Hàng loạt nhà máy lọc dầu đóng cửa vì Trung Quốc, chuyện gì xảy ra?

Các trung tâm hóa dầu của Hàn Quốc tại Yeosu và Daesan đang chìm trong khủng hoảng. Nhiều địa phương khác cũng đang chứng kiến hàng loạt nhà máy đóng cửa, lợi nhuận lao dốc và nhân công bị sa thải ồ ạt.

Các chuyên gia cảnh báo rằng chỉ có tái cấu trúc do Chính phủ dẫn dắt - chứ không phải những bước đi tự nguyện của doanh nghiệp - mới có thể giải quyết được tình trạng suy thoái này ở Hàn Quốc.

Ngày 21/8, Nhà máy số 3 của Yeochun NCC trong Khu công nghiệp quốc gia Yeosu, tỉnh Nam Jeolla hoàn toàn im hơi lặng tiếng. Chỉ một tháng trước, cơ sở này còn vận hành ầm ầm như động cơ phản lực. Giờ đây, gió và bụi lùa qua cổng quan sát vốn thường được niêm kín để giữ nhiệt độ tới 1.200°C (2.192°F).

Yeochun NCC, nhà sản xuất ethylene lớn thứ 3 Hàn Quốc đã ngừng hoạt động nhà máy từ ngày 8/8. Cơ sở này vốn đóng góp 20% sản lượng hàng năm của công ty, khoảng 480.000 tấn. Hoạt động sản xuất được gộp về Nhà máy số 1 và số 2 để cắt giảm chi phí lao động và điện năng. Công ty Yeochun NCC cũng đã báo lỗ 156,7 tỷ won (112,5 triệu USD) trong nửa đầu năm nay.

Khu phức hợp Yeosu được liên kết chặt chẽ bởi các giàn ống kết nối Yeochun NCC, GS Caltex, Lotte Chemical, LG Chem và nhiều tập đoàn lớn khác. Phần lớn vận hành trung tâm cracking naphta (NCC) sản xuất ethylene và hóa chất cơ bản. GS Caltex cũng vận hành một cơ sở cracking hỗn hợp tại đây.

Tại Daesan, Nam Chungcheong, tình hình cũng không khá hơn. Theo Hiệp hội Công nghiệp Hóa chất Hàn Quốc, tỷ lệ vận hành NCC ở đây đã giảm từ trên 90% năm 2021 xuống mức 70% trong năm ngoái. Lotte Chemical, HD Hyundai Chemical, LG Chem và Hanwha TotalEnergies đều có nhà máy NCC tập trung chỉ cách nhau vài phút di chuyển.

Ngành công nghiệp hóa dầu Hàn Quốc đã chịu tác động từ tình trạng nguồn cung dư thừa từ Trung Quốc kể từ năm 2022. Nguồn cung ethylene toàn cầu hiện đã vượt cầu, với giá giảm từ 1.046,67 USD/tấn năm 2021 xuống 863,06 USD năm ngoái. Thế nhưng, các nhà sản xuất Hàn Quốc vẫn tiếp tục sản xuất cùng loại sản phẩm ở các nhà máy liền kề thay vì hợp nhất.

Những công nhân làm việc theo hợp đồng ngắn hạn là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Ông Jo Yeong-geun, 58 tuổi, nhớ lại “thời hoàng kim” ở Yeosu khi công việc dồi dào: “Những lúc cao điểm, tôi có việc làm 20 ngày trong tháng”. Từ tháng 4/2025 đến nay, Jo không có việc làm ổn định, sống dựa vào 1,8 triệu won (hơn 34 triệu đồng) tiền trợ cấp thất nghiệp để nuôi hai con. Ông đã vay thẻ tín dụng lần đầu tiên vào tháng 4 với khoản 5 triệu won (hơn 94,6 triệu đồng) và hiện đang xoay sở trả nợ mà không biết khi nào thoát cảnh đó.

Cuộc khủng hoảng này đã lan sang cả nền kinh tế địa phương. Thuế thu ở Yeosu giảm 26,8% so với năm trước, ở Seosan (nơi có khu phức hợp Daesan) giảm 19,7%. Một quan chức thành phố cho biết: “Khu phức hợp Daesan chiếm khoảng 80% kinh tế Seosan, nên suy thoái ảnh hưởng trực tiếp đến chúng tôi”.

Các nhà phân tích nhận định chu kỳ cũ của ngành hóa dầu đã bị phá vỡ.

