Bộ Công Thương đề xuất 6 loại sàn giao dịch hàng hoá trong trung tâm tài chính quốc tế

Bộ Công Thương vừa công bố dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định chính sách xuất nhập khẩu, phân phối hàng hóa – dịch vụ, hoạt động của sàn giao dịch hàng hóa và Sở giao dịch hàng hóa trong Trung tâm Tài chính quốc tế (TTTC) tại Việt Nam. Theo dự thảo, TTTC sẽ là nơi tập trung nhiều loại hình sàn và nền tảng giao dịch, bao phủ cả thị trường hàng hóa truyền thống lẫn các sản phẩm tài chính – thương mại mới.

Trong đó, sàn giao dịch hàng hóa và phái sinh hàng hóa được xem là hạt nhân của hệ thống, tổ chức mua bán hàng hóa vật chất như kim loại, năng lượng, nông sản và các hợp đồng phái sinh dựa trên giá trị hàng hóa cơ sở. Thành viên phải ký quỹ trước khi giao dịch, tuân thủ cơ chế quản lý vị thế và bổ sung ký quỹ khi giá biến động. Việc niêm yết sản phẩm mới phải qua thẩm định, phê duyệt và đáp ứng tiêu chuẩn minh bạch của Cơ quan điều hành TTTC.

Bên cạnh đó, sàn giao dịch tín chỉ carbon sẽ phục vụ giao dịch tín chỉ giảm phát thải theo chuẩn quốc tế, yêu cầu cơ chế đo lường – báo cáo – thẩm tra (MRV) minh bạch, có chứng nhận hợp lệ và tuân thủ quy định về lưu trữ, công bố thông tin, phòng chống gian lận. Sàn giao dịch sản phẩm văn hóa, nghệ thuật chỉ niêm yết các sản phẩm có hồ sơ pháp lý chứng minh nguồn gốc, được đối chiếu với cơ sở dữ liệu quản lý văn hóa trong nước và quốc tế; đồng thời phải ngăn ngừa giao dịch tài sản tranh chấp hoặc bị truy nã. Giao dịch xuyên biên giới sẽ phải khai báo, lưu hồ sơ và tuân thủ luật di sản văn hóa, xuất nhập khẩu.

Đối với sàn giao dịch kim loại quý hiếm, dự thảo yêu cầu áp dụng quy trình xác minh nguồn gốc – xuất xứ; giao dịch giá trị lớn phải đăng ký với cơ quan chuyên ngành. Sàn phải thiết lập biện pháp chống rửa tiền, buôn lậu, gian lận, đồng thời thực hiện lưu ký và thanh toán qua tổ chức tài chính – ngân hàng đạt chuẩn an toàn. Trong khi đó, sàn giao dịch sản phẩm tài chính xanh chỉ được phép giao dịch các sản phẩm đáp ứng tiêu chí môi trường do Bộ Tài chính và Bộ Nông nghiệp & Môi trường ban hành; bắt buộc công khai báo cáo kiểm toán độc lập về “tính xanh” và quy trình sử dụng vốn. Những sản phẩm không đạt tiêu chí sẽ bị tạm dừng hoặc hủy niêm yết.

Loại hình cuối cùng là sàn giao dịch chuyên biệt và nền tảng giao dịch số mới – nơi thử nghiệm các mô hình giao dịch sáng tạo như token hóa hàng hóa hay nền tảng phi tập trung. Mọi sàn phải trải qua giai đoạn thử nghiệm (sandbox), đáp ứng yêu cầu về bảo mật dữ liệu và an toàn hệ thống trước khi vận hành chính thức. Hồ sơ vận hành cần công khai tiêu chí bảo mật, quy trình xử lý sự cố và cam kết trách nhiệm pháp lý.

Tất cả các loại sàn này sẽ áp dụng nguyên tắc quản lý của Tổ chức quốc tế các Ủy ban Chứng khoán (IOSCO), đảm bảo tính minh bạch, phòng chống thao túng, bảo vệ nhà đầu tư và cho phép liên thông với sở giao dịch hàng hóa ở nước ngoài.

Dự thảo cũng đề xuất cơ chế hải quan đặc biệt đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại TTTC, trong đó thời gian thông quan tối đa chỉ 8 giờ, ưu tiên ứng dụng trí tuệ nhân tạo và blockchain trong khai báo. Hoạt động xuất nhập khẩu tại chỗ giữa doanh nghiệp trong và ngoài TTTC sẽ được đơn giản hóa thủ tục. Doanh nghiệp được phép bán buôn, bán lẻ, làm đại lý, nhượng quyền không hạn chế ngành nghề, tỷ lệ vốn nước ngoài và không phải thẩm tra nhu cầu kinh tế. Các dịch vụ hỗ trợ phân phối như logistics, thanh toán điện tử, tư vấn pháp lý sẽ được hưởng ưu đãi về thuế và phí.

Hàng hóa trong TTTC chỉ bị kiểm tra thực tế khi có dấu hiệu vi phạm hoặc cảnh báo rủi ro; đồng thời miễn kiểm tra chuyên ngành, trừ trường hợp liên quan đến an toàn, môi trường, sức khỏe cộng đồng và an ninh quốc gia. Các kho ngoại quan, kho gom hàng lẻ (CFS) được phép hoạt động với quy định linh hoạt về lưu giữ và chủng loại hàng hóa, phục vụ tái chế, phân loại và trung chuyển quốc tế.