Người dân hoang mang: Kho vàng 300 tỷ USD thực chất thuộc về ai?

Nước Ý lại một lần nữa tranh luận về một câu hỏi cũ nhưng đầy nhạy cảm chính trị: rốt cuộc ai là người sở hữu và có quyền quyết định số phận của khối dự trữ vàng quốc gia trị giá tới 300 tỷ USD, Ngân hàng Ý (Bank of Italy) hay người dân?

Cuộc tranh luận trở lại trong phiên rà soát Dự toán Ngân sách 2026 tại Thượng viện vào ngày thứ tư, nơi một sửa đổi nhỏ nhưng mang tính biểu tượng đã vượt qua vòng loại chặt chẽ của các đề xuất chỉnh sửa.

Biện pháp này, do ông Lucio Malan thuộc đảng Fratelli d’Italia (Anh em nước Ý), và cũng là đảng của Thủ tướng Giorgia Meloni, đề xuất, nêu rằng: “Dự trữ vàng được quản lý và nắm giữ bởi Ngân hàng Ý thuộc về Nhà nước, nhân danh nhân dân Ý”.

Trong cùng cuộc thảo luận, 105 sửa đổi khác bị bác bỏ. Khối lượng lớn các sửa đổi bị loại cho thấy mức độ hạn chế về ngân sách mà chính phủ phải hoạt động trong đó khi cố gắng định hình lại dự toán.

Ý hiện nắm giữ khoảng 2.452 tấn vàng trong dự trữ, là kho vàng quốc gia lớn thứ ba thế giới sau Mỹ và Đức. Phần lớn được lưu trữ tại Rome, phần còn lại nằm tại Fort Knox ở Mỹ, tại London và Bern.

Dù luôn được hiểu rằng dự trữ này được sử dụng vì lợi ích quốc gia, chúng được ghi nhận chính thức trong bảng cân đối của Ngân hàng Ý.

Theo cấu trúc của Eurosystem, các ngân hàng trung ương quốc gia như Banca d’Italia hoạt động song song và dưới sự điều phối của Ngân hàng Trung ương Châu Âu ECB. Họ thực thi chính sách tiền tệ của ECB, quản lý phần dự trữ ngoại hối chính thức của khu vực đồng euro mà họ phụ trách, và duy trì quyền tự chủ về bảng cân đối. Tuy nhiên, họ không nhận chỉ đạo từ chính phủ quốc gia, điều mà một số người tin rằng sửa đổi này hàm ý.

Vàng, giống như dự trữ ngoại tệ, là một phần của các tài sản tiền tệ giúp củng cố uy tín của đồng tiền chung euro và được xem là công cụ ổn định tiền tệ, chứ không phải nguồn tài chính phục vụ ngân sách.

Khung pháp lý này đồng nghĩa với việc vàng không thể được chuyển sang ngân sách nhà nước hoặc dùng tài trợ chi tiêu công mà không vi phạm các quy định của châu Âu về tính độc lập của ngân hàng trung ương và cấm tài trợ tiền tệ cho ngân sách.

“Nếu giả định Ngân hàng Trung ương Ý hành động theo chỉ đạo của Chính phủ Ý và bán vàng dự trữ, điều đó sẽ bị xem là mối đe dọa với sự ổn định của đồng tiền chung”, các chuyên gia nhận định.

Sửa đổi này không tìm cách thực hiện một sự chuyển giao như vậy, nhưng việc đặt nó vào trong luật ngân sách đã khiến nhiều nhà kinh tế và cựu quan chức tại Ý đặt câu hỏi, bởi luật ngân sách hằng năm thường không phải là nơi để tuyên bố các nguyên tắc về quyền sở hữu thể chế.

Tuy nhiên, phe cánh hữu (nơi ông Malan thuộc về) từ lâu đã lập luận rằng ngân hàng trung ương, vốn có cổ đông là các ngân hàng thương mại và công ty bảo hiểm, không thể được xem là “chủ sở hữu” của thứ mà họ coi là đảm bảo tối cao cho chủ quyền.

Tranh luận về dự trữ vàng của Ý đã xuất hiện định kỳ suốt hai thập kỷ qua. Chúng thường được thúc đẩy bởi các đảng dân tộc hoặc cánh hữu, có tư tưởng hoài nghi châu Âu, nhằm nhấn mạnh chủ quyền hoặc chỉ trích cấu trúc tài chính của Liên minh châu Âu.

Fratelli d’Italia và đảng League (Lega) từng nêu ý tưởng về “quyền sở hữu của nhân dân” đối với dự trữ vàng hoặc tăng giám sát của Quốc hội.

Đảng Lega cũng tìm cách thông qua một sửa đổi nhằm tài trợ các khoản giảm thuế tương lai bằng cách bán phần sở hữu của Ý trong Cơ chế Bình ổn Châu Âu ESM, nhưng đề xuất bị bác bỏ vì thiếu nguồn tài chính phù hợp.

ESM là quỹ cứu trợ của khu vực đồng euro gồm các tài sản không thể giao dịch, được thành lập trong khủng hoảng nợ công năm 2012 để cung cấp các khoản vay khẩn cấp cho các quốc gia thành viên gặp khó khăn, với vốn góp và cổ phần của mỗi nước không thể dễ dàng chuyển nhượng.

Trong lúc đó, các lãnh đạo liên minh đã gặp Thủ tướng Meloni tại Palazzo Chigi để hoàn thiện gói ngân sách, bộ khung sẽ định hình cách một nền kinh tế lớn nhưng thường bất ổn của khu vực đồng euro lên kế hoạch đáp ứng nhu cầu tài khóa cho năm sắp tới.

Theo Euronews