Gia đình trí thức nổi tiếng bậc nhất Việt Nam: Bố là PGS có bài Toán Olympic quốc tế, 3 con gái đều là lãnh đạo trường
Đây là một trong những gia đình nhà giáo tiêu biểu của Việt Nam.
Hiệu trưởng trường dân lập đầu tiên của Việt Nam
Cố nhà giáo Văn Như Cương là một trong những nhân vật nổi bật của ngành giáo dục Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình 6 anh chị em, có truyền thống dạy học ở Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, Nghệ An. Cha ông là giáo viên trường làng, 4 trong 6 anh chị em cũng nối nghiệp đứng trên bục giảng.
Năm 1954, ông ra Hà Nội theo học khoa Toán của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Sau thời gian học tập trong nước, ông được cử sang Liên Xô (cũ) làm nghiên cứu sinh tại Viện Toán học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học, chuyên ngành Toán học.
Năm 1971, ông bảo vệ thành công luận án Phó Tiến sĩ (Phó Tiến sĩ là tên của một học vị ở Việt Nam trước khi Luật Giáo dục 1998 có hiệu lực, tương đương với học vị Tiến sĩ hiện nay).
Trở về nước, ông giảng dạy bộ môn Hình học tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và Đại học Sư phạm Vinh.
Không chỉ là nhà giáo dục đại học, ông còn là người khởi xướng và giữ cương vị Hiệu trưởng của Trường THPT Lương Thế Vinh - ngôi trường dân lập đầu tiên của Việt Nam.
Bên cạnh công tác quản lý, ông tham gia biên soạn sách giáo khoa phổ thông và giáo trình đại học về Hình học, đồng thời đảm nhiệm vai trò Ủy viên Hội đồng Giáo dục Quốc gia. Với những đóng góp đáng kể trong giáo dục, ông được Nhà nước phong tặng chức danh Phó Giáo sư.
Một trong những dấu mốc lớn của ông chính là bài Toán được đưa vào đề thi Olympic Toán quốc tế (IMO) năm 1982. Cụ thể, bài Toán như sau:
"Ngày xưa (ở xứ Nghệ) có một ngôi làng hình vuông mỗi cạnh 100km. Có một con sông chạy ngang quanh làng. Bất cứ điểm nào trong làng cũng cách con sông không quá 0,5km(*).
Chứng minh rằng có 2 điểm trên sông có khoảng cách đường chim bay không quá 1km, nhưng khoảng cách dọc theo dòng sông không ít hơn 198km.
(Ta giả sử con sông có bề rộng không đáng kể)".
Bài toán của nhà giáo Văn Như Cương được nhiều chuyên gia đánh giá là khó và độc đáo. Bên cạnh đó, cũng có một số ý kiến phản đối, đòi loại bài này khỏi đề thi. Tuy nhiên, Giáo sư - Viện sĩ người Hungary R. Alfred, Viện trưởng Viện Toán học (Viện Hàn lâm Khoa học Hungary) và cũng là Chủ tịch IMO năm đó, đã kiên quyết giữ lại.
Nhờ đó, bài toán trở thành câu 6 của đề thi IMO 1982 và được chỉnh lý như sau:
"Cho hình vuông S có độ dài cạnh là 100. L là một đường gấp khúc không tự cắt tạo thành từ các đoạn thẳng A₀A₁, A₁A₂…, Aₙ₋₁Aₙ với A₀ ≠ Aₙ.
Giả sử với mỗi điểm P nằm trên chu vi của S, đều tồn tại một điểm thuộc L cách P không quá 1/2.
Chứng minh rằng tồn tại hai điểm X và Y thuộc L sao cho khoảng cách giữa X và Y không vượt quá 1, và độ dài đường gấp khúc L nằm giữa X và Y không nhỏ hơn 198".
Năm ấy, chỉ có 20 thí sinh giải được bài Toán này. Đặc biệt, thí sinh Lê Tự Quốc Thắng của đoàn Việt Nam là một trong số đó và cũng là người đoạt Huy chương Vàng với số điểm tuyệt đối.
Sau 25 năm làm Hiệu trưởng Trường THPT Lương Thế Vinh, PGS Văn Như Cương đảm nhiệm cương vị Chủ tịch Hội đồng quản trị trường từ năm 2014.
Trong suốt sự nghiệp, ông để lại nhiều quan điểm sâu sắc, trở thành những triết lý giáo dục truyền cảm hứng cho biết bao thế hệ học trò. Ông thường nhắc nhở rằng: “Biển học mênh mông, sách vở chỉ là vùng biển gần bờ”, nhấn mạnh việc học phải gắn với trải nghiệm và thực tiễn. Ông cũng luôn dạy học trò đặt nền tảng đạo đức lên hàng đầu.
Năm 2017, nhà giáo Văn Như Cương đã trút hơi thở cuối cùng sau ba năm chống chọi với căn bệnh ung thư, để lại niềm tiếc thương vô hạn.
Gia đình trí thức đáng kính
Gia đình Nhà giáo Văn Như Cương là một trong những gia đình nhà giáo tiêu biểu của Việt Nam. Con cháu của ông tiếp nối truyền thống, gắn bó với ngành giáo dục và đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận.
Con gái cả của ông - cô Văn Liên Na - hiện là Phó Hiệu trưởng Trường THCS - THPT Lương Thế Vinh, cơ sở Tân Triều. Tên của cô được ghép từ hai chữ N và A - viết tắt của Nghệ An, quê hương gia đình, còn “Liên” mang nghĩa hoa sen.
Người con thứ hai của PGS Văn Như Cương là Văn Quỳnh Giao, tên được lấy cảm hứng từ Truyện Kiều.
Con gái út là Văn Thùy Dương gắn liền với kỷ niệm thời gian ông học nghiên cứu sinh tại Nga, nơi có loài cây thùy dương nổi tiếng.
Hiện nay, cả 3 con gái của ông đều công tác trong ngành giáo dục, tham gia quản lý và điều hành các cơ sở của Trường THCS - THPT Lương Thế Vinh.
Các cháu của PGS Cương cũng tiếp tục chọn con đường giáo dục và cống hiến tại ngôi trường mang tên Lương Thế Vinh.
