Ngành thép châu Âu lao đao vì khủng hoảng năng lượng: Cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu châu Á?

Giá năng lượng tăng cao

Trên thị trường thép châu Âu, việc giá khí đốt tăng đang có tác động trực tiếp tới hoạt động của các nhà máy thép ở đây cũng như sản lượng thép.

Nhà máy thép Aperam ở phía Đông nước Bỉ mới vừa phải đưa ra quyết định là ngừng sản xuất thép, do không thể trang trải chi phí năng lượng để vận hành nhà máy.

Mặc dù Aperam có 4 tuabin gió, và 50 nghìn tấm pin năng lượng mặt trời, nhưng chi phí khí đốt tăng cao những tháng gần đây vẫn khiến nhà máy này phải lao đao. Chi phí cho năng lượng cho 1 tháng bây giờ bằng với cả năm so với hồi trước. Thậm chí, một cơ sở chuyên nung chảy thép với khoảng 300 công nhân đã phải đóng cửa.

Ông Bernard Hallemans, Giám đốc khu vực châu Âu của nhà máy thép Aperam, cho biết: "Từ đầu mùa hè này chúng tôi đã bắt đầu phải dừng phần nào các hoạt động sản xuất. Tại châu Âu, chúng tôi đang phải đối mặt với tình trạng dư thừa nguyên vật liệu. Giá năng lượng quá cao cũng khiến sản lượng bị giảm từ 30 đến 50%".

Nga cắt khí đốt tới châu Âu, khiến giá năng lượng tăng vọt mà năng lượng lại rất cần cho việc vận hành các nhà máy thép của EU.

Trong khi đó, châu Âu đang tăng cường nhập khẩu thép từ châu Á. Năm 2021 mức nhập khẩu chỉ khoảng 25%, nhưng năm nay có thể lên tới 40%.

Ông Bernard Hallemans cho biết thêm: "Nếu tình hình này kéo dài nhiều năm, những ngành sản xuất của châu Âu như thép chẳng hạn sẽ bị tê liệt hoàn toàn. Thậm chí, châu Âu sẽ phụ thuộc vào nhập khẩu kim loại từ bên ngoài. Đây là điều không mong muốn".

Theo McKinsey, năm ngoái ngành thép đóng góp hơn 80 tỷ USD cho kinh tế châu Âu, và có hơn 330 nghìn lao động. Mặc dù Uỷ ban châu Âu EC đang nỗ lực bảo vệ ngành này nhưng có một thực tế là giá năng lượng bây giờ cao tới mức kể cả nhập khẩu cộng thêm thuế bảo hộ vào thì vẫn rẻ hơn là tự sản xuất.

Một số cái tên gạo cội trong ngành thép đã bắt đầu thu hẹp sản xuất để tránh tổn thất. Có thể kể đến như Thyssen Krup hay Arcelor Mittal, nhà sản xuất thép lớn thứ 2 thế giới. Với việc các nhà máy nối gót nhau dừng sản xuất, châu Âu đang đối mặt với một mùa đông đóng băng theo nghĩa đen.

ArcelorMittal, nhà sản xuất thép lớn thứ hai thế giới, cũng đã ngừng hoạt động một lò cao ở Đức, cùng với các lò cao khác ở Pháp, Ba Lan và Tây Ban Nha, và dự báo sản lượng trong quý IV của châu Âu sẽ thấp hơn khoảng 17% so với cùng kì năm trước.

Ông Adolfo Aiello, Phó giám đốc của liên đoàn thép châu Âu Eurofer, nói rằng nếu cuộc khủng hoảng năng lượng không được giải quyết trong thời gian ngắn, tình trạng ngừng sản xuất tạm thời có thể trở nên lâu dài hơn, thậm chí lan ra cả các lĩnh vực sử dụng nhiều năng lượng khác như kim loại, phân bón và hóa chất khác. Giám đốc nghiên cứu kinh tế Alessandro Sciamarelli cho biết mức suy giảm năm 2022 sẽ sâu hơn dự báo hiện tại, với mức giảm cũng được thấy vào năm 2023.

Nhìn vào 2 tháng vừa qua, bức tranh ngành thép đang dần trở nên u ám. Hơn 1.200 nhân viên tại nhà máy Genk của Aperam có nguy cơ thất nghiệp tạm thời, với mức lương đã bị cắt giảm đến 20% khi lạm phát chạm ngưỡng 10%. Nhà máy đã phải ngừng hoạt động tạm thời trước đó, đặc biệt là trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009.

Giám đốc sản xuất Yves Dufrane cho biết: “Ngày nay không ai có thể biết chắc chắn giá năng lượng sẽ đi về đâu, khách hàng sẽ phản ứng thế nào hay liệu chúng tôi có thể thanh toán các hóa đơn đó. Nhưng nhìn chung tôi nghĩ tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn những gì đã trải qua vào năm 2009.”

Cơ hội cho các nhà xuất khẩu châu Á

Theo thống kê từ EU, nhập khẩu của châu Âu, đặc biệt là từ các quốc gia châu Á – nơi có giá năng lượng dễ chịu hơn đã tăng từ mức 20 - 25% vào năm 2020 -2021 lên mức 40% trong năm nay và đạt đỉnh khoảng 50% trong những tuần qua.

Ủy ban châu Âu EC cho biết các biện pháp phòng vệ thương mại của EU đã bảo vệ 195.000 việc làm trong ngành thép vào năm 2021, mặc dù các nhà phê bình cho rằng chênh lệch chi phí năng lượng hiện đã cao đến mức hàng nhập khẩu có thể rẻ hơn ngay cả khi có thêm thuế bảo hộ.

Các chuyên gia cho rằng, lệnh cấm vận nhập nhẩu dầu của Nga có hiệu lực từ tháng 12 sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu điện trong khu vực. EU sẽ cần thêm nhiều thời gian nữa để có thể tìm kiếm được năng lượng thay thế, bởi vậy các nguồn cung thép rẻ hơn ở châu Á sẽ trở nên hấp dẫn hơn khi nhu cầu phục hồi.

Đối với Việt Nam, theo Tổng cục Hải quan, nếu như tại thời điểm tháng 6/2020, xuất khẩu thép sang thị trường EU chỉ chiếm 3,4% tổng kim ngạch xuất khẩu thép thì con số này sau 2 năm đã tăng lên 20,51%, tương ứng với tăng hơn 6 lần. Theo VSA, thị trường EU hiện chiếm gần 18% tổng sản lượng xuất khẩu của các doanh nghiệp thép trong nước, chỉ sau thị trường tại khu vực các nước ASEAN và Mỹ.

Các dự báo cũng cho thấy giá thép đang có dấu hiệu phục hồi khi nhu cầu tích trữ tăng lên và các nhà máy thép tại Trung Quốc đang dần khôi phục lại hoạt động sản xuất.

EU hoãn kế hoạch áp giá trần dầu của Nga, nới lỏng lệnh trừng phạt với than