Bất ngờ phát hiện công trình bằng gỗ có niên đại gần 500.000 năm bị chôn vùi tại một khu đất ven sông
Đây được xác định có thể là một phần của lối đi hoặc một cấu trúc được xây trên vùng đất sình lầy, có thể dùng để chất củi, lưu trữ dụng cụ, thực phẩm.
Tại bờ sông Kalambo ở Zambia, gần thác Kalambo - thác nước cao thứ hai ở châu Phi, các nhà khoa học đã phát hiện dấu tích của một công trình gỗ có thể đã tồn tại từ cách đây gần 500.000 năm.
Những khúc gỗ này, sau khi được đục đẽo bằng các dụng cụ bằng đá, có thể đã được dùng làm khung cho một cấu trúc gỗ. Phát hiện này thách thức quan niệm lâu nay rằng con người cổ xưa chỉ biết săn bắt và hái lượm, cho thấy tổ tiên chúng ta có thể đã phát triển kỹ năng xây dựng từ rất sớm.
Trong số các phát hiện tại thác Kalambo có hai khúc gỗ đáng chú ý. Khúc gỗ nằm phía trên dài khoảng 1,4 mét, có đầu nhọn, còn khúc gỗ phía dưới, mới được khai quật, dài khoảng 1,5 mét. Cả hai khúc gỗ đều có các dấu vết đục đẽo, cho thấy chúng từng được ghép lại với nhau để tạo thành một cấu trúc ổn định. Chúng được bảo quản tốt nhờ nằm trong môi trường nước và trầm tích đất sét, không có ôxy, giúp tránh sự phân hủy theo thời gian.
Nhà khảo cổ Larry Barham từ Đại học Liverpool, tác giả chính của nghiên cứu cho rằng, đây có thể là một phần của lối đi hoặc một cấu trúc được xây trên vùng đất sình lầy, có thể dùng để chất củi, lưu trữ dụng cụ, thực phẩm hoặc thậm chí làm nền cho một túp lều.
Việc thao tác trên gỗ đòi hỏi không chỉ kỹ năng mà còn cả công cụ và kế hoạch cụ thể, điều này cho thấy những người thợ xây dựng đã cư trú lâu dài tại địa điểm này, trái ngược với quan niệm phổ biến về cuộc sống du mục của loài người thời kỳ đồ đá. Do gỗ dễ bị hư hỏng theo thời gian, các phát hiện về kiến trúc gỗ cổ đại rất hiếm, vì vậy chúng ta vẫn còn rất ít hiểu biết về cách loài người thời xưa sử dụng vật liệu này.
Theo Geoff Duller, đồng tác giả nghiên cứu từ Đại học Aberystwyth (xứ Wales), tại hầu hết các địa điểm khai quật có niên đại tương tự, các nhà khoa học thường chỉ tìm thấy công cụ bằng đá. Vì vậy, phát hiện tại khu vực gần Thác Kalambo mang đến bằng chứng độc đáo về các vật dụng bằng gỗ, do loài người cổ xưa tạo ra bằng cách sử dụng công cụ đá. Phát hiện này giúp cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về cuộc sống của con người thời bấy giờ.
Hóa thạch lâu đời nhất liên quan đến người tinh khôn hiện có niên đại khoảng 300.000 năm, trong khi những hiện vật bằng gỗ tại Thác Kalambo được xác định có niên đại lên đến 476.000 năm.
Mặc dù không có hóa thạch người được tìm thấy tại đây nhưng tác giả nghiên cứu, Barham tin rằng những cổ vật này do "người Heidelberg", một nhánh cùng họ với người tinh khôn chế tác. Người Heidelberg tồn tại từ khoảng 700.000 đến 200.000 năm trước.
Hiện vật bằng gỗ lâu đời nhất từng được biết đến là một mảnh ván được phát hiện ở Israel, có niên đại khoảng 780.000 năm. Công cụ bằng gỗ dùng để săn bắt và kiếm ăn đã xuất hiện từ khoảng 400.000 năm trước. Một công cụ bằng gỗ có niên đại tương đương với những khúc gỗ tại Thác Kalambo cũng đã được tìm thấy tại đây.
Địa điểm khai quật nằm cách thượng nguồn thác Kalambo khoảng 400m, được phát hiện từ năm 1953, nhưng đến nay, niên đại chính xác của nó vẫn chưa được xác định. Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã áp dụng phương pháp xác định niên đại phát quang, một kỹ thuật đo lường mức năng lượng mà vật thể đã lưu giữ kể từ khi bị chôn vùi.
Tác giả Barham nhấn mạnh rằng: "Những phát hiện tại thác Kalambo cho thấy loài người cổ đại, tương tự như người tinh khôn, có khả năng tác động đến môi trường xung quanh bằng kỹ năng xây dựng các kiến trúc từ gỗ. Việc sử dụng gỗ theo cách này chứng tỏ khả năng nhận thức của họ vượt xa những gì chúng ta từng nghĩ, dựa trên các phát hiện về công cụ bằng đá".
