Mạnh tay trừng phạt, ông Trump đẩy nền kinh tế lớn thứ 3 châu Á xích lại gần hơn với 2 đối thủ chiến lược của Mỹ?

Trong hơn hai thập kỷ, Mỹ và Ấn Độ đã xây dựng một quan hệ đối tác chiến lược, được ca ngợi là một trong những câu chuyện thành công lớn nhất của ngoại giao thời hậu Chiến tranh Lạnh. Nhưng hiện nay, mối quan hệ ấy đang đối mặt với thử thách nghiêm trọng nhất trong nhiều năm và Ấn Độ - nền kinh tế lớn thứ 3 châu Á (chỉ sau Trung Quốc và Nhật Bản) đang phát tín hiệu rằng họ có những lựa chọn khác.

“Chúng ta đang ở trong tình thế mà các tiền đề và giả định của mối quan hệ Mỹ - Ấn suốt 25 năm qua, những điều mà mọi người đã nỗ lực rất nhiều để gây dựng, kể cả trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hoàn toàn sụp đổ. Niềm tin đã không còn nữa”, ông Evan Feigenbaum, chuyên gia Nam Á tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế nhận định.

Kể từ khi Tổng thống Trump áp đặt mức thuế quan nặng nề lên hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ, New Delhi rõ ràng đã nghiêng về phía Đông.

Cố vấn an ninh quốc gia Ấn Độ vừa có chuyến thăm Moscow (Nga), Ngoại trưởng Ấn Độ cũng đã có chuyến thăm “xứ sở bạch dương” trong tuần trước và Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị vừa kết thúc các cuộc hội đàm ở Delhi.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đang chuẩn bị cho chuyến thăm Trung Quốc lần đầu tiên sau hơn 7 năm, trong khi Tổng thống Nga Vladimir Putin dự kiến tiếp đón ông tại Moscow trước thời điểm cuối năm nay.

Sự xoay trục này cho thấy các mức thuế vốn nhằm trừng phạt Ấn Độ vì tiếp tục mua dầu Nga có thể lại đang đẩy New Delhi xích lại gần Trung Quốc và Nga - các đối thủ lớn nhất của Mỹ.

Đầu năm nay, ông Trump đã áp thuế 25% lên hàng nhập khẩu Ấn Độ, viện dẫn việc nước này vẫn kiên quyết mua dầu thô Nga. Ngày 27/8 tới, mức thuế này của Mỹ đối với đất nước đông dân nhất thế giới (hơn 1,46 tỷ dân) sẽ tăng gấp đôi lên mức 50%.

Dư luận Ấn Độ đã phản ứng dữ dội trước những gì mà nhiều người coi là sự can thiệp của Mỹ vào các quyết sách có chủ quyền quốc gia. “Họ đang gửi thông điệp rất rõ ràng rằng họ coi đó là sự can thiệp vào chính sách đối ngoại của Ấn Độ và họ sẽ không chấp nhận điều đó”, ông Feigenbaum nói.

Bất chấp những do dự ban đầu, các nhà máy lọc dầu quốc doanh đã nối lại việc mua dầu Nga nhờ được chiết khấu 6–7%. Hiện dầu Nga chiếm 35% lượng nhập khẩu của Ấn Độ, tăng mạnh từ mức 0,2% trước cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Về phần mình, Moscow đã tận dụng tốt cơ hội này. “Chúng tôi vẫn tiếp tục vận chuyển nhiên liệu, bao gồm dầu thô, sản phẩm dầu, than nhiệt và than cốc”, Phó Thủ tướng thứ nhất của Nga, ông Denis Manturov tuyên bố. “Chúng tôi nhìn thấy tiềm năng xuất khẩu khí hóa lỏng (LNG) của Nga”.

Nga đang tận dụng sự rạn nứt giữa Mỹ và Ấn Độ để thúc đẩy tầm nhìn về một “quan hệ đối tác Á - Âu vĩ đại” kết nối Moscow, Bắc Kinh và New Delhi.

