Nếu bạn hay quên chìa khóa, kính mắt, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của rối loạn nhận thức

Nếu bạn bỗng dưng quên vị trí để chìa khóa, mắt kính, quên những việc vừa làm hay thậm chí quên tắt bếp khi đang nấu ăn, điều này không đơn thuần chỉ là sự đãng trí thông thường. Theo các chuyên gia, đây có thể là những dấu hiệu sớm cảnh báo rối loạn nhận thức. Tình trạng này sẽ ngày càng gia tăng và có nguy cơ tiến triển thành sa sút trí tuệ nếu không được phát hiện kịp thời.

Chiều 15/12, tại buổi cập nhật các vấn đề trong chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa rối loạn nhận thức, PGS.TS Nguyễn Văn Tuấn, Viện trưởng Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết rối loạn nhận thức và sa sút trí tuệ đang trở thành thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng.

Năm 2020, thế giới ghi nhận hơn 55 triệu người mắc sa sút trí tuệ, con số này được dự báo sẽ tăng lên 82 triệu vào năm 2030 và khoảng 139 triệu người vào năm 2050.

Nguy cơ rối loạn nhận thức tăng dần theo tuổi, trong đó nam giới có nguy cơ cao hơn nữ giới. Tuy nhiên, bệnh không chỉ gặp ở người cao tuổi mà ngày càng xuất hiện ở cả người trẻ nếu có các yếu tố nguy cơ.

Theo các chuyên gia, biểu hiện phổ biến và dễ nhận biết nhất của rối loạn nhận thức là suy giảm trí nhớ. Người bệnh thường hay quên những sự kiện gần đây, không thể nhớ mình vừa làm gì, hỏi đi hỏi lại cùng một thông tin hoặc tự nhiên quên tên gọi của một người rất quen thuộc.

Ngoài việc suy giảm trí nhớ, người mắc rối loạn nhận thức còn có thể giảm khả năng tiếp thu những thông tin mới, giảm tập trung và chú ý, khó lập kế hoạch hoặc sắp xếp công việc. Vốn từ và sự lưu loát trong giao tiếp, nói và viết cũng dần suy giảm.

Ở giai đoạn nặng hơn, các biểu hiện quên trở nên rõ rệt và ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hằng ngày. Người bệnh có thể quên các bước thực hiện những công việc quen thuộc như nấu ăn, không nhớ trình tự sử dụng các thiết bị gia dụng, để bếp gas đang cháy hoặc không tắt nước.

Ngoài ra, họ có thể gặp khó khăn trong việc tổ chức, sắp xếp công việc nhà, quên đường về nhà hoặc lạc lối khi đến những nơi vốn rất quen thuộc. Một số trường hợp không còn nhớ cách sử dụng điện thoại, điều khiển tivi hay các thiết bị quen dùng. Đây là những dấu hiệu cho thấy rối loạn nhận thức có thể đã tiến triển sang giai đoạn sa sút trí tuệ.

Ngày nay, rối loạn nhận thức không chỉ xảy ra ở người cao tuổi. Người trẻ vẫn có thể mắc bệnh nếu có các yếu tố nguy cơ như chấn thương sọ não, đặc thù nghề nghiệp dễ gây chấn động não, tiếp xúc với chất độc hại hoặc lạm dụng chất kích thích.

Theo thống kê, trong số những người mắc rối loạn nhận thức nhẹ, khoảng 15% sẽ tiến triển thành sa sút trí tuệ sau 2 năm. Khoảng 1/3 số người này có thể mắc sa sút trí tuệ do Alzheimer trong vòng 5 năm. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp bệnh không tiến triển thêm hoặc thậm chí trở lại trạng thái nhận thức bình thường nếu được theo dõi và can thiệp phù hợp.

Các chuyên gia cho biết, giai đoạn tiền lâm sàng của rối loạn nhận thức có thể kéo dài từ 6 đến 10 năm. Đây được xem là “cửa sổ cơ hội” quan trọng để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, giúp kéo dài thời gian người bệnh còn khả năng sinh hoạt độc lập.

Việc phát hiện và điều trị sớm không chỉ giúp làm chậm tiến triển của bệnh mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh và giảm gánh nặng cho gia đình, xã hội.

Chuyên gia lưu ý, mỗi người có thể biểu hiện rối loạn nhận thức khác nhau, không phải tất cả các dấu hiệu đều xuất hiện cùng lúc. Vì vậy, việc chủ quan cho rằng “hay quên là do tuổi già” có thể khiến người bệnh bỏ lỡ cơ hội điều trị sớm.

PGS.TS Nguyễn Văn Tuấn khuyến cáo, người cao tuổi và cả người trẻ có nguy cơ nên chủ động đi khám khi nhận thấy trí nhớ hoặc khả năng nhận thức suy giảm. Đồng thời, cần theo dõi sự thay đổi theo thời gian. Trong nhiều trường hợp, chính người thân là những người sớm nhận ra sự khác biệt trong hành vi, trí nhớ của người bệnh để kịp thời đưa đi thăm khám.

Đôi khi người bệnh không nhận ra sự thay đổi ở chính mình, nhưng người thân có thể phát hiện sớm để can thiệp kịp thời, giúp việc điều trị đạt hiệu quả tốt nhất.