Đại biểu tranh luận về phân cấp nghiệm thu và năng lực chủ đầu tư sau sự cố cầu Sông Lô

Sáng 24/11, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi).

Báo cáo của Chính phủ cho biết dự thảo đã tiếp thu hầu hết góp ý của đại biểu, đặc biệt trong các nội dung liên quan cải cách thủ tục hành chính, quản lý trật tự xây dựng và xử lý những vấn đề cấp bách như phòng cháy chữa cháy hay sự cố công trình.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến tại phiên họp tiếp tục nhấn mạnh vẫn còn những điểm cần cân nhắc kỹ để bảo đảm tính khả thi, an toàn. Một trong những băn khoăn lớn nhất là rủi ro chất lượng công trình khi dự thảo chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho rằng dự thảo vẫn chưa làm rõ phương thức hậu kiểm sẽ được thực hiện theo xác suất, từng phần hay toàn bộ sau khi công trình hoàn thành. Bà nhấn mạnh, nếu chỉ kiểm tra hồ sơ hoặc chờ công trình hoàn thiện mới kiểm tra, thì việc xử lý các sai phạm về kết cấu hay phòng cháy chữa cháy sẽ vô cùng tốn kém và khó khắc phục.

Liên quan đến thẩm định thiết kế, dự thảo bỏ bước thẩm định sau thiết kế cơ sở và giao quyền cho chủ đầu tư tự thẩm định, tự nghiệm thu.

Theo bà Hải, trong bối cảnh lực lượng thanh tra xây dựng còn mỏng, việc giao quyền quá lớn cho chủ đầu tư có thể tiềm ẩn rủi ro, nhất là nếu chủ đầu tư không đủ năng lực hoặc cố tình vi phạm. Các ý kiến cũng liên tục nhắc lại bài học từ sự cố cầu Sông Lô để minh chứng cho yêu cầu phải kiểm soát chặt chẽ năng lực của chủ đầu tư.

“Nếu hậu kiểm chỉ là kiểm tra hồ sơ hoặc đợi đến khi công trình hoàn thành mới kiểm tra, việc khắc phục sai phạm về kết cấu hay phòng cháy chữa cháy sẽ vô cùng tốn kém”, bà Hải nêu quan điểm.

Về năng lực của chủ đầu tư, qua khảo sát sự cố cầu Sông Lô, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị nghiên cứu, bổ sung các quy định mang tính nguyên tắc về tiêu chí đối với năng lực của chủ đầu tư theo hướng, năng lực của chủ đầu tư phải phù hợp và tương xứng với quy mô, cấp độ và tính chất kỹ thuật phức tạp của dự án. Tiếp thu ý kiến trên, cơ quan soạn thảo đã chỉnh lý dự thảo luật theo bổ sung điều kiện được giao chủ đầu tư đối với dự án đầu tư công thực hiện theo quy định của Chính phủ.

Một vấn đề khác gây tranh luận là phân cấp, phân quyền trong nghiệm thu và quản lý xây dựng. Theo dự thảo, chủ đầu tư được tự nghiệm thu; việc kiểm tra nghiệm thu được giao về địa phương, trong đó các dự án nhóm B, C có thể do cấp xã thực hiện.

Ủng hộ tinh thần phân cấp, phân quyền, song bà Hải nhấn mạnh “phải đi đôi với năng lực”.

“Ví dụ cầu Sông Lô ở Phú Thọ giao quyền tự nghiệm thu cho chủ công trình, việc kiểm tra nghiệm thu cũng phân cấp cho địa phương, liệu có đảm bảo không?”, bà Hải đặt vấn đề và nhấn mạnh phân cấp, phân quyền để giảm thủ tục hành chính nhưng phải đảm bảo đi đôi với năng lực của cán bộ cấp xã, phường hiện nay.

Về xử lý sự cố công trình, các đại biểu đề nghị xây dựng cơ chế linh hoạt hơn, nhằm tạo điều kiện cho công trình có thể tiếp tục vận hành một phần hoặc sớm tái khởi động, tránh gây xáo trộn lớn cho đời sống người dân.

“Ví dụ cầu Sông Lô khi ngừng hoạt động, học sinh đi học phải đi vòng 30km, các phương tiện cũng phải đi vòng rất xa. Nếu phải chờ những quy trình như thông thường để khắc phục sự cố sẽ rất lâu”, bà Hải nói và đề nghị quy định một quy trình rút gọn trong luật.

Về quản lý chất lượng công trình, tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng nói có ý cho rằng, cần bổ sung các quy định đủ mạnh đối với các công trình kém chất lượng, rõ về vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan, như chủ đầu tư, đơn vị thi công, tổ chức giám sát sau vụ việc cầu sông Lô.

Cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu, bổ sung các quy định về nguyên tắc đối với việc lắp đặt thiết bị quan trắc bắt buộc và kiểm định chất lượng định kỳ đối với các công trình quan trọng, công trình có tính cộng đồng cao, có nguy cơ mất an toàn.

Quy định bắt buộc kiểm tra công tác nghiệm thu đối với các công trình trọng điểm, công trình ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng...

Về việc này, Chính phủ cho biết dự luật đã quy định các công trình xây dựng thuộc dự án quan trọng quốc gia; công trình có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp; công trình ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng phải được kiểm tra công tác nghiệm thu đến khi hoàn thành, đưa vào khai thác.

Ở góc độ quản lý trật tự xây dựng, một số ý kiến đề nghị bổ sung biện pháp ngừng cung cấp điện, nước đối với công trình xây dựng sai phép. Cơ quan soạn thảo cho rằng nội dung này đã thuộc phạm vi pháp luật về xử lý vi phạm hành chính và pháp luật về điện lực. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị tiếp tục nghiên cứu vì đây không phải biện pháp hành chính và chưa được quy định trong pháp luật hiện hành.

Đối với quy định về giấy phép xây dựng, quản lý trật tự xây dựng còn có nhiều ý kiến khác nhau. Một số ý kiến cho rằng, nên quy định mở rộng đối tượng miễn giấy phép xây dựng, song cũng có ý kiến không nên mở rộng miễn giấy phép xây dựng. Một số ý kiến đề nghị rà soát tính hợp lý của quy định miễn giấy phép công trình xây dựng nằm trên địa bàn từ 2 tỉnh trở lên…

Về vấn đề này, báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý của Chính phủ cho biết, với việc thực hiện nguyên tắc "từ khi chuẩn bị đến khi khởi công xây dựng, mọi công trình, dự án chỉ phải thực hiện 1 thủ tục hành chính", chỉ các công trình quy mô nhỏ (không phải thẩm định) mới phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép xây dựng. Dự thảo Luật đã bổ sung nội dung quản lý trật tự xây dựng nhằm bảo đảm yêu cầu quản lý khi chuyển một phần từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Việc quản lý trật tự xây dựng được thực hiện từ khi khởi công đến nghiệm thu, bàn giao, nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý vi phạm.

Đối với công trình xây dựng nằm trên địa bàn từ 2 tỉnh trở lên, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu, chỉnh lý quy định chỉ miễn giấy phép xây dựng đối với công trình theo tuyến trên từ 2 tỉnh trở lên.

Giải trình thêm về dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết thêm, về thẩm định thiết kế, hiện trong dự thảo Luật chỉ còn một bước là thẩm định thiết kế là thiết kế cơ sở, còn sau thiết kế cơ sở giao trách nhiệm chủ đầu tư. Dự thảo cũng quy định rất chặt chẽ trách nhiệm với đơn vị tư vấn và chủ đầu tư.