Một quốc gia thành công phủ sóng xe điện chỉ trong vài năm, 70% là xe Trung Quốc

Chỉ vài năm trước, xe điện còn là điều xa lạ với người dân Nepal. Ngày nay, phần lớn phương tiện giao thông tại quốc gia này đều chạy bằng điện, đưa Nepal trở thành quốc gia tiên phong trong xu hướng chuyển đổi sang giao thông xanh ở khu vực.

Sự thống trị lâu đời của Ấn Độ trên thị trường ô tô Nepal đã chấm dứt khi các hãng xe Trung Quốc vượt mặt các thương hiệu Ấn Độ, trở thành nhà cung cấp xe lớn nhất tại Nepal. Năm ngoái, gần 70% xe điện nhập khẩu vào Nepal mang thương hiệu Trung Quốc, bỏ xa đối thủ phía Nam.

Tuy nhiên, cuộc chuyển đổi xe điện của Nepal phản ánh bức tranh địa chính trị và kinh tế sâu rộng hơn - câu chuyện về một quốc gia nhỏ bé đang tìm cách chuyển đổi năng lượng giữa bối cảnh các nước trong khu vực cạnh tranh quyền lực gay gắt.

Việc Nepal chuyển mạnh sang xe điện là một phần trong cuộc đua toàn cầu nhằm giảm khí thải carbon và chống ô nhiễm không khí. Ô nhiễm không khí đang tàn phá sức khỏe người dân Nepal và trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cũng như tàn tật tại quốc gia này.

Theo báo cáo mới của Ngân hàng Thế giới (World Bank) mang tựa đề "Hướng tới Không khí Sạch tại Nepal: Lợi ích, Nguồn ô nhiễm và Giải pháp", ô nhiễm không khí ở Nepal làm giảm trung bình 3,4 năm tuổi thọ và gây ra khoảng 26.000 ca tử vong sớm mỗi năm.

Để giải quyết tình trạng đáng báo động này, chính phủ Nepal đặt mục tiêu đến năm 2030, 90% doanh số bán xe tư nhân và 60% xe chở khách bốn bánh công cộng sẽ là xe điện. Động lực thúc đẩy không chỉ đến từ yếu tố sức khỏe hay khí hậu, mà còn từ kinh tế - xe điện nhanh, êm và đến gần đây vẫn có chi phí vận hành rất thấp.

Cuộc đua xe điện ở Nepal

Sự bùng nổ xe điện ở Nepal không nằm ngoài cán cân quyền lực khu vực. Nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc, Nepal từ lâu là đấu trường ảnh hưởng không chỉ về địa lý hay chính trị giữa hai cường quốc. Việc Trung Quốc nhanh chóng đẩy mạnh xuất khẩu xe điện sang nước láng giềng phía Nam là một bước đi tính toán kỹ lưỡng nhằm củng cố vị thế ở Nam Á, thách thức sự thống trị truyền thống của Ấn Độ tại quốc gia nhỏ bé nằm bên dãy Himalaya.

Đặc biệt, Trung Quốc không chỉ thúc đẩy doanh số xe điện tăng vọt mà còn đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông công cộng điện của Nepal, đặc biệt là xe buýt điện và mạng lưới trạm sạc. Việc triển khai chậm các trạm sạc từng cản trở việc áp dụng xe điện ở Nepal vài năm trước, nhưng số lượng trạm sạc hiện đang tăng nhanh theo nhu cầu.

Trong khi đó, Ấn Độ - dù có chung đường biên giới và lịch sử gắn kết văn hóa, chính trị chặt chẽ với Nepal - lại đang tụt hậu trong cuộc đua xe điện. Các thương hiệu Trung Quốc như BYD, MG và Xpeng đang thâm nhập mạnh mẽ thị trường ô tô Nepal, trong khi các nhà sản xuất Ấn Độ phải chật vật giữ chỗ đứng.

Ngày nay, người dân Nepal không chỉ đơn thuần mua xe hơi giá rẻ của Trung Quốc - đây là một cuộc đặt cược chiến lược. Bằng cách dựa vào hạ tầng của Trung Quốc, Nepal đang giảm bớt sự phụ thuộc vào Ấn Độ, quốc gia từ lâu thống trị các lĩnh vực thương mại và năng lượng của mình.

Việc mở cửa trở lại biên giới Tatopani năm 2023 sau nhiều năm gián đoạn đã tạo ra "làn sóng xe điện Trung Quốc". Chỉ riêng giai đoạn 2023-2024, các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đã vận chuyển 8.938 xe đến Nepal, chiếm gần 76% tổng số xe điện nhập khẩu.

Để duy trì vị thế chiến lược tại Nepal, Ấn Độ đang phải đối mặt với thách thức không thể chỉ dựa vào vị trí địa lý hay mối quan hệ văn hóa. New Delhi đang tìm cách cạnh tranh về giá với Trung Quốc thông qua việc tận dụng các ưu đãi sản xuất pin và hợp lý hóa xuất khẩu sang Nepal.

Các liên doanh như quan hệ đối tác giữa các tập đoàn Tata và Sipradi Trading đang mở rộng mạng lưới trạm sạc và trung tâm dịch vụ nhằm tăng sức hấp dẫn của xe điện Ấn Độ.

Hiện nay, Nepal đang đứng trước nguy cơ trở thành "bãi rác thải" cho xe Trung Quốc kém chất lượng. Các báo cáo về cháy nổ liên quan đến thương hiệu Trung Quốc như Seres và MG đã dấy lên lo ngại về an toàn. Kathmandu đang xem xét các quy định chặt chẽ hơn để đảm bảo chỉ những xe điện đáng tin cậy mới được lưu thông.

Việc chuyển đổi sang xe điện có tiềm năng mang lại lợi ích đáng kể cho môi trường, vì xe điện có thể chạy bằng thủy điện sạch. Nepal đang có cơ hội tận dụng lợi thế tài nguyên nước phong phú, mở rộng trạm sạc ở vùng nông thôn để xe điện hoạt động được bên ngoài thành phố.

Sự bùng nổ xe điện ở Nepal không chỉ là thay đổi thị trường mà còn định hình tương lai Nam Á. Trong khi Trung Quốc tham gia sâu vào quá trình chuyển đổi năng lượng của Nepal, Ấn Độ đang phải chật vật ứng phó. Nepal đang khéo léo tận dụng sự cạnh tranh giữa hai cường quốc.

Vấn đề vượt ra ngoài không khí trong lành hơn hay chi phí thấp hơn - đây là cách một quốc gia nhỏ bé đang tìm kiếm chỗ đứng trong thế giới toàn những "gã khổng lồ". Trong cuộc cạnh tranh ngoại giao năng lượng, việc chỉ làm láng giềng tốt đã không còn đủ.

Cuộc cách mạng xe điện của Nepal đang trở thành hồi chuông cảnh tỉnh cho Ấn Độ và mô hình tham khảo cho cách các quốc gia nhỏ có thể tự định hướng con đường trong thế giới phân cực. Câu hỏi đặt ra là liệu Ấn Độ có thể bắt kịp, hay Trung Quốc sẽ tiếp tục dẫn dắt cuộc cách mạng năng lượng xanh ở Nam Á.

Tham khảo Nikkei Asia