“Nếu không thể bán sang Trung Quốc, Hàn Quốc sẽ đối mặt với tình trạng dư thừa kinh niên”, ông Lee Eun-young, Giám đốc Samil PwC Business Research nói. “Việc hợp nhất các cơ sở NCC ở Ulsan, Yeosu và Daesan sẽ không thể tránh khỏi”.

Lợi nhuận hoạt động gộp của 10 công ty hóa dầu lớn nhất Hàn Quốc từ 9,46 nghìn tỷ won năm 2021 đã rơi xuống mức lỗ 1,49 nghìn tỷ won năm ngoái. Nhưng quá trình tái cấu trúc vẫn đình trệ.

Các đồng sở hữu Yeochun NCC là Hanwha và Daelim Industrial Chemical đang tranh chấp về giá ethylene. Lotte Chemical và HD Hyundai Chemical không đạt thỏa thuận về định giá trong đàm phán sáp nhập các nhà máy Daesan. Doanh nghiệp cũng lo ngại các quyết định chung về sản lượng hay giá cả có thể dẫn tới điều tra chống độc quyền.

Chính phủ Hàn Quốc đã kêu gọi các công ty “nỗ lực tự cứu mình” trước khi Nhà nước can thiệp, yêu cầu có biện pháp tự nguyện trước cuối năm nay. Ngày 20/8, Bộ Thương mại, Công nghiệp và Năng lượng “xứ sở kim chi” đề xuất cắt giảm công suất ethylene từ 2,7–3,7 triệu tấn, tương đương 18–25% sản lượng quốc gia.

Song giới lãnh đạo ngành hóa dầu Hàn Quốc đã tỏ ra hoài nghi. Một Giám đốc nói: “Điều này chẳng khác gì hiện tại. Chính phủ cần phải đi đầu và vạch ra ranh giới”.

Chính phủ Hàn Quốc đã bắt đầu các biện pháp khẩn cấp khi chỉ định Seosan là khu vực ứng phó khủng hoảng công nghiệp dự phòng hôm 28/8, sau khi Yeosu được chỉ định đầu tháng. Gói hỗ trợ sẽ kéo dài đến tháng 8/2027, bao gồm cho vay ổn định khẩn cấp, trợ cấp ưu đãi cho đầu tư địa phương và tăng cường tài chính chính sách cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo đây chỉ là “những liều thuốc giảm đau tạm thời” chứ không phải giải pháp dài hạn.

“Đã quá muộn, sự suy thoái hóa dầu đã được cảnh báo cả chục năm”, ông Kim Jeong-hwan, Chủ tịch chi nhánh Yeosu thuộc Nghiệp đoàn Công nhân Xây dựng Nhà máy (trực thuộc Liên đoàn Công đoàn Hàn Quốc) cho biết. “Dù vậy, Chính phủ ít nhất phải thể hiện quyết tâm ứng cứu ngành công nghiệp này”.

Giáo sư Lee Duck-hwan, Giáo sư danh dự ngành Hóa học, Đại học Sogang cũng cho rằng Chính phủ Hàn Quốc phải đóng vai trò mạnh mẽ hơn.

“Trong 3 năm qua, Chính phủ hầu như chẳng làm gì cả. Giờ đây, ít nhất họ phải đưa ra hướng dẫn cụ thể”, ông nhấn mạnh.

Giáo sư Yoo Seung-hoon, chuyên gia chính sách năng lượng tại Đại học Khoa học & Công nghệ Quốc gia Seoul nhận định: “Các công ty lọc dầu và hóa dầu đều thiếu năng lực đầu tư. Chính phủ phải lựa chọn hỗ trợ những doanh nghiệp tái cấu trúc thành công bằng đầu tư và tài chính mạnh mẽ”.

Một số ý kiến khác kêu gọi giải pháp ngắn hạn khẩn cấp.

“Các công ty hóa dầu đã lỗ suốt 3 năm qua, tỷ lệ vận hành thấp đến mức không đủ bù đắp chi phí cố định”, ông Lee Jin-myung, chuyên gia phân tích tại Shinhan Investment & Securities nói. “Điều cần thiết bây giờ là các biện pháp cấp bách cụ thể như hỗ trợ thanh khoản ngắn hạn và giảm thuế”.

Ông Jin-myung nói thêm: “Bước đầu tiên là giảm bớt sự mất cân đối cung - cầu bằng cách cắt giảm sản lượng ethylene và bù đắp khoản lỗ tích tụ”.

Theo Korea JoongAng Daily