Từ ô tô Ferrari đến tàu cao tốc: Hành trình táo bạo của tập đoàn tư nhân nước Ý phá thế độc quyền trong ngành đường sắt châu Âu
Ngay từ đầu, Nuovo Trasporto Viaggiator đã chọn dòng tàu AGV 575 của hãng Alstom – loại tàu cao tốc tiên tiến nhất châu Âu lúc bấy giờ với tốc độ khoảng 300km/h trong điều kiện thương mại.
Phá vỡ thế độc quyền
Trong nhiều thập kỷ, ngành đường sắt châu Âu vốn là sân chơi độc quyền của các doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, về sau, tại Ý, một làn gió mới đã thổi bùng lên tinh thần cạnh tranh và đổi mới trong lĩnh vực này. Đó chính là sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của NTV-Italo (Nuovo Trasporto Viaggiatori) – công ty đầu tiên tại châu Âu khai thác tàu cao tốc thương mại hoàn toàn tư nhân, không thuộc sở hữu nhà nước.
NTV được thành lập vào năm 2006 bởi một nhóm doanh nhân Ý, trong đó đáng chú ý là Luca Cordero di Montezemolo – cựu Chủ tịch của Ferrari. Ngoài ra còn có Diego Della Valle (cựu CEO thương hiệu đồ da Tod’s), Gianni Punzo của công ty hậu cần CIS và Giuseppe Sciarrone, cựu nhân viên của Trenitalia. Trong số các cổ đông còn có cả SNCF (Đường sắt Pháp).
Sự ra đời của NTV đánh dấu một bước ngoặt lớn trong quá trình tự do hóa ngành đường sắt châu Âu. Sau nhiều năm chuẩn bị, đến tháng 4/2012, NTV chính thức đưa chuyến tàu cao tốc đầu tiên vào hoạt động, nối các thành phố lớn như Naples, Rome, Florence, Bologna và Milan.
Thương hiệu Italo được ra đời như một biểu tượng mới của sự hiện đại, sang trọng và công nghệ trong ngành vận tải hành khách.
Ngay từ đầu, NTV đã chọn dòng tàu AGV 575 của hãng Alstom – loại tàu cao tốc tiên tiến nhất châu Âu lúc bấy giờ. Với tốc độ khoảng 300km/h trong điều kiện thương mại, tàu AGV không chỉ mang đến tốc độ vượt trội mà còn tích hợp hệ thống động cơ phân tán dưới mỗi toa, giúp tăng hiệu quả vận hành và giảm tiếng ồn, tạo trải nghiệm êm ái hơn cho hành khách.
Không chỉ dừng lại ở công nghệ, Italo còn được đầu tư mạnh mẽ về chất lượng dịch vụ. Nội thất của tàu được thiết kế theo phong cách sang trọng với ghế da Poltrona Frau, hệ thống Wi-Fi miễn phí, cổng sạc cá nhân và các tiện ích giải trí đa phương tiện hiện đại.
Dịch vụ của Italo được phân thành nhiều hạng ghế từ Smart Class đến Club Executive, phục vụ đa dạng nhu cầu của khách hàng, từ tiết kiệm đến cao cấp.
Cơ cấu chi phí của NTV được xây dựng giống với hãng hàng không giá rẻ và kế hoạch chiến lược bao gồm tuyển dụng 1.000 nhân sự (trong đó 100 lái tàu và 700 nhân viên phục vụ trên tàu). Một số hoạt động như bảo trì, phục vụ ăn uống và bán vé được thuê ngoài.
Sự kết hợp giữa công nghệ tiên tiến và trải nghiệm người dùng cao cấp đã giúp Italo nhanh chóng tạo dựng được dấu ấn riêng trên thị trường.
Thách thức bủa vây
Ban đầu, NTV phải đối mặt với nhiều khó khăn khi cạnh tranh với Trenitalia, một doanh nghiệp có lịch sử lâu đời và được nhà nước hậu thuẫn. Trong hơn một năm rưỡi, NTV-Italo hoạt động mà không có cơ quan quản lý độc lập giám sát thị trường. Tại lễ khánh thành ở ga Rome-Ostiense (không phải Rome-Termini), các sân ga được rào chắn kín mít, gây tranh cãi.
Cuối năm 2014, NTV-Italo rơi vào tình trạng tài chính khó khăn và suýt phải ra tòa phá sản. SNCF cũng đã rút vốn vào thời điểm này.
Một khởi đầu mới
Sự ra đời của cơ quan quản lý đường sắt ART (Autorità di Regolazione dei Trasporti) vào năm 2014 đã mang tính bước ngoặt. Cơ quan này hạ phí sử dụng đường sắt và thiết lập khuôn khổ pháp lý tiếp cận hạ tầng. Kể từ năm 2015, mức phí cho các công ty vận hành tàu cao tốc (bao gồm cả Trenitalia) giảm khoảng 30%, từ 12,8 euro/km tàu xuống 8,2 euro/km tàu.
Vào năm 2015, NTV đã tái cơ cấu khoản nợ 681 triệu euro: 70% sẽ được thanh toán trước năm 2028, còn 30% còn lại sẽ hoàn tất trước năm 2033. Bên cạnh đó, công ty cũng được bơm thêm 100 triệu euro vốn mới, nhờ đó tình hình tài chính được cải thiện và NTV lần đầu tiên đạt lợi nhuận vào năm 2016.
Sau đó, công ty mở rộng mạng lưới và mua thêm 22 tàu EVO (tốc độ 250km/h), nâng tổng đội tàu lên 47 chiếc.
Năm 2018, NTV-Italo được bán với giá 1,98 tỷ euro cho quỹ đầu tư quốc tế Global Infrastructure Partners III (GIP). Đến tháng 9/2018, công ty bảo hiểm Đức Allianz mua lại 11,5% cổ phần từ GIP, trở thành cổ đông lớn thứ hai của công ty. Còn đến năm 2023, Tập đoàn Vận tải Địa Trung Hải (MSC) mua lại khoảng 49% cổ phần từ GIP.
Hiện tại, các tuyến vận hành của Italo trải dài khắp đất nước, từ Turin ở phía Bắc, qua Milan, Bologna, Florence, Rome, đến Naples và Salerno ở phía Nam. Công ty cũng không ngừng mở rộng mạng lưới, khai thác thêm các tuyến đến Venice, Verona, Bari và Reggio Calabria.
Thành công của NTV-Italo đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình tự do hóa ngành đường sắt châu Âu.
Tham khảo Media Rail, Railway gazette, Reuters
