Công thự đẹp nhất Á Đông tại Việt Nam: Được chi 150.000 lượng vàng để xây dựng, phòng khách chứa đến 800 người, là biểu tượng lịch sử của dân tộc

Sau gần 50 năm được đặc cách công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa, hơn 30 năm phục vụ nhu cầu tham quan và hơn 15 năm được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt, Dinh Độc Lập (Dinh Thống Nhất) ngày nay là một tham quan hấp dẫn nhiều du khách trong và ngoài nước.

Từng là công thự đẹp nhất Á Đông

Dinh Độc Lập (Dinh Thống Nhất) lúc đầu có tên là Dinh Norodom (trùng tên với đại lộ chạy thẳng vào Dinh, nay là đường Lê Duẩn).

Lúc đầu, khi công trình được xây dựng mang tên Quốc vương Campuchia bấy giờ (Vua Norodom 1834-1904) do Sở Công chánh Sài Gòn đảm trách với chi phí bằng 4.714.662 Francs, tương đương 1/4 ngân sách thuộc địa.

>> Việt Nam dự kiến có khu thêm khu thương mại tự do 2.000ha tại tỉnh giàu bậc nhất cả nước

Đa phần vật tư xây dựng, họa tiết trang trí, điêu khắc đều được mang từ Pháp sang. Điểm đặc biệt của công trình này là viên đá đầu tiên của công trình được lấy từ Biên Hòa. Đây là viên đá có hình vuông, rộng mỗi cạnh 50cm, có lỗ bên trong chứa những đồng tiền hiện hành thời bấy giờ, được làm bằng đồng có chạm hình Napoléon đệ tam.

Dinh Độc Lập từng được coi là công thự đẹp nhất ở Á Đông với mặt tiền rộng 80m, phòng khách của dinh có thể chứa đến 800 người.

Xung quanh Dinh Độc Lập là khu vườn rộng trồng đủ các loại cây cỏ. Trước cửa Dinh là hệ thống bồn nước phong thủy, nhìn thẳng ra đường Lê Duẩn.

Dinh Độc Lập được thiết kế xây dựng dựa trên bản thiết kế của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ - người Việt Nam đầu tiên đạt giải Khôi nguyên La Mã. Đây cũng từng là nơi ở của Tổng thống chế độ Việt Nam cộng hòa.

Từ khi xây xong cho đến 1887, dinh được dành cho Thống đốc Nam kỳ ở (Gouverneur de la Cochinchine) nên còn gọi là Dinh Thống đốc. Giai đoạn từ năm 1887 đến 1945, nhiều đời toàn quyền Pháp đã sử dụng dinh thự này làm nơi ở và làm việc.

Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, Dinh Norodom trở thành nơi làm việc của chính quyền Nhật ở Việt Nam. Tuy nhiên chỉ sau vài tháng khi Nhật thất bại trong Thế chiến II, Pháp trở lại chiếm Nam Bộ, Dinh Norodom trở lại thành trụ sở làm việc của Pháp ở Việt Nam.

Sau năm 1945, thực dân Pháp rút khỏi Việt Nam, nước ta bị chia cắt làm 2 miền: Miền Bắc là nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, miền Nam là Quốc Gia Việt Nam (sau thành Việt Nam Cộng Hòa).

Đến ngày 7/9/1954 Dinh Norodom đã được bàn giao giữa đại diện Pháp (tướng Paul Ely và đại diện Quốc gia Việt Nam - Ngô Đình Diệm.

Năm 1955, Ngô Đình Diệm phế truất Quốc trưởng Bảo đại và làm Tổng thống. Dinh Norodom đổi tên thành Dinh Độc Lập. Theo thuật phong thủy, dinh được đặt ở vị trí đầu rồng, nên dinh cũng còn được gọi là Phủ đầu rồng.

Ngày 27/2/1962, toàn bộ phần chính cánh trái của dinh đã bị bom làm sập. Vì không thể khôi phục nên Ngô Đình Diệm đã cho san bằng và xây dinh thự mới ngay trên nền đất cũ.

Kiến trúc mang dấu ấn lịch sử

Trong cuốn "Sài Gòn 1698-1998 kiến trúc và quy hoạch" được xuất bản nhân dịp Sài Gòn 300 tuổi, các kiến trúc sư người Pháp đã không tiếc những lời hoa mỹ dành cho Dinh Độc Lập.

"... Trên nền cũ của Dinh Norodom còn gọi là Dinh Toàn quyền, KTS Ngô Viết Thụ cùng đồng sự đã đưa một kiến trúc hiện đại kết hợp với bố cục truyền thống tạo nên một công trình hoành tráng, hài hòa với không gian cây xanh, làm điểm kết lý tưởng của trục đường Lê Duẩn. Khởi công từ năm 1962, hoàn thành năm 1966, kiến trúc mang dấu ấn lịch sử này đã tạo được nét biểu trưng cho một phong cách mới ở Sài Gòn trên nền kiến trúc mới: hành lang, tường hoa, không gian thoáng đãng, đường nét thanh thoát".

