Hơn 1 tỷ người đối mặt với đau tim, đột quỵ, tử vong sớm vì lý do này

Tăng huyết áp đang trở thành “kẻ giết người thầm lặng” đe dọa sức khỏe toàn cầu. WHO cảnh báo năm 2024 có tới 1,4 tỷ người mắc bệnh, nhưng chỉ hơn 20% trong số này kiểm soát được huyết áp.

Hệ quả là hàng triệu ca đột quỵ, đau tim và tử vong sớm vẫn tiếp tục tăng nhanh, gây tổn thất kinh tế nặng nề và gánh nặng y tế lớn cho mọi quốc gia.

Khủng hoảng tăng huyết áp toàn cầu và hệ lụy đột quỵ ngày càng nghiêm trọng

Báo cáo toàn cầu lần thứ 2 về tăng huyết áp của WHO cho thấy tình trạng đáng báo động: Cứ 3 người trưởng thành thì có 1 người mắc tăng huyết áp, với tổng số lên đến 1,4 tỷ người. Tuy nhiên, việc tiếp cận điều trị vẫn còn vô cùng hạn chế, đặc biệt tại các nước thu nhập thấp. Chỉ 28% quốc gia đảm bảo được nhóm thuốc điều trị theo khuyến cáo của WHO tại tuyến y tế cơ sở.

Tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đột quỵ, nhồi máu cơ tim, bệnh thận mạn và sa sút trí tuệ. Nếu không được kiểm soát, mạch máu não có thể bị tổn thương và vỡ, gây đột quỵ xuất huyết hoặc hình thành cục máu đông gây đột quỵ nhồi máu não.

WHO cảnh báo mỗi giờ có hơn 1.000 người trên thế giới chết vì các biến cố tim mạch liên quan huyết áp cao, những cái chết có thể phòng ngừa nếu cộng đồng được điều trị đúng và sớm.

Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO, nhấn mạnh: “Các quốc gia có đầy đủ công cụ để ngăn chặn đột quỵ do tăng huyết áp. Chỉ cần quyết tâm chính trị và đầu tư đúng, chúng ta có thể cứu sống hàng triệu người”.

Cùng chung quan điểm, Tiến sĩ Kelly Henning của Bloomberg Philanthropies cho biết huyết áp cao chưa được kiểm soát đã cướp đi hơn 10 triệu sinh mạng mỗi năm, dù đây là bệnh hoàn toàn có thể điều trị. Những quốc gia đưa việc quản lý tăng huyết áp vào bảo hiểm y tế toàn dân và tuyến chăm sóc ban đầu đều cho thấy hiệu quả rõ rệt.

Những lỗ hổng lớn trong phòng ngừa và điều trị huyết áp cao

Phân tích dữ liệu từ 195 quốc gia cho thấy 99 quốc gia vẫn có tỉ lệ kiểm soát tăng huyết áp dưới 20%. Phần lớn bệnh nhân sống ở các nước thu nhập thấp và trung bình, nơi hệ thống y tế thiếu nhân lực, thuốc men đắt đỏ, thiết bị đo huyết áp thiếu chuẩn và chính sách phòng ngừa yếu.

Nhiều rào cản lớn khiến tăng huyết áp trở thành “cơn sóng ngầm” gây bệnh: người dân khó tiếp cận thiết bị đo huyết áp chất lượng, chưa có phác đồ điều trị thống nhất, chuỗi cung ứng thuốc không ổn định và thói quen sống gây hại như ăn mặn, hút thuốc lá, uống rượu bia và lười vận động vẫn rất phổ biến.

WHO đánh giá thuốc điều trị tăng huyết áp là biện pháp y tế công cộng hiệu quả, ít tốn kém nhất, nhưng nghịch lý là chỉ 7 trong 25 quốc gia thu nhập thấp có đủ các loại thuốc cần thiết. Sự thiếu hụt thuốc khiến hàng triệu người không thể kiểm soát huyết áp dù bệnh đã được chẩn đoán.

Riêng trong giai đoạn 2011-2025, bệnh tim mạch, bao gồm tăng huyết áp, đã gây thiệt hại khoảng 3,7 nghìn tỷ USD cho các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Đây là con số khổng lồ phản ánh mức độ tàn phá của căn bệnh thầm lặng này đối với sức khỏe và nền kinh tế toàn cầu.

Cảnh báo cho Việt Nam: Tỷ lệ tăng huyết áp đang gia tăng ở người trẻ

Tại Việt Nam, các chuyên gia cảnh báo tỷ lệ tăng huyết áp đang tiếp tục tăng mạnh, không chỉ ở người lớn tuổi mà còn ở người trẻ, người lao động thành thị và khu vực nông thôn đô thị hóa nhanh.

Nhiều bệnh nhân chưa được chẩn đoán hoặc dù được điều trị nhưng vẫn không đạt mục tiêu huyết áp an toàn do dùng thuốc không đều, không tái khám hoặc điều trị không đúng phác đồ.

Hội Tim mạch học Việt Nam trong những năm qua đã liên tục tổ chức hội nghị tăng huyết áp nhằm cập nhật kiến thức và chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn. Hội nghị năm nay với chủ đề “Tăng huyết áp trong thời đại đa phương và kỹ thuật số” thu hút nhiều chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước, tập trung vào xu hướng quản lý bệnh bằng công nghệ số, AI và big data.

Các chuyên gia thảo luận nhiều chủ đề quan trọng như dịch tễ học tim mạch; tăng huyết áp và bệnh đồng mắc; các biến chứng như bệnh thận mạn, suy tim, rối loạn nhịp, đột quỵ và những phương pháp điều trị mới như triệt đốt giao cảm thận, điều trị nhắm đích, ứng dụng di truyền học hay hình ảnh học tiên tiến (siêu âm, MRI).

TS.DS Nguyễn Quốc Bình, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, cho rằng tăng huyết áp đang là gánh nặng y tế, kinh tế, xã hội lớn tại Việt Nam. Việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý bệnh sẽ giúp theo dõi bệnh nhân sát sao hơn, hạn chế biến cố đột quỵ và cải thiện chất lượng điều trị.

Đại diện Bộ Y tế nhấn mạnh hy vọng hội nghị sẽ thúc đẩy nghiên cứu khoa học, cải thiện quy trình chẩn đoán, điều trị và tăng cường phối hợp liên chuyên khoa nhằm hướng tới mục tiêu giảm biến cố tim mạch và đột quỵ.

Tăng huyết áp là bệnh âm thầm, hầu như không có triệu chứng trong thời gian dài. Chính vì vậy, đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ nếu người bệnh không phát hiện và điều trị kịp thời. Các chuyên gia khuyến cáo mỗi người cần chủ động đo huyết áp định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh, giảm muối, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia và vận động thường xuyên.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát huyết áp không chỉ dựa vào lối sống mà còn cần tuân thủ điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Những biện pháp này nếu được triển khai rộng rãi có thể cứu sống hàng triệu người và giảm đáng kể gánh nặng đột quỵ tại Việt Nam và trên thế giới.

Tăng huyết áp có thể phòng ngừa, đột quỵ có thể tránh được nếu mỗi cá nhân, gia đình và cộng đồng chủ động hành động ngay từ hôm nay.