Gia đình trí thức lẫy lừng của Việt Nam, 3 thế hệ gắn liền với giáo dục: Bà là nữ GS Toán học đầu tiên, con cháu làm Hiệu trưởng, Chủ tịch trường

Nữ Giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam

Nhắc đến những cái tên nổi bật trong ngành giáo dục Việt Nam, nhiều người nhớ ngay đến GS.TSKH.NGND Hoàng Xuân Sính. Bà chính là nữ Giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam, có đóng góp to lớn cho ngành Toán học nói riêng và nền giáo dục Việt Nam nói chung.

Bà sinh ngày 5/9/1933, quê làng Cót, Từ Liêm, Hà Nội. Sinh ra trong gia đình có truyền thống khoa bảng, từ nhỏ bà đã có cơ hội tiếp xúc với nhiều trí thức lớn của thời đại như Giáo sư Vũ Đình Hòe, Giáo sư Hoàng Xuân Hãn... Từ đó, bà sớm nuôi dưỡng tình yêu với tri thức và khát khao học tập.

Năm 1951, sau khi tốt nghiệp bằng Tú tài 1, ban Sinh ngữ (tiếng Anh và tiếng Pháp) tại Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội), bà sang Pháp học tiếp chương trình phổ thông, rồi vào đại học chuyên ngành Toán học. Đáng chú ý, Toán học không phải sở trường của bà mà là lựa chọn của gia đình; cha mẹ định hướng học Toán vì bà luôn đau đáu mong muốn đóng góp cho đất nước.

Dù nhiều người cho rằng Toán là môn yêu cầu tính logic, thường là sở trường của nam giới, không phù hợp với nữ, bà vẫn không ngừng nỗ lực. Bà tiếp thu bài học rất nhanh và tự nhiên, như người ta vẫn nói "nghề chọn người".

Sau khi tốt nghiệp Đại học Toulouse (Pháp), bà học tiếp Thạc sĩ Toán học ở tuổi 26 - một kỳ tích hiếm có thời bấy giờ. Tiếp tục con đường học vấn, bà được nhà Toán học nổi tiếng người Pháp Alexander Grothendieck hướng dẫn luận án Tiến sĩ và bảo vệ thành công. Luận án Tiến sĩ viết tay dài 200 trang bằng tiếng Pháp của bà Hoàng Xuân Sính khiến nhiều người ngưỡng mộ và là luận án Tiến sĩ viết tay duy nhất được bảo vệ ở Pháp thời đó.

Hoàn thành việc học ở Pháp, bà trở về Việt Nam cống hiến cho ngành giáo dục. Năm 1959, bà giảng dạy tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Năm 1988, bà sáng lập Trường Đại học Thăng Long - là trường đại học ngoài công lập đầu tiên ở Việt Nam - và giữ chức Hiệu trưởng.

Ngày 29/4/1980, Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký quyết định công nhận chức danh Giáo sư cho 83 cán bộ và Phó Giáo sư cho 347 cán bộ đang công tác trong lĩnh vực giảng dạy đại học và nghiên cứu khoa học. Đáng chú ý, Tiến sĩ Hoàng Xuân Sính là một trong 83 người được công nhận Giáo sư. Bà chính là nữ Giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam, chuyên về lĩnh vực đại số. Như vậy, bà Hoàng Xuân Sính vừa là nữ Tiến sĩ Toán học đầu tiên, vừa là nữ Giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam.

Trong suốt sự nghiệp khoa học của mình, Giáo sư Hoàng Xuân Sính đã nhận được nhiều danh hiệu và giải thưởng danh giá. Bà được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 1996, Huân chương Cành cọ Hàn lâm của Chính phủ Pháp năm 2003.

Bên cạnh đó, bà từng là thành viên Hội đồng xét tặng Giải thưởng Kovalevskaia dành cho các nhà khoa học nữ xuất sắc của Việt Nam và nhiều năm dẫn dắt đội tuyển học sinh Việt Nam tham dự Olympic Toán học quốc tế.

Thế hệ sau gìn giữ và tiếp nối

Tiếp nối truyền thống gia đình, con trai của Giáo sư Hoàng Xuân Sính là thầy Trương Ngọc Kim hiện đảm nhiệm vị trí Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Thăng Long.

Con dâu của bà, PGS.TS Trần Thị Ngọc Lan (SN 1958), cũng là gương mặt tiêu biểu trong lĩnh vực âm nhạc. Bà tốt nghiệp xuất sắc tại Nhạc viện Hà Nội năm 1986, tiếp tục học Thạc sĩ và hoàn thành Tiến sĩ Lý luận âm nhạc.

Với nhiều đóng góp, Trần Thị Ngọc Lan được phong học hàm Phó Giáo sư tại Học viện Âm nhạc Quốc gia, là nữ PGS.TS đầu tiên trong ngành Thanh nhạc và hiện giữ chức Trưởng khoa Âm nhạc ứng dụng tại Trường Đại học Thăng Long.

Thế hệ thứ ba trong dòng họ, TS Trương Nhật Hoa (SN 1991), cháu nội của GS Hoàng Xuân Sính, hiện đảm nhiệm vai trò Hiệu trưởng Trường Đại học Thăng Long. TS Nhật Hoa tốt nghiệp Cử nhân Kinh tế tại Học viện Quản lý Singapore, Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh tại Đại học Côte d’Azur (Pháp) và Tiến sĩ Kinh tế Phát triển tại Đại học Kinh tế Quốc dân.