Giá gạo tăng 101% kéo lạm phát bùng nổ: Vì sao Nhật Bản vẫn không tăng lãi suất?

Tính đến thời điểm hiện tại, lạm phát chung và lạm phát cơ bản của Nhật Bản đều vượt mức mục tiêu 2% của họ từ tháng 4 năm 2022. Trong đó lạm phát chung đã đạt mức cao nhất trong hai năm là 4% vào tháng 1. Lạm phát siêu lõi cũng vượt mức mục tiêu từ tháng 10 năm 2022.

Tuy nhiên, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản vẫn giữ nguyên chính sách lãi suất. BOJ chỉ tăng lãi suất 60 điểm cơ bản trong 14 tháng kể từ tháng 3 năm 2024, khi họ từ bỏ chính sách lãi suất âm. Trong cuộc họp chính sách gần nhất, BOJ giữ lãi suất chính sách ở mức 0,5%, cho biết "lạm phát CPI cơ bản có thể vẫn yếu, chủ yếu là do sự suy giảm trong nền kinh tế".

Điều này biến Nhật Bản thành 1 trường hợp ngoại lệ. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã tăng lãi suất lần đầu tiên kể từ năm 2018 vào tháng 3/2022, và mọi ngân hàng trung ương lớn ngoại trừ BOJ đều tăng lãi suất trong năm đó.

Tại Nhật Bản, nguyên nhân chính của lạm phát là giá thực phẩm, đặc biệt là giá gạo.

Giá gạo tại quốc gia này đã tăng mạnh trong nửa sau năm 2024 và tiếp tục tăng nhanh trong nửa đầu năm 2025, chủ yếu do mùa màng kém trong năm 2023 và 2024. Vào tháng 5, giá gạo tăng hơn gấp đôi, vọt lên 101,7%, đánh dấu mức tăng lớn nhất trong hơn nửa thế kỷ.

Marcella Chow, chiến lược gia thị trường toàn cầu tại JP Morgan Asset Management, lưu ý rằng gạo chiếm khoảng một nửa lạm phát cơ bản của Nhật Bản, và xu hướng lạm phát trong tương lai phụ thuộc nhiều vào giá thực phẩm, đặc biệt là gạo.

Sự tăng giá gạo chỉ là tạm thời?

Tuy nhiên, bất chấp sự tăng mạnh của giá cả, các chuyên gia cho rằng BOJ sẽ không thay đổi lãi suất chính sách vì sự tăng giá này chỉ là tạm thời.

Thống đốc BOJ Kazuo Ueda cho biết: "Khi nhìn vào dữ liệu gần đây, lạm phát tiêu dùng dao động xung quanh mức 3%. Nhưng chủ yếu là do giá nhập khẩu và giá gạo tăng… chúng tôi dự báo những áp lực này sẽ dịu bớt".

Chow của JPM cho biết Ueda cũng chỉ ra rằng lạm phát cơ bản (yếu tố mà BOJ chú trọng hơn) vẫn dưới 2%. Nhưng BOJ không công bố công khai các thành phần xác định "lạm phát cơ bản".

Yujiro Goto, trưởng bộ phận chiến lược ngoại hối tại Nomura Nhật Bản, cho biết với CNBC rằng đợt tăng giá hiện tại, đặc biệt là trong thực phẩm, chủ yếu là do vấn đề nguồn cung, chứ không phải do cầu mạnh.

"Vì vậy, BOJ đánh giá rằng không cần phải phản ứng với sự tăng giá này, vì đây chỉ là lạm phát do chi phí đẩy lên. Đối với lạm phát do chi phí đẩy, việc tăng lãi suất có thể không hiệu quả trong việc làm chậm lại lạm phát", Goto nói.

Mối lo ngại về tăng trưởng

Lo ngại về tăng trưởng là một lý do lớn khác khiến BOJ có thể sẽ trì hoãn việc tăng lãi suất. Lãi suất cao hơn thường giúp kiềm chế lạm phát, nhưng chúng cũng có thể kìm hãm tăng trưởng kinh tế.

Với những bất ổn địa chính trị như Thủ tướng sắp từ chức hay nỗi lo thuế quan và chiến tranh thương mại, đà tăng trưởng đang đối mặt với nhiều rủi ro, đồng nghĩa việc tăng lãi suất nên được thực hiện muộn hơn thay vì sớm.

Việc tăng lãi suất có thể làm đồng yên mạnh lên, điều này sẽ làm giảm tính cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu Nhật Bản và hạn chế tăng trưởng trong bối cảnh nền kinh tế xuất khẩu đang đối mặt với khó khăn.

GDP của Nhật Bản cũng giảm lần đầu tiên sau một năm, giảm 0,2% so với quý trước trong ba tháng kết thúc vào tháng 3 khi xuất khẩu giảm mạnh.

Con đường khó khăn phía trước

BOJ cũng có thể đang rút ra bài học từ lịch sử. Frederic Neumann, kinh tế gia trưởng khu vực châu Á tại HSBC, cho biết với CNBC rằng BOJ đã trải qua nhiều thập kỷ đối mặt với các áp lực giảm phát dai dẳng và "nhiều lần tưởng chừng như đã hết khủng hoảng nhưng lại vội vã thắt chặt chính sách".

Do đó, ngân hàng trung ương hiện nay đang đi chậm trong việc bình thường hóa chính sách. Neumann lưu ý rằng BOJ đang tiếp cận việc tăng lãi suất một cách chậm rãi vì sự gia tăng lạm phát chủ yếu là do sự giảm giá mạnh của đồng yên Nhật, với chỉ một "dấu hiệu mơ hồ về một chu kỳ lương-giá bền vững".

Kể từ tháng 4/2022, đồng yen Nhật đã giảm từ khoảng 120 yen so với đô la Mỹ xuống mức hiện tại khoảng 150 yên. Vào năm 2024, đồng tiền này đã suy yếu xuống mức 161,99 vào ngày 3/7, đánh dấu mức yếu nhất của đồng yên so với đô la Mỹ trong khoảng 38 năm.

Riêng Neumann cho biết, "Một giai đoạn lạm phát vượt quá mục tiêu có thể cần thiết để đánh thức các hộ gia đình và doanh nghiệp Nhật Bản khỏi kỳ vọng về mức giá ổn định trong thời gian dài".

Ông nói rằng mặc dù cách tiếp cận "chậm chạp" của BOJ là hợp lý, các quan chức tiền tệ Nhật Bản cần phải cảnh giác với việc bình thường hóa chính sách quá muộn.

"BOJ đang đối mặt với một con đường khó khăn và phải lách qua khe cửa hẹp ở phía trước, cần phải tăng lãi suất đủ nhanh để ngăn chặn kỳ vọng lạm phát leo thang, nhưng không quá nhanh để nền kinh tế không rơi vào tình trạng giảm phát như trước đây".

Theo CNBC