Vị Anh hùng giải phóng dân tộc, lãnh tụ vĩ đại, người sáng lập tờ báo cộng sản viết bằng chữ quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam
Người khẳng định, người làm báo có vai trò rất quan trọng: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”.
Ngày 21/6/2025, người làm báo trên khắp cả nước rộn ràng kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025). Nhân dịp này, nhiều cơ quan, tổ chức đã có các hoạt động tri ân những nhà báo, người hoạt động báo chí tiêu biểu, những người đặt nền móng cho ngành báo chí nước nhà. Trong đó, người được nhắc đến nhiều nhất chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Người đặt nền móng cho Báo chí Cách mạng Việt Nam
Ra đi tìm đường cứu nước với hai bàn tay trắng, Bác Hồ đã trải qua gần 20 công việc, nhiều nghề nghiệp khác nhau như công nhân, thợ thuyền, phụ bếp... để kiếm sống. Đáng chú ý, nghề làm báo gần như xuyên suốt cả sự nghiệp hoạt động cách mạng của Người. Với ngòi bút sắc sảo, hàng nghìn bài báo đòi quyền lợi cho người dân thuộc địa, đòi độc lập dân tộc đã ra đời, gây tiếng vang lớn trong dư luận.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng lập, người thầy vĩ đại của Báo chí Cách mạng Việt Nam. Ảnh: Báo Nhân dân.
Trong những năm tháng hoạt động tại Pháp, Nguyễn Ái Quốc sớm nhận ra báo chí là một trong những vũ khí hữu hiệu trên con đường cách mạng. Người cũng bắt gặp được quan điểm của Lênin về báo chí: “Trong thời đại ngày nay, không có tờ báo chính trị thì không thể có phong trào gọi là chính trị”, “chúng ta cần trước hết là tờ báo, không có nó thì không thể tiến hành một cách có hệ thống cuộc tuyên truyền, cổ động hết sức có nguyên tắc và toàn diện”. Từ đó, Người càng hiểu rõ hơn vai trò của báo chí và nung nấu ý định thành lập một tờ báo dành cho những dân tộc, nhân dân các nước thuộc địa.
Năm 1922, tại Pháp, Người sáng lập báo Người cùng khổ, trực thuộc Hội Liên hiệp Thuộc địa. Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa là chủ bút, vừa trực tiếp viết bài. Tờ báo đã tạo nên “một luồng gió mới thổi đến nhân dân các nước bị áp bức”. Các bài báo tố cáo sự bóc lột của thực dân, phản ánh nỗi thống khổ của người lao động do Người và các cộng sự thực hiện đã gây được sự chú ý lớn.
Sau hơn 100 năm, những tư liệu quý giá về tờ báo này và quá trình hoạt động của Người vẫn được lưu giữ tại các viện lưu trữ, thư viện tại Pháp.
Thành công của Người cùng khổ tiếp thêm động lực cho Nguyễn Ái Quốc. Ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), Người cùng nhóm thanh niên yêu nước thành lập báo Thanh Niên – tờ báo cộng sản viết bằng chữ quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam. Đây là cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, có nhiệm vụ tuyên truyền lý tưởng cách mạng.
Báo phát hành vào ngày chủ nhật hàng tuần, có số 4 trang hoặc 2 trang, viết bằng bút sắt trên giấy sáp. Các chuyên mục gồm xã luận, bình luận, vấn đáp, thơ ca, phê bình, trả lời độc giả... Thời gian đầu, mỗi tuần ra một số, mỗi số hơn 100 bản; sau đó, do gặp nhiều khó khăn, tần suất phát hành giảm. Măng-sét của báo ghi hai chữ Thanh Niên bằng cả Hán văn và quốc ngữ.
Các bài viết trên báo Thanh Niên thể hiện rõ mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa đế quốc, khẳng định con đường cách mạng Việt Nam. Nội dung báo cũng khích lệ tinh thần đấu tranh, vai trò của Đảng Cộng sản trong lãnh đạo cách mạng. Hầu hết các số báo đều có bài viết khơi dậy lòng căm thù quân xâm lược, cổ vũ tinh thần độc lập dân tộc và yêu nước.
Ngoài Thanh Niên, Người còn sáng lập nhiều tờ báo khác như: Quốc tế Nông dân, Công Nông, Lính Kách mệnh, Thân Ái, Việt Nam Độc lập, Cứu quốc, Tạp chí Đỏ... Sau khi giành độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng ra chỉ thị thành lập các cơ quan báo chí quan trọng như Đài Phát thanh Quốc gia (nay là Đài Tiếng nói Việt Nam) – thành lập ngày 7/9/1945; Hãng tin Quốc gia (nay là Thông tấn xã Việt Nam) – ngày 15/9/1945; Báo Nhân Dân – ngày 11/3/1951; Báo ảnh Việt Nam – ngày 15/10/1954...
Bác Hồ đọc Báo Nhân Dân tại chiến khu Việt Bắc. Ảnh tư liệu/Báo Nhân dân.
Những lời căn dặn sâu sắc của Bác với người làm báo
Không chỉ là người viết báo xuất sắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn để lại nhiều lời dạy quý báu cho đội ngũ những người làm báo.
Theo Báo Quân đội Nhân dân, trong thư gửi Báo Quân du kích, Người chỉ rõ: “Viết sao cho giản đơn, dễ hiểu, thiết thực. Sao cho mỗi đồng bào, mỗi chiến sĩ đều đọc được, hiểu được, nhớ được, làm được”. Bác nhấn mạnh người làm báo phải hiểu rõ đối tượng của tờ báo, trả lời được các câu hỏi: Vì ai mình viết? Mục đích viết làm cái gì? Viết cái gì?, từ đó có cách viết phù hợp.
Người cũng khẳng định người làm báo có vai trò rất quan trọng: “Nói đến báo chí trước hết phải nói đến những người làm báo”, “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”, “Tờ báo chỉ là giấy trắng mực đen mà thôi. Nhưng với giấy trắng mực đen ấy, người ta có thể viết những bức tối hậu thư”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm rằng, mỗi cán bộ báo chí là một chiến sĩ cách mạng, vì thế, viết báo phải có căn cứ, nghiên cứu, điều tra, tìm hiểu kỹ, khi chưa hiểu rõ đừng vội viết, không được chủ quan, suy đoán. Đồng thời, khi viết phải hướng đến đối tượng nhân dân, một tờ báo không được đa số dân chúng ưa chuộng thì không xứng đáng là một tờ báo, phải làm thế nào cho báo có nhiều người xem.
Bác cũng yêu cầu người làm báo phải biết tự phê bình và phê bình vì đây “là vũ khí cần thiết và sắc bén giúp cho chúng ta sửa chữa sai lầm và phát triển ưu điểm”. Đặc biệt, làm báo cũng như mọi việc khác, phải có chí, chớ giấu dốt, nhờ tự phê bình và phê bình mới tiến bộ.
Bác luôn nhắc rằng, đã làm báo thì phải tinh thông nghề nghiệp và phải có đạo đức nghề nghiệp. Chắc hẳn không ai là không nhớ lời dạy của Bác: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Không phải riêng người làm báo, nếu không có đạo đức thì bất cứ việc gì cũng không làm được.
100 năm đã trôi qua, nhưng tư tưởng và di sản báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn luôn sống mãi, luôn là “kim chỉ nam” cho người làm báo Việt Nam.
* Tổng hợp
