Luật đầu tư công sửa đổi có thể thúc đẩy kinh tế Việt Nam ra sao?

Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để bứt phá trong giai đoạn 2025-2030 nhờ vào sự thay đổi mạnh mẽ của chính sách đầu tư công. Sau nhiều năm đối mặt với những rào cản pháp lý, trì trệ trong giải ngân và thiếu hụt nguyên vật liệu, Luật Đầu tư công (sửa đổi) hứa hẹn sẽ tạo ra một làn sóng thúc đẩy hàng loạt dự án hạ tầng trọng điểm.

Theo báo cáo từ Khối Nghiên cứu, Công ty Cổ phần Chứng khoán MB (MBS Research), tổng vốn giải ngân đầu tư công năm 2025 dự kiến sẽ đạt 743.330 tỷ VNĐ, tăng 18% so với năm 2024. Đây là con số ấn tượng, phản ánh sự quyết tâm của Chính phủ trong việc biến đầu tư công thành trụ cột thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Nếu được thực hiện đúng kế hoạch, các dự án chiến lược như cao tốc Bắc – Nam, sân bay Long Thành, đường vành đai 3 TP.HCM sẽ hoàn thành đúng tiến độ, góp phần hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Tình hình giải ngân đầu tư công giai đoạn 2016 - 2025 (Đơn vị: Nghìn tỷ VNĐ). Nguồn: Bộ Tài chính, MBS Research.

Giải ngân đầu tư công 2025: Cú hích cho tăng trưởng GDP

Giải ngân đầu tư công không chỉ là chìa khóa để kích thích tăng trưởng mà còn là yếu tố then chốt giúp nền kinh tế Việt Nam đạt mục tiêu GDP 8% năm 2025. Theo MBS Research, giải ngân đầu tư công có thể đóng góp 1,1% vào tăng trưởng GDP, tạo ra hàng loạt hiệu ứng lan tỏa trong nhiều lĩnh vực từ xây dựng, vật liệu, logistics đến tài chính.

Dữ liệu từ Bộ Tài chính cho thấy tỷ lệ nợ công/GDP của Việt Nam vào cuối năm 2024 chỉ đạt 37%, thấp hơn nhiều so với mức trần 60% do Quốc hội quy định. Điều này đồng nghĩa với việc Chính phủ có thể mạnh tay chi cho đầu tư công mà không lo ngại áp lực nợ công. So với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan (50%) hay Indonesia (48%), dư địa tài khóa của Việt Nam vẫn còn lớn để tiếp tục mở rộng đầu tư hạ tầng.

Tỷ lệ nợ công và nợ Chính phủ/GDP của Việt Nam giai đoạn 2020-2025F. Nguồn: Bloomberg, MBS Research.

Các dự án trọng điểm tiếp tục là trung tâm của giải ngân vốn, trong đó cao tốc Bắc – Nam, sân bay Long Thành, đường vành đai 3 TP.HCM và các tuyến đường sắt đô thị đóng vai trò quan trọng. Theo MBS Research, các dự án này chiếm tới 75% tổng vốn đầu tư công năm 2025, với tỷ lệ giải ngân thực tế dự kiến đạt 90-95%, tương tự giai đoạn 2020 – thời điểm cuối chu kỳ đầu tư công trung hạn trước đó.

Luật đầu tư công (sửa đổi): Chìa khóa giải quyết điểm nghẽn

Vướng mắc lớn nhất của đầu tư công trong những năm qua nằm ở thủ tục pháp lý, giải phóng mặt bằng chậm trễ và thu xếp vốn kéo dài. Theo MBS Research, Luật Đầu tư công (sửa đổi) đưa ra ba cải cách quan trọng nhằm tháo gỡ những rào cản này.

Trước hết, cơ chế phân quyền được mở rộng. Điều 7 (Khoản 1) nâng mức vốn đầu tư tối thiểu của dự án trọng điểm quốc gia từ 10.000 tỷ VNĐ lên 30.000 tỷ VNĐ, giúp nhiều dự án quy mô nhỏ hơn có thể được địa phương phê duyệt nhanh chóng, thay vì chờ đợi cấp trung ương.

Bên cạnh đó, quy trình giải phóng mặt bằng được cải thiện. Điều 17 (Khoản 11) cho phép thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư như một dự án độc lập, giúp giảm áp lực tài chính và đảm bảo mặt bằng sẵn sàng trước khi dự án chính thức khởi công.

Ngoài ra, thời gian thu xếp vốn cũng được rút ngắn đáng kể. Điều 57 (Khoản 2) quy định rõ thời gian tối đa để thu xếp vốn cho các dự án nhóm A, B và C, nhằm tránh tình trạng kéo dài, gây chậm tiến độ.

Song song với Luật Đầu tư công (sửa đổi), Luật PPP cũng có những thay đổi quan trọng. Theo MBS Research, tỷ lệ vốn nhà nước tham gia vào các dự án PPP sẽ tăng từ 50% lên 70%, giúp giảm áp lực tài chính cho doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là trong giai đoạn giải phóng mặt bằng.

Thiếu hụt nguyên vật liệu: Bài toán quyết định tiến độ dự án

Một trong những vấn đề nghiêm trọng đang cản trở tiến độ đầu tư công là tình trạng thiếu hụt nguyên vật liệu xây dựng, đặc biệt là cát, đá xây dựng và nhựa đường. Theo MBS Research, nhu cầu cát tại Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2023-2026 ước tính 80 triệu m³, trong khi nguồn cung cấp phép chỉ đạt 26 triệu m³, tức chỉ đáp ứng 30% tổng nhu cầu.

Dự báo nhu cầu cát xây dựng tại Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2023 - 2026 (Đơn vị: Triệu tấn). Nguồn: Bộ Xây dựng, MBS Research.

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đã triển khai các biện pháp mạnh mẽ nhằm bổ sung nguồn cung. Trước tiên, việc sử dụng cát biển thay thế cát sông đã được cấp phép, giúp tăng nguồn cung thêm 60% trong năm 2025. Cùng với đó, các mỏ cát mới tại Đồng Tháp, Hậu Giang và Vĩnh Long đã được cấp phép khai thác, giúp đảm bảo nguồn nguyên vật liệu cho các dự án giao thông trọng điểm.

Nhờ những biện pháp trên, tình trạng thiếu hụt vật liệu xây dựng sẽ được kiểm soát, giúp các dự án lớn như Vành đai 3 TP.HCM, cao tốc Cần Thơ – Cà Mau hoàn thành đúng tiến độ và tránh nguy cơ đội vốn không cần thiết.

Luật Đầu tư công (sửa đổi) là cú hích quan trọng giúp Việt Nam giải quyết những điểm nghẽn cố hữu trong giải ngân vốn đầu tư công. Nhờ các cải cách về thủ tục hành chính, phân quyền và thu xếp vốn, cùng với việc kiểm soát tình trạng thiếu hụt nguyên vật liệu, đầu tư công có thể tiếp tục là trụ cột phát triển kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới. Nếu thực thi hiệu quả, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt mục tiêu GDP 8% năm 2025, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và nâng cao vị thế kinh tế trong khu vực.

>> Giải ngân đầu tư công mạnh mẽ: Cú hích lớn cho GDP và thị trường trái phiếu