“Tất cả những sự gắn kết giữa Ấn Độ và Trung Quốc hiện nay không hoàn toàn chỉ đến từ Tổng thống Mỹ Donald Trump và chính sách thuế quan của ông ấy”, ông Michael Kugelman, chuyên gia Nam Á có trụ sở tại Washington nhận xét. “Chúng ta đã thấy dấu hiệu gần một năm qua cho thấy Ấn Độ muốn giảm căng thẳng với Trung Quốc và củng cố quan hệ song phương, chủ yếu vì lý do kinh tế. Nhưng chính sách của chính quyền ông Trump đã khiến Ấn Độ muốn hành động nhanh hơn nữa”.

Một số động thái của Ấn Độ mang tính ngoại giao nhằm bày tỏ sự tức giận với Mỹ. Nhưng quốc gia Nam Á này cũng có những động thái mang tính bền vững hơn. “Ấn Độ sẽ tiếp tục củng cố một số khía cạnh trong quan hệ kinh tế và quốc phòng với Nga. Và những khía cạnh đó không phải chỉ mang tính biểu diễn”, ông Feigenbaum cho biết.

Ông Kugelman lưu ý rằng trước cuộc xung đột Nga - Ukraine, Ấn Độ đã bắt đầu giảm phụ thuộc vào nhập khẩu vũ khí Nga, chuyển sang các hệ thống của Mỹ, Pháp và Israel. “Nhưng ngay khi chiến dịch quân sự này nổ ra, Ấn Độ đã rất nhanh chóng mua thêm nhiều hàng hóa từ Nga, đặc biệt là năng lượng. Điều này về cơ bản là sự xác nhận quan điểm của Ấn Độ rằng không thể tin tưởng Mỹ, trong khi Nga thì có thể - bởi vì Nga sẽ luôn ở bên Ấn Độ bất kể điều gì xảy ra”, ông nói.

Thủ tướng Ấn Độ Modi đã tận dụng thế đối đầu để củng cố hình ảnh trong nước như một người bảo vệ chủ quyền. “Trên thực tế, Ấn Độ đã nhượng bộ khá nhiều cho chính quyền của ông Trump ngay từ đầu nhiệm kỳ thứ hai”, ông Kugelman cho biết, dẫn ví dụ việc giảm thuế và ký thỏa thuận hồi hương lao động nhập cư trái phép.

“Chính vì những nhượng bộ đó, Ấn Độ cần thận trọng trong việc phát tín hiệu sẵn sàng nhượng bộ thêm. Vì những nhượng bộ đó, Ấn Độ cần thận trọng hơn trong việc thể hiện thiện chí nhượng bộ hơn nữa. Đây là một lý do khiến không có thỏa thuận thương mại nào được ký kết, ông Modi đã kiên quyết từ bỏ”.

Dù không chỉ trích trực diện Tổng thống Mỹ Trump, Thủ tướng Ấn Độ Modi nhấn mạnh rằng ưu tiên của ông là bảo vệ sinh kế của nông dân, doanh nghiệp nhỏ và thanh niên. Ông Kugelman cho rằng giọng điệu kiên quyết ấy có “giá trị chính trị thực sự” trong tranh luận nội bộ của Ấn Độ.

Trong khi đó, chính quyền của ông Trump chưa cho thấy dấu hiệu lùi bước. Cựu cố vấn thương mại Nhà Trắng Peter Navarro đã chỉ trích việc Ấn Độ mua dầu từ Nga là “cơ hội” và “gây tổn hại sâu sắc” trong một bài viết trên Financial Times tuần này.