Dù là người khởi xướng xây dựng Dinh Độc Lập nhưng Ngô Đình Diệm lại không phải là người được tận hưởng không gian tại đây nhiều nhất, người có thời gian sống lâu nhất ở dinh này là Tổng Thống Đệ nhị Việt Nam Cộng hòa Nguyễn Văn Thiệu (từ tháng 10/1967 đến 21/4/1975). Cũng từ ngày khánh thành, Dinh Độc Lập trở thành nơi ở và làm việc của tổng thống Việt Nam Cộng Hòa.

Tổng diện tích khuôn viên bên trong Dinh Độc Lập lên đến 120.000m2, được chia làm 3 phân khu khác nhau với những nét độc đáo riêng biệt.

Khu vực cố định được xây dựng với quy mô 4.500m2 với diện tích sử dụng 20.000m2, gồm 3 tầng chính, sân thượng, 2 gác lửng, tầng nền, 2 tầng nền và một sân thượng cho máy bay trực thăng.

Dinh gồm hơn 100 căn phòng được trang trí theo nhiều phong cách khác nhau, tùy từng mục đích sử dụng, trong đó nổi bật có: Phòng khánh tiết, phòng họp hội đồng nội các, phòng làm việc của Tổng thống và Phó Tổng thống, phòng đại yến, phòng trình ủy nhiệm thư...

Dinh cao 26m và án ngữ giữa khuôn viên rợp bóng cây. Thời điểm giữa những năm 1960, Dinh Độc Lập từng được xem là công trình có quy mô lớn nhất miền Nam với chi phí xây dựng cao ngất ngưởng khi lên đến 150.000 lượng vàng.

Tầng hầm của dinh có thể chịu được oanh kích của bom lớn và pháo trong khi phần mặt tiền của dinh được trang trí cách điệu với các đốt mành trúc, mô phỏng theo phong cách các bức mành của những ngôi nhà Việt và họa tiết các ngôi chùa cổ tại Việt Nam. Đa phần các phòng đều được trang trí với nhiều tác phẩm non sông cẩm tú, tranh sơn mài, tranh sơn dầu...

Thời điểm thiết kế, "cha đẻ" của công trình này là kiến trúc sư Nguyễn Viết Thụ mong muốn tìm được ý nghĩa văn hóa cho công trình, vì thế mọi sự sắp xếp từ bên trong như nội thất hay tiền điện bên ngoài đều tượng trưng cho triết lý cổ truyền, nghi lễ của phương Đông và cá tính của dân tộc.

Nhìn từ trên cao, toàn thể bình diện của dinh sẽ tạo thành hình chữ "Cát", mang ý nghĩa tốt lành, may mắn.

Phần mái hiên của dinh có những nét gạch ngang tạo thành chữ Tam với ý nghĩa con người hội tụ 3 yếu tố: Nhân, Minh, Võ.

Vẻ đẹp kiến trúc của dinh cũng thể hiện qua bức rèm hoa đá với hình dáng những đốt trúc thanh tao bao xung quanh tầng 2. Tất cả những đường nét trong dinh đều có kiến trúc đường ngay sổ thẳng.

Khu vực chuyên đề: Là nơi diễn ra những cuộc triển lãm lớn, giúp các du khách có thể trải nghiệm lại những khoảnh khắc lịch sử sống động. Nơi đây trưng bày nhiều chuyên đề lịch sử nổi tiếng như: Chiến dịch Hồ Chí Minh, Hiệp định Paris...

Khu bổ sung có chứa nhiều bức ảnh mang tính lịch sử, được người dân lưu trữ từ các cuộc kháng chiến hào hùng cho đến khi đất nước độc lập.

Bộ sưu tập này được giữ gìn vô cùng cẩn thận, nhằm giúp các thế hệ sau có thể nhìn lại những sự kiện trọng đại của dân tộc.

Không chỉ là công trình độc đáo trong kiến trúc, Dinh Độc Lập còn là "chứng nhân lịch sử" khi vào ngày 30/4/1975, nơi đây đã chứng kiến sự chuyển giao quyền lực của chính quyền Việt Nam Cộng hòa cho chính quyền Cách mạng, chấm dứt cuộc chiến tranh kéo dài 30.

Tháng 11/1975, nơi đây cũng chứng kiến sự kiện lịch sử khi diễn ra Hội nghị hiệp thương chính trị thống nhất hai miền Nam - Bắc.

Xét về mặt lịch sử, Dinh Độc Lập biểu tượng cho sự toàn vẹn lãnh thổ của đất nước khi đây chính là nơi lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam được kéo lên, đánh dấu chiến thắng của cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam – thống nhất đất nước. Chính vì ý nghĩa lịch sử quan trọng đó, di tích đã được công nhận là một trong 10 di tích quốc gia đặc biệt của dân tộc.

Ngày nay, nơi đây là nơi hội họp của Chính phủ, tiếp đón các Nguyên thủ Quốc gia, đồng thời cũng là Di tích Lịch sử Văn hóa quốc gia thu hút đông đảo các các du khách trong và ngoài nước.

>> Tỉnh sở hữu thủy điện lớn nhất Đông Nam Á một thời từng là 'cái nôi' văn hóa của người Việt cổ