Căn biệt thự bỏ hoang bên dòng sông nghìn năm tuổi đất cố đô: Từng là nơi ở của hoàng thái hậu cuối cùng triều Nguyễn, nay hoang tàn nhếch nhác
Căn biệt thự này từng là nơi ở của Đoan Huy Hoàng Thái hậu Từ Cung - mẹ vua Bảo Đại, sau nhiều năm bỏ hoang nhiều hạng mục đã rơi vào tình trạng xuống cấp nghiêm trọng.
Nằm nép bên dòng sông An Cựu, TP. Huế là khu nhà lưu niệm Đoan Huy Hoàng Thái hậu Từ Cung. Căn biệt thự 2 tầng kiểu Pháp cùng công trình phụ phía sau hiện trong tình trạng bỏ hoang, cây cối mọc um tùm, nhiều hạng mục xuống cấp trầm trọng.
Những gì được tài liệu lịch sử ghi lại cho thấy, biệt thự này được xây dựng vào những năm đầu thế kỷ XX theo phong cách kiến trúc Pháp.
Toàn bộ tường của căn biệt thự được sơn màu vàng, mái lợp ngói âm dương. Khu nhà lưu niệm của Đoan Huy Hoàng Thái hậu Từ Cung - mẹ vua Bảo Đại (vị vua cuối cùng của triều Nguyễn) hiện do Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế quản lý.
Năm 1955, bà Từ Cung đã mua lại khu căn nhà này để ở sau khi chính quyền Ngô Đình Diệm tịch thu cung An Định - nơi vốn là biệt cung của triều Nguyễn thời điểm trước năm 1945.
Sau khi mua lại, bà đã cho mở rộng và sửa sang thêm sân vườn. Khu biệt thự này là nơi sinh sống của bà cho đến khi bà qua đời vào năm 1980. Khuôn viên của khu biệt thự gồm tòa biệt thự chính và công trình phụ được kết nối với nhau, 2 nhà tạm ở sân phía trước và hông bên sau hiện có người ở.
Theo ghi nhận mới nhất trên báo Dân trí, toàn bộ cửa dẫn vào bên trong ngôi biệt thự 2 tầng này hiện nay đều bị khóa hoặc gia cố chắc chắn.
Trước khi mất, bà Tư cung có di nguyện giao lại căn biệt thự cho chính quyền địa phương.
Sau khi tiếp quản, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã chăm lo bảo quản công trình, thờ cúng và tổ chức trưng bày một số hiện vật liên quan bà Từ Cung tại đây.
Đến năm 2014, toàn bộ án thờ cũng như các hiện vật đều được đưa về cung An Định. Từ đó, căn biệt thự này được giao cho một đơn vị kinh doanh dịch vụ giải khát phục vụ khách tham quan và nhân dân tại địa phương.
Thời điểm dịch Covid-19 bùng phát, đơn vị kinh doanh này đã trả lại khu nhà lưu niệm và công trình bị bỏ hoang từ đó tới nay.
Nhiều căn phòng bị xuống cấp nghiêm trọng, tường và ngói đều vỡ hoặc hư hỏng. Bên ngoài cây cỏ mọc um tùm khiến khung cảnh càng trở nên nhếch nhác, khó coi.
Báo Lao Động ghi nhận, phía sau căn biệt thự là cảnh hoang tàn của các dãy nhà phụ. Nơi đây ngập ngụa rác thải, vỏ chai bia cùng nhiều hiện vật bị hư hỏng và vứt bỏ.
Vào thời điểm nắng nóng, hành lang của khu biệt thự trở thành nơi trú ngụ tạm thời của những người lang thang cơ nhỡ.
Chia sẻ trên báo Lao Động, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế - ông Hoàng Việt Trung cho biết hiện đơn vị đang kêu gọi việc thực hiện xã hội hóa đầu tư vào ngôi nhà lưu niệm này để cải tạo không gian cũng như phát huy các giá trị về di sản.
Tuy nhiên, cho đến hiện tại, phương án này hiện còn gặp khá nhiều khó khăn nên khu biệt thự này vẫn trong tình trạng bỏ hoang.
Đoan Huy Hoàng Thái hậu Từ Cung (1890-1980) có tên thật là Hoàng Thị Cúc, người làng Mỹ Lợi, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP. Huế).
Bà được tuyển vào cung nhằm phục vụ các vợ của vua Khải Định và sau trở thành phi thiếp của vị hoàng đế này.
Sau khi Thái tử Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy lên ngôi, lấy niên hiệu Bảo Đại, ông đã tôn phong cho mẹ mình làm Đoan Huy Hoàng Thái hậu.
Năm 1945, vua Bảo Đại thoái vị, triều đình nhà Nguyễn cáo chung, do đó bà Từ Cung là Hoàng Thái hậu cuối cùng của nền quân chủ chuyên chế ở Việt Nam.
Sông An Cựu ở Huế thập niên 1920. Sông được vua Gia Long cho đào vào năm 1816 nhằm khơi thông sông Hương với sông Đại Giang, nhập vào phá Hà Trung, góp phần thau chua rửa mặn cho cánh đồng Hương Thủy của TP. Huế.
