5 dấu hiệu nhận biết đột quỵ sớm

Đột quỵ được xem là “sát thủ thầm lặng” gây tử vong và tàn phế hàng đầu hiện nay. Bệnh có thể xảy ra đột ngột, không phân biệt tuổi tác hay giới tính. Nhận biết sớm những dấu hiệu cảnh báo đột quỵ và xử trí kịp thời có thể cứu sống người bệnh và giảm nguy cơ để lại di chứng nặng nề.

Đột quỵ (tai biến mạch máu não) xảy ra khi quá trình cung cấp máu lên não bị gián đoạn do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu. Chỉ trong vài phút, các tế bào não bắt đầu chết đi, khiến người bệnh có thể mất khả năng vận động, ngôn ngữ hoặc ý thức. Dù xảy ra đột ngột, bệnh vẫn để lại những dấu hiệu đặc trưng mà nếu nhận biết sớm, người xung quanh có thể can thiệp kịp thời.

Các dấu hiệu của đột quỵ

Các chuyên gia y tế cho biết dấu hiệu nhận biết đột quỵ không khó.

Thứ nhất, một trong những dấu hiệu sớm là cảm giác cơ thể mệt mỏi bất thường, đột ngột mất sức hoặc không còn khả năng vận động như bình thường. Người bệnh có thể cảm thấy như bị rút hết năng lượng, khó đứng vững, hoặc không thể thực hiện những động tác đơn giản thường ngày.

Thứ 2, khi đột quỵ xảy ra là một bên mặt có thể bị tê cứng, nụ cười trở nên méo mó không đối xứng. Đây là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất khi quan sát trực tiếp. Nếu người bệnh được yêu cầu mỉm cười hoặc nhăn mặt, bên yếu sẽ không thể cử động bình thường.

Thứ 3, khó hoặc không thể cử động tay, chân, thường chỉ xảy ra ở một bên cơ thể. Phép thử phổ biến là yêu cầu người bệnh nâng hai tay qua đầu cùng lúc, nếu một bên tay không thể nâng hoặc bị rơi xuống, rất có thể người đó đang bị đột quỵ.

Thứ 4, khi bị đột quỵ, người bệnh có thể nói không rõ, bị dính chữ, hoặc nói ngọng bất thường. Có thể thử bằng cách cho người bệnh lặp lại một câu đơn giản; nếu họ không thể lặp lại đúng, lời nói rời rạc hoặc không hiểu được, đó là dấu hiệu cảnh báo rõ rệt.

Dấu hiệu thứ 5 của đột quỵ là cơn đau đầu đến đột ngột, dữ dội, có thể kèm buồn nôn. Đây là dấu hiệu cuối cùng nhưng rất nghiêm trọng, nếu xuất hiện cùng các triệu chứng trên, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức để tránh nguy hiểm đến tính mạng. Thời điểm tốt nhất từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên đến lúc nhập viện là dưới 4,5 giờ.

Nguyên nhân gây đột quỵ

Đột quỵ xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó tuổi tác là nguyên nhân hàng đầu. Nguy cơ đột quỵ tăng lên rõ rệt sau tuổi 55 và cứ mỗi thập kỷ, nguy cơ này lại tăng gấp đôi. Ngoài ra, người có tiền sử gia đình từng bị đột quỵ hoặc thuộc nhóm có yếu tố di truyền đặc thù cũng dễ mắc bệnh hơn.

Bên cạnh đó, các bệnh lý nền và thói quen sinh hoạt không lành mạnh cũng làm gia tăng nguy cơ đột quỵ. Người từng bị đột quỵ có khả năng tái phát cao, đặc biệt trong những tháng đầu sau cơn đầu tiên.

Cao huyết áp cũng được xem là nguyên nhân chính khi làm tổn thương thành mạch máu và tạo điều kiện hình thành cục máu đông, gây tắc nghẽn mạch não. Đái tháo đường, mỡ máu cao và bệnh tim mạch cũng là những yếu tố nguy cơ phổ biến, làm tăng áp lực lên hệ tuần hoàn và thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.

Ngoài ra, thừa cân, béo phì, hút thuốc lá, uống rượu bia quá mức và lối sống ít vận động cũng khiến nguy cơ đột quỵ tăng lên đáng kể. Những chất kích thích và chất độc hại trong thuốc lá làm hư hại thành mạch, thúc đẩy xơ cứng và tăng huyết áp.

Xử trí và cách phòng ngừa đột quỵ

Theo các chuyên gia của Hội Đột quỵ Việt Nam, dù thông tin về căn bệnh này đã được truyền thông và mạng xã hội đề cập rộng rãi, nhưng tại Việt Nam, vẫn có tới 80% bệnh nhân đột quỵ nhập viện quá muộn, khi đã vượt qua “cửa sổ vàng” điều trị. Sự chậm trễ này khiến tỷ lệ tàn phế và tử vong tăng thêm từ 20 đến 30%, đồng thời làm giảm đáng kể khả năng hồi phục của người bệnh.

Chính vì vậy, khi nghi ngờ ai đó bị đột quỵ, điều quan trọng nhất là phải gọi ngay cấp cứu và đưa người bệnh đến cơ sở y tế có chuyên khoa thần kinh càng sớm càng tốt, lý tưởng nhất là trong vòng 3 đến 4 tiếng rưỡi kể từ khi khởi phát triệu chứng. Đây là “thời gian vàng” để các bác sĩ can thiệp, tái thông mạch máu và cứu mô não đang tổn thương.

Trong lúc chờ xe cấp cứu, cần giữ bệnh nhân nằm nghiêng an toàn, đầu hơi cao để dễ thở, nới lỏng quần áo và theo dõi ý thức, nhịp thở. Tuyệt đối không cho người bệnh ăn uống, không cạo gió, xoa bóp hay chích máu vì có thể làm tình trạng nặng thêm.

Bên cạnh việc cấp cứu kịp thời, người bệnh và người thân cũng cần trang bị kiến thức về phòng ngừa đột quỵ lâu dài. Đột quỵ hoàn toàn có thể được hạn chế nếu mỗi người chủ động thay đổi lối sống. Mọi người cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu, đặc biệt là đối với những người yếu tố nguy cơ như hút thuốc, béo phì hoặc có tiền sử bệnh tim mạch, đồng thời duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế muối, thực phẩm chiên rán và rượu bia, tăng cường rau xanh, trái cây.

Bên cạnh đó, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, kiểm soát căng thẳng và giữ tinh thần thoải mái cũng góp phần quan trọng giúp hệ tim mạch khỏe mạnh và giảm nguy cơ đột quỵ.

Các chuyên gia nhấn mạnh, đột quỵ không chừa một ai, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu chúng ta sống khoa học và lắng nghe cơ thể mình mỗi ngày.