Ukraine sở hữu ‘kho báu’ 14,8 nghìn tỷ USD nhưng gặp khó: Mỹ đưa ra thỏa thuận gây chấn động

Mới đây, Mỹ và Ukraine đã thống nhất khung thỏa thuận khai thác khoáng sản chung, doanh thu sẽ được chuyển vào quỹ đầu tư do hai bên quản lý. Thỏa thuận này đã được Thủ tướng Ba Lan, ông Donald Tusk, mô tả là cơ sở cho “trật tự quốc tế mới”.

Nguồn tài nguyên phong phú

Theo Dữ liệu Khai khoáng Thế giới (WMD) năm 2024, Ukraine chiếm 5% trữ lượng khoáng sản toàn cầu và xếp thứ 40 trong khai thác. Hơn 100 loại khoáng sản đã được xác định, bao gồm sắt, mangan, than chì, titanium, lithium và uranium.

Tuy nhiên, khoảng 70% trữ lượng nằm ở Donetsk và Lugansk, hai tỉnh Nga tuyên bố sáp nhập năm 2022 nhưng chưa kiểm soát hoàn toàn.

Đất hiếm, gồm 17 nguyên tố kim loại quan trọng cho công nghệ cao và quốc phòng, được Tổng thống Donald Trump đề cập trong thỏa thuận. Tuy nhiên, Ukraine chưa khai thác đáng kể dù có trữ lượng lớn.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), một nửa trữ lượng đất hiếm của Ukraine nằm trong vùng do Nga kiểm soát. Viện Địa chất Ukraine cho biết nước này có lanthanum, cerium (dùng trong TV, đèn chiếu sáng), neodymium (pin xe điện, tua bin gió), erbium, yttrium (laser, năng lượng hạt nhân) và scandium.

Dù có tiềm năng, Ukraine chưa khai thác bất kỳ mỏ đất hiếm nào. Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cảnh báo việc tiếp cận và khai thác có thể không mang lại lợi nhuận.

Ngoài đất hiếm, Ukraine có nhiều loại khoáng sản giá trị khác. Trước hết là titanium - dùng trong hàng không, xây dựng...Ukraine cung cấp 7% nguồn cung toàn cầu hồi năm 2019, với các mỏ chủ yếu ở Tây Bắc và miền Trung.

Ukraine cũng có trữ lượng quặng lithium 33 triệu tấn, trị giá 38 tỷ USD, quan trọng trong sản xuất pin xe điện. Trước xung đột, Ukraine từng kêu gọi Elon Musk đầu tư vào ngành này. Ngoài ra nước này còn có 19 triệu tấn than chì - nằm trong nhóm 5 nước có trữ lượng lớn nhất thế giới và trữ lượng uranium lớn nhất châu Âu.

Ukraine cũng giàu tài nguyên phổ thông như sắt, đồng, dầu mỏ và khí đốt. Năm 2022, Ukraine đứng thứ 10 thế giới về sản lượng sắt và từng là nước xuất khẩu quặng sắt lớn thứ 5 thế giới, đạt giá trị 6,8 tỷ USD năm 2021.

Tác động từ xung đột và quan hệ quốc tế

Khoảng 40% trữ lượng kim loại của Ukraine nằm trong vùng do Nga kiểm soát, theo các viện nghiên cứu Ukraine. Chính phủ Ukraine đang hợp tác với Mỹ, Anh, Pháp và Italy trong các dự án tài nguyên, với tổng đầu tư tiềm năng 12-15 tỷ USD đến năm 2033.

Tháng 2/2025, Tổng thống Trump đề xuất Ukraine cung cấp lượng đất hiếm trị giá 500 tỷ USD để hoàn trả viện trợ từ Mỹ, nhưng Ukraine từ chối, khẳng định con số viện trợ thực tế thấp hơn và yêu cầu đảm bảo an ninh.

Mỹ sau đó từ bỏ yêu cầu hưởng 500 tỷ USD từ nguồn thu khai thác tài nguyên này. Dù thỏa thuận không có cam kết an ninh, Ukraine vẫn khẳng định họ đã đàm phán được các điều khoản có lợi hơn và xem đây là cơ hội mở rộng quan hệ với Mỹ.

Đối với thỏa thuận khai thác khoáng sản chung, nội dung chính gồm:

- Thành lập Quỹ đầu tư tái thiết: Ukraine và Mỹ sẽ cùng quản lý quỹ này để thu thập và tái đầu tư doanh thu từ tài nguyên của Ukraine.

- Ukraine đóng góp 50% doanh thu từ việc cấp phép khai thác khoáng sản và cơ sở hạ tầng liên quan vào quỹ.

- Tái đầu tư vào Ukraine: Số tiền trong quỹ sẽ được dùng để đảm bảo an ninh và thúc đẩy sự thịnh vượng của Ukraine.

- Mỹ cam kết hỗ trợ tài chính dài hạn để giúp Ukraine phát triển kinh tế ổn định.

- Đầu tư vào các dự án của Ukraine: Quỹ sẽ thu hút vốn vào tài nguyên, cơ sở hạ tầng, cảng biển và doanh nghiệp nhà nước.

- Thiết lập hòa bình lâu dài: Thỏa thuận đặt ra các bước cụ thể nhằm tăng cường an ninh kinh tế và ổn định đất nước.

- Mỹ hỗ trợ các nỗ lực của Ukraine nhằm đạt được các đảm bảo an ninh cần thiết để thiết lập hòa bình lâu dài. Không có nội dung nào đề cập đến các đảm bảo an ninh của Mỹ.

Được biết, các chi tiết liên quan đến tỷ lệ sở hữu của Mỹ trong quỹ và các điều khoản đồng sở hữu vẫn cần được thảo luận trong các đàm phán tiếp theo.

>> Trung Quốc 'tung đòn' đáp trả, thông báo cấm xuất khẩu hàng loạt khoáng sản quan trọng sang Mỹ