“Chính sách hai mũi này sẽ đánh vào nơi khiến Ấn Độ đau nhất - khả năng tiếp cận thị trường Mỹ, ngay cả khi Ấn Độ tìm cách cắt đứt dòng tài chính mà họ đã cung cấp cho nỗ lực tiến hành chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine. Nếu Ấn Độ muốn được coi là đối tác chiến lược của Mỹ thì họ cần bắt đầu hành động như vậy”, ông Navarro viết

Sự tương phản với mối quan hệ Mỹ - Ấn hai thập kỷ trước không thể rõ rệt hơn. Năm 2008, hai nước ký kết thỏa thuận hạt nhân dân sự mang tính bước ngoặt, cho phép Ấn Độ tiếp cận công nghệ và nhiên liệu Mỹ, dù không ký Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân.

“Ấn Độ đã đặt toàn bộ Chính phủ vào thế khó vì thỏa thuận này”, ông Feigenbaum nhớ lại. “Cựu Tổng thống Mỹ George Bush thực sự đã làm hết sức mình, đưa ra nhiều bảo đảm với Quốc hội dù điều đó rất khó về mặt chính trị, nhưng ông ấy sẵn sàng mạo hiểm vì mối quan hệ này”.

Thời điểm đó, Washington và New Delhi vẫn tìm cách vượt qua bất đồng. “Mỹ phản đối nhiều khía cạnh trong quan hệ của Ấn Độ với Iran, Myanmar và Nga”, ông Feigenbaum nói. “Ấn Độ cũng phản đối một số khía cạnh trong quan hệ của Mỹ với Trung Quốc và Pakistan. Nhưng không bên nào để những điều đó gây tổn hại hoàn toàn đến quan hệ song phương”.

Trong nhiều năm qua, Mỹ luôn xem Ấn Độ như một đối trọng với Trung Quốc, trung tâm trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương dưới thời các đời Tổng thống Barack Obama, Donald Trump(nhiệm kỳ đầu tiên) và Joe Biden. Nhưng giờ câu hỏi là liệu sợi dây gắn kết ấy còn bền chặt hay không.

“Cả hai bên đều đồng ý rằng việc kiềm chế Trung Quốc là yếu tố gắn kết chính trong quan hệ này suốt 20 năm qua. Nhưng những căng thẳng, chủ yếu về thương mại đã bắt đầu lan sang toàn bộ quan hệ đối tác”, ông Kugelman nói.

Ông lưu ý rằng Ấn Độ sẽ vẫn coi Trung Quốc là đối thủ dài hạn vì tranh chấp biên giới và liên minh Bắc Kinh - Islamabad. “Những thực tế đó khiến khó có thể tưởng tượng Ấn Độ không còn coi Trung Quốc là mối đe dọa”, ông Kugelman nói. “Vậy nên lý do tồn tại của “Đối thoại An ninh Tứ giác” (Quaq - một cơ chế hợp tác chiến lược giữa Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia) vẫn còn. Nhưng nếu quan hệ Mỹ - Ấn tiếp tục lao dốc, nó sẽ rất khó duy trì”.

Các cuộc đàm phán về hợp tác quốc phòng mới vẫn nằm trong lịch trình. Nhưng hiện tại, ông Kugelman cảnh báo, niềm tin đã xói mòn: “Nói về hợp tác quốc phòng, chia sẻ tình báo, điều đó đòi hỏi rất nhiều niềm tin. Và với những gì vừa xảy ra vài tháng qua, điều đó có thể sẽ khó khăn hơn để thuyết phục người Ấn Độ”.

Ông Feigenbaum cho rằng các động thái mới nhất của Ấn Độ là sự đảo ngược của cục diện trước đây. “Khi đó, Ấn Độ tận dụng quan hệ đối tác để gửi tín hiệu đến đối thủ Trung Quốc rằng họ có lựa chọn khác. Còn bây giờ, họ lại hợp tác với Trung Quốc để gửi tín hiệu đến Washington, thay vì ngược lại”, ông nói.

Thông điệp rất rõ ràng: Ấn Độ sẽ theo đuổi lợi ích của mình theo cách riêng, kể cả khi điều đó đồng nghĩa với việc xích lại gần Nga và Trung Quốc - các đối thủ lớn nhất của Mỹ.

Theo Fox News