầu Đài Loan, Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC), cũng gặp khó khăn lớn trong việc tuyển dụng đủ lao động có tay nghề tại nhà máy ở Arizona. Trong khi đó, việc xử lý thép không gỉ ở nhiệt độ cao còn khắc nghiệt hơn nhiều so với làm việc tại nhà máy chip.

“Công việc như thế này liệu có thể diễn ra tại Hoa Kỳ không?”, ông Tsai đặt câu hỏi, “Hoàn toàn không thể”.

Theo The New York Times