3 'điểm nghẽn' kìm hãm tham vọng năng lượng xanh của Việt Nam

Sáng 21/8, tại Diễn đàn khoa học với chủ đề “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững”, TS. Tạ Đình Thi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nhận định, đây là thời điểm có ý nghĩa để chúng ta cùng nhau kiến tạo nền tảng then chốt, đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mới, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Theo ông, nhu cầu điện năng của Việt Nam sẽ tăng trung bình 8–10%/năm trong thập kỷ tới, trong khi các nguồn năng lượng sơ cấp như thủy điện, than và dầu khí đang dần cạn kiệt, buộc Việt Nam phải phụ thuộc vào nhập khẩu từ năm 2015. Cùng lúc, biến đổi khí hậu gây tổn thất kinh tế tương đương 3,2% GDP mỗi năm. Trong bối cảnh đó, chuyển dịch sang năng lượng tái tạo và công nghệ hiện đại không còn là lựa chọn, mà là lối đi tất yếu để vừa đảm bảo an ninh năng lượng, vừa duy trì tăng trưởng bền vững và bảo vệ môi trường.

"Năng lượng chính là huyết mạch của nền kinh tế, không có nguồn năng lượng ổn định và bền vững, không thể có tăng trưởng kinh tế cao, không thể xây dựng một đời sống văn minh, hiện đại, cũng như không thể đạt được mục tiêu phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn", ông Thi nhấn mạnh.

Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, vừa thể hiện trách nhiệm quốc tế, vừa mở ra động lực để tái cấu trúc hệ thống năng lượng theo hướng hiện đại, thân thiện môi trường và thu hút đầu tư xanh.

Đây không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để mọi thành phần kinh tế, từ doanh nghiệp nhà nước, tư nhân đến các tập đoàn lớn, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia, sáng tạo và cạnh tranh trên một “sân chơi” mới.

TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội. Ảnh minh hoạ.

Theo TS. Tạ Đình Thi, để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao và phát triển năng lượng bền vững, Việt Nam cần thẳng thắn nhìn nhận 3 rào cản lớn:

-Cơ chế, chính sách và pháp luật: Hệ thống văn bản pháp lý về năng lượng còn thiếu đồng bộ, chồng chéo, thủ tục hành chính phức tạp. Điều này khiến nhiều dự án năng lượng bị kéo dài tiến độ hoặc khó thu hút nhà đầu tư.

-Công nghệ: Việt Nam vẫn chưa làm chủ được nhiều công nghệ nguồn trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, lưu trữ điện, hydrogen xanh...Nguy cơ phụ thuộc vào nhập khẩu và rủi ro kỹ thuật vẫn hiện hữu.

-Tài chính: Nguồn lực trong nước hạn chế, trong khi các dự án năng lượng thường đòi hỏi vốn lớn và dài hạn. Việt Nam vẫn phụ thuộc đáng kể vào dòng vốn nước ngoài, dễ bị tác động bởi biến động tài chính quốc tế.

"Việc rà soát, đánh giá và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến lĩnh vực năng lượng rất cần thiết và cần được đẩy nhanh hơn nữa", TS. Tạ Đình Thi cho hay.

Đồng thời, ông đề xuất 4 nhóm giải pháp trọng tâm: Một là, phân tích và đánh giá các kịch bản tăng trưởng kinh tế cao giai đoạn 2026–2030, từ đó xác định nhu cầu vốn đầu tư cho năng lượng; Hai là, học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong huy động nguồn lực và triển khai chuyển dịch năng lượng.

Ba là, rà soát, sửa đổi và bổ sung cơ chế, chính sách, pháp luật để khơi thông điểm nghẽn, khuyến khích mạnh mẽ khu vực tư nhân; Bốn là, xây dựng chính sách đột phá trên nhiều phương diện: Triển khai Quy hoạch điện, phát triển hạ tầng lưới điện – lưu trữ năng lượng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển nguồn nhân lực, bảo đảm an ninh năng lượng và chuyển dịch công bằng.

"Việt Nam cần đột phá về tài chính và đầu tư, thông qua phát triển thị trường điện cạnh tranh, mở rộng thị trường tín chỉ carbon, thúc đẩy mô hình kinh doanh xanh, tạo điều kiện cho quỹ quốc tế tham gia, đồng thời đa dạng hóa nguồn cung và bảo đảm lộ trình chuyển dịch công bằng", TS. Tạ Đình Thi đặc biệt nhấn mạnh.