Việt Nam có một thành phố đang ‘chìm dần’, sụt lún từ 2-8cm/năm

Báo Thanh Niên thông tin, chiều 29/8, tại hội thảo công bố kết quả quan trắc lún bề mặt TP. HCM và Đồng bằng sông Cửu Long bằng kỹ thuật InSAR diễn ra tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường, PGS.TS Lê Trung Chơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Bền vững, đã đưa ra cảnh báo về tình trạng sụt lún đất đáng lo ngại ở TP. HCM. Theo ông, việc theo dõi hiện tượng sụt lún trên diện rộng, nhất là tại các khu vực có tốc độ lún mạnh, nhằm mục tiêu xây dựng hệ thống mô phỏng và dự báo biến dạng, hỗ trợ đưa ra quyết sách phù hợp cho một đô thị đặc thù nằm ở hạ lưu con sông lớn như TP. HCM.

Khảo sát mới nhất của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) cho thấy, tình trạng sụt lún nền đất ở TP. HCM diễn ra liên tục từ năm 1990 đến nay, với độ lún tích lũy khoảng 100cm. Hiện tốc độ lún phổ biến đạt 2-5cm/năm, nhưng tại những khu vực tập trung nhiều công trình thương mại, tốc độ này lên đến 7-8 cm/năm, cao gấp đôi so với mực nước biển dâng (khoảng 1cm/năm). Sự kết hợp của sụt lún, triều cường và mực nước biển dâng khiến TP. HCM đối diện nguy cơ “chìm dần”, đứng thứ hai trong nhóm 10 “thành phố đang chìm” nhanh nhất thế giới, theo phân tích của các chuyên gia. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí khoa học Nature Sustainability năm 2024 cũng xếp TP. HCM vào nhóm năm đô thị lún nhanh nhất toàn cầu. Đến tháng 5/2024, Sở Xây dựng TP. HCM thống kê diện tích vùng sụt lún đã lên tới gần 7.200ha, đặc biệt nghiêm trọng tại các khu vực ven sông, kênh rạch, nơi tình trạng ngập lụt ngày càng gia tăng.

Các nguyên nhân chính gây sụt lún được chỉ ra bao gồm nền địa chất yếu, mật độ giao thông dày đặc với xe tải, container và cả đường sắt đô thị gây tác động liên tục lên nền đất, cùng tốc độ đô thị hóa nhanh với hàng loạt dự án cao tầng. Trước năm 2010, việc khai thác nước ngầm từng là nguyên nhân quan trọng khiến nhiều khu vực như Gò Vấp, Tân Bình, quận 12 cũ, Củ Chi bị lún mạnh, song nhờ kiểm soát và hạn chế cấp phép khai thác, tốc độ lún tại đây đã giảm đáng kể.

Để ứng phó, nhóm nghiên cứu đề xuất sử dụng kỹ thuật InSAR kết hợp phân tích hồi quy không gian nhằm xây dựng bản đồ sụt lún theo thời gian, phục vụ công tác dự báo. Song song đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai dự án “Hiện đại hóa hệ thống độ cao quốc gia” giai đoạn 2022-2025, hướng đến thiết lập hệ thống mốc độ cao ổn định và xác định mực nước biển trung bình. TP. HCM cũng đang xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung và kế hoạch thành lập trung tâm mô phỏng, dự báo phát triển kinh tế - xã hội, đô thị và môi trường với mục tiêu trở thành đô thị thông minh vào năm 2025.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thành phố cần khẩn trương thiết lập hệ thống giám sát và dự báo sụt lún thường xuyên bằng công nghệ hiện đại để xác định tốc độ lún theo thời gian, đồng thời mô phỏng tác động của các yếu tố nhân sinh như quy hoạch đô thị, phát triển giao thông hay mở rộng xây dựng. Việc sớm hoàn thiện hệ thống mô phỏng và dự báo biến dạng mặt đất sẽ giúp TP. HCM kịp thời đưa ra giải pháp ứng phó, tránh những hậu quả nghiêm trọng đối với hạ tầng, công trình dân sinh và sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh biến đổi khí hậu, triều cường và thời tiết cực đoan ngày càng hiện hữu.