Canada ‘tự cứu mình’ khỏi đòn thương chiến bằng cách dỡ bỏ rào cản thương mại nội địa

Ông Carney dự kiến sẽ họp với lãnh đạo các tỉnh và vùng lãnh thổ vào thứ Hai tới, nhằm đẩy nhanh tiến trình gỡ bỏ những hàng rào cản trở thương mại giữa các tỉnh. Nhiều nghiên cứu cho thấy nếu thương mại nội địa được tự do hóa, GDP của Canada có thể tăng thêm từ 0,5% đến 8%.

Đây là bước đi chiến lược trong nỗ lực "giành lại thế chủ động" từ Mỹ. Trong chiến dịch tranh cử tháng 4, ông Carney từng tuyên bố: “Chúng ta có thể tự trao cho mình nhiều hơn những gì họ (Mỹ) có thể lấy đi”.

Cam kết giành chiến thắng trong cuộc chiến thương mại và đưa Canada trở thành nền kinh tế mạnh nhất nhóm G7 đã giúp Đảng Tự do của ông giành thắng lợi – nhưng giờ là lúc phải biến lời hứa thành hành động.

Dù nội dung Hiệp định Thương mại Tự do Canada được ký từ 2017 với cam kết gỡ bỏ rào cản nội địa, hầu hết các tỉnh bang đều giữ lại các ngoại lệ. Chẳng hạn, British Columbia tiếp tục kiểm soát nghiêm ngặt khai thác gỗ trên đất tỉnh quản lý, trong khi Prince Edward Island vẫn nắm toàn quyền cấp phép ngành thủy sản.

Mãi đến tháng 4 vừa rồi, Ontario mới trở thành tỉnh đầu tiên dỡ bỏ toàn bộ các ngoại lệ của mình. Chính phủ liên bang cũng bắt đầu hành động, và ông Carney cam kết sẽ hoàn tất việc xóa bỏ các miễn trừ còn lại trước ngày 1/7.

Tuy vậy, thuyết phục các tỉnh khác hành động tương tự không dễ. Nhiều quy định mang tính địa phương – như luật ghi nhãn tiếng Pháp tại Quebec – phản ánh ý chí chính trị của cư dân sở tại và khó có khả năng bị hủy bỏ. Mặt khác, các rào cản hiện hữu giúp bảo vệ quyền lực thị trường cho một số nhóm sản xuất nội địa, những người vốn không muốn cạnh tranh từ các tỉnh khác.

Tái cân bằng thương mại Đông-Tây

Thống kê cho thấy năm 2023, tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ giao thương giữa các tỉnh, vùng lãnh thổ đạt 532 tỷ CAD – chiếm 18% GDP của Canada, trong khi xuất khẩu ra nước ngoài lên tới 978 tỷ CAD. Đáng chú ý, gần 75% xuất khẩu của Canada hiện vẫn hướng về Mỹ – nền kinh tế đang ngày càng bất ổn dưới các quyết sách thất thường từ Nhà Trắng.

Ông Carney đang muốn thay đổi điều đó. Không chỉ tìm cách tự do hóa thị trường nội địa, ông còn kêu gọi các tỉnh đề xuất những dự án "xây dựng quốc gia" – từ hành lang thương mại, khai thác khoáng sản chiến lược cho đến hệ thống đường ống – nhằm nhanh chóng phê duyệt và triển khai.

Tuy nhiên, một số nhóm lãnh đạo bản địa đã lên tiếng phản đối việc không được tham vấn đầy đủ. “Nếu chính phủ tiếp tục gạt chúng tôi ra ngoài quá trình ra quyết định, họ sẽ còn gặp rắc rối lớn hơn nữa trong tương lai”, bà Cindy Woodhouse Nepinak – Lãnh đạo Quốc gia của Hội đồng Các Dân tộc Bản địa – cảnh báo.

Theo khảo sát năm 2023, một nửa doanh nghiệp Canada cho biết họ không mua bán hàng hóa với các tỉnh khác. Từ rượu vang đến thực phẩm, từ tiêu chuẩn vận tải đến chứng chỉ hành nghề, hàng loạt quy định kỹ thuật khác biệt đang bóp nghẹt giao thương nội địa.

Ông Aaron Dobbin – Giám đốc điều hành Wine Growers Ontario – khẳng định ngành rượu vang của tỉnh sẵn sàng đối mặt cạnh tranh nếu đổi lại là thị trường rộng mở hơn. “Chúng tôi coi đây là cơ hội để người dân toàn quốc biết đến rượu vang chất lượng cao từ Ontario”, ông nói.

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế John McNally từ Ngân hàng Scotia nhận định, tự do hóa thương mại nội địa sẽ giúp cải thiện năng suất, giảm áp lực lạm phát và tăng cường khả năng phục hồi của nền kinh tế Canada. Nhưng để hiện thực hóa điều này, các doanh nghiệp và chính quyền địa phương phải sẵn sàng thay đổi – và dám từ bỏ đặc quyền cũ.

“Sau nhiều thập kỷ phụ thuộc vào trục thương mại Bắc-Nam, việc tái cấu trúc dòng chảy thương mại Đông-Tây sẽ là lời khẳng định chủ quyền kinh tế mạnh mẽ nhất của Canada trước những cú sốc từ Mỹ”, theo John McNally.

>> Bỏ rơi Đức, Pháp, Anh, Trung Quốc đổ hàng tỷ USD biến một quốc gia thành 'đại bản doanh' xe điện