Láng giềng Việt Nam liên tục thâu tóm hàng loạt 'mỏ kho báu' ở nước ngoài, chuyện gì xảy ra?
Ông Michael Scherb, nhà sáng lập quỹ đầu tư tư nhân Appian Capital Advisory, nhận định: “Hoạt động gần đây tăng lên là do các tập đoàn Trung Quốc tin rằng họ đang có một khoảng thời gian ngắn để hành động...Họ đang cố gắng hoàn tất nhiều thương vụ M&A trước khi địa chính trị trở nên phức tạp hơn”.
Hoạt động thâu tóm các mỏ khoáng sản ở nước ngoài của Trung Quốc đã đạt mức cao nhất trong hơn một thập kỷ qua. Được biết, các công ty Trung Quốc đang gấp rút tìm cách đảm bảo nguồn cung nguyên liệu thô quan trọng cho nền kinh tế, nhất là khi tình hình chính trị thế giới ngày càng căng thẳng.
Theo phân tích từ dữ liệu của S&P và Mergermarket, trong năm ngoái đã có 10 thương vụ có giá trị vượt 100 triệu USD – mức cao nhất kể từ năm 2013. Nghiên cứu riêng của Viện Châu Á Griffith cũng cho thấy năm ngoái là năm sôi động nhất đối với đầu tư và xây dựng trong lĩnh vực khai khoáng ở nước ngoài của Trung Quốc kể từ ít nhất năm 2013.

Nhu cầu khổng lồ về nguyên liệu thô – Trung Quốc là quốc gia tiêu thụ khoáng sản lớn nhất thế giới – đã khiến các công ty khai khoáng của nước này có lịch sử đầu tư ra nước ngoài lâu dài. Các nhà phân tích và nhà đầu tư cho rằng sự gia tăng trong hoạt động mua bán sáp nhập (M&A) phần nào phản ánh nỗ lực của Trung Quốc nhằm đi trước tình hình địa chính trị xấu đi.
Ông Michael Scherb, nhà sáng lập quỹ đầu tư tư nhân Appian Capital Advisory, nhận định: “Hoạt động gần đây tăng lên là do các tập đoàn Trung Quốc tin rằng họ đang có một khoảng thời gian ngắn để hành động...Họ đang cố gắng hoàn tất nhiều thương vụ M&A trước khi địa chính trị trở nên phức tạp hơn”.
Xu hướng này vẫn tiếp diễn từ đầu năm nay. Công ty Zijin Mining của Trung Quốc mới đây cho biết họ dự định mua lại một mỏ vàng tại Kazakhstan với giá 1,2 tỷ USD. Trước đó, vào tháng 4, Appian đã bán mỏ đồng và vàng Mineração Vale Verde tại Brazil cho Tập đoàn Baiyin Nonferrous của Trung Quốc với giá 420 triệu USD.
Ông Richard Horrocks-Taylor, người đứng đầu toàn cầu mảng kim loại và khai khoáng tại ngân hàng Standard Chartered, nhận định: “Trong vài năm tới, chúng ta có thể tiếp tục chứng kiến mức độ hoạt động M&A mạnh mẽ từ các công ty khai khoáng Trung Quốc”.
Chuyên gia Christoph Nedopil – Giám đốc Viện Châu Á Griffith – cho biết: Trong Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), các dự án xây dựng hạ tầng và giao thông của Trung Quốc ở nước ngoài thường có quy mô nhỏ.

Tuy nhiên, những khoản đầu tư vào khai khoáng và tài nguyên thì vẫn rất lớn. Ông Nedopil lý giải, điều này phản ánh việc Trung Quốc đang chuyển hướng sang sản xuất công nghệ cao như pin và năng lượng tái tạo. Đồng thời, nó cũng cho thấy các nhà đầu tư Trung Quốc ngày càng có kinh nghiệm và khôn ngoan hơn trong cách đầu tư và vận hành các dự án.
Trung Quốc hiện đang chiếm ưu thế trong khâu chế biến hầu hết các khoáng sản thiết yếu – bao gồm đất hiếm, lithium và cobalt – nhưng lại phải nhập khẩu phần lớn nguyên liệu thô đầu vào.
Trong khi đó, Mỹ và nhiều quốc gia châu Âu đang nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với các kim loại này – những nguyên liệu then chốt để sản xuất pin xe điện, chất bán dẫn và tuabin gió và phát triển các chuỗi cung ứng thay thế.
Ông Adam Webb, phụ trách mảng nguyên liệu sản xuất pin tại tổ chức Benchmark Mineral Intelligence, cho biết các quốc gia phương Tây như Canada và Australia ngày càng “cảnh giác” với đầu tư từ Trung Quốc vào tài sản khai khoáng trong nước do “tính chiến lược của nhiều loại khoáng sản này”.
Các nhà phân tích và ngân hàng cũng lưu ý rằng các công ty Trung Quốc trong những năm gần đây đã trở nên thành thạo trong việc mua lại tài sản khai khoáng từ các đối thủ phương Tây, thường sẵn sàng chấp nhận mức định giá dài hạn hơn và đầu tư vào những khu vực có độ rủi ro cao hơn.
Ông Scherb nhận xét: “Chiến lược M&A ra nước ngoài của các nhà đầu tư Trung Quốc đã ngày càng trở nên tinh vi”. “Trước đây, Chính phủ Trung Quốc thường chỉ định một doanh nghiệp duy nhất cho mỗi thương vụ và đứng sau hỗ trợ. Nhưng trong 3–4 năm gần đây, Chính phủ đã cho phép các tập đoàn trong nước cạnh tranh với nhau. Điều này cho thấy họ không còn e ngại việc bị phương Tây đánh bại nữa”, ông nói.
Chuyên gia John Meyer từ công ty tư vấn SP Angel nhận định rằng Trung Quốc đã chủ động thực hiện các thương vụ “để ngăn chặn phương Tây tiếp cận một số nguyên liệu chiến lược mà họ đang thống trị”. “Mỗi khi có ai tiến gần đến việc khai thác lithium là các công ty Trung Quốc lại xuất hiện với một cuốn séc”, ông nói.
Các tập đoàn khai khoáng Trung Quốc hoạt động tích cực nhất trong các thương vụ quốc tế bao gồm CMOC, MMG và Zijin Mining. Các tổ chức tài chính Trung Quốc cũng đã rót hàng tỷ USD thông qua các khoản vay cho các dự án khai thác và chế biến khoáng sản ở các nước đang phát triển.
Tham khảo FT
>> Phát hiện 'kho báu' chứa đầy vàng dưới lòng đất khiến thế giới ngỡ ngàng
'Bóp nghẹt từng ngành một': Pháp cảnh báo làn sóng hàng Trung Quốc giá rẻ, kêu gọi EU ra tay áp thuế
Từ chối Pháp, dự án mở rộng đường sắt cao tốc huyết mạch được trao cho nhà thầu Trung Quốc