Nhà máy thủy điện sở hữu ‘cung điện ngầm’ lớn nhất Việt Nam ngay dưới lòng núi sâu

Nằm giữa núi rừng đại ngàn, Nhà máy Thủy điện Ialy (xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai) là công trình thủy điện ngầm lớn nhất Việt Nam, đồng thời là điểm đến đặc biệt - nơi công nghệ, thiên nhiên và lịch sử giao hòa trong không gian rộng lớn dưới lòng đất.

Công trình trọng điểm trên dòng Sê San

Thủy điện Ialy được khởi công năm 1993, sau gần 10 năm xây dựng đã chính thức vận hành, trở thành nhà máy thủy điện bậc thang thứ 3 trong hệ thống 9 bậc thang trên sông Sê San.

Với công suất lắp đặt 720 MW gồm 4 tổ máy, sản lượng điện bình quân hàng năm đạt khoảng 3.650 triệu kWh, Ialy đứng thứ 3 về quy mô sau các nhà máy thủy điện Sơn La và Hòa Bình.

Đây cũng là hệ thống thủy điện ngầm lớn nhất Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và cung cấp điện ổn định cho khu vực miền Trung - Tây Nguyên.

Không chỉ mang giá trị kinh tế, công trình còn góp phần định hình diện mạo mới cho vùng đất Gia Lai. Từ vùng núi hoang sơ, nơi đây trở thành trung tâm năng lượng của Tây Nguyên, đồng thời mở ra hướng phát triển du lịch kết hợp giáo dục - trải nghiệm kỹ thuật công nghiệp.

Trước khi công trình được xây dựng, khu vực này từng là thác Ialy hùng vĩ cao khoảng 40m, dòng nước tung bọt trắng xóa giữa đại ngàn. Khi đập thủy điện hình thành, con thác biến mất, thay vào đó là lòng hồ nhân tạo rộng tới 64km², trữ nước cho nhà máy và phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Điểm hẹn của du lịch và giáo dục trải nghiệm

Điểm đặc biệt của thủy điện Ialy nằm ở kết cấu công trình ngầm xuyên núi - loại hình hiếm gặp trong các dự án thủy điện Việt Nam. Sau khu tưởng niệm những kỹ sư, công nhân đã hy sinh trong quá trình thi công là cửa nhận nước đồ sộ, nơi hai đường ống khổng lồ đường kính 7m dẫn dòng Sê San xuyên qua lòng núi vào tua-bin phát điện.

Từ cửa hầm, con đường dài hơn 600m dẫn tới gian máy ngầm - trung tâm vận hành của toàn bộ nhà máy. Không gian bên trong rộng lớn, nền bê tông nhẵn bóng, trần cao hàng chục mét, ánh sáng từ hệ thống đèn công nghiệp phản chiếu lên bề mặt kim loại của 4 tổ máy khổng lồ.

Âm thanh nhịp đều của máy phát, tiếng gió hòa trong luồng hơi nước tạo nên cảm giác vừa mạnh mẽ vừa huyền bí. Nhiều người ví khu gian máy này như một “cung điện trong lòng đất”.

Hồ Ialy ngày nay bao quanh bởi núi non trùng điệp, khí hậu trong lành, đường giao thông thuận lợi. Khung cảnh mây trời soi bóng xuống mặt nước phẳng lặng tạo nên một bức tranh vừa khoáng đạt, vừa bình yên - yếu tố khiến khu vực này trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách khi đến Gia Lai.

Thời điểm từ tháng 12 đến tháng 8 năm sau được xem là mùa đẹp nhất để tham quan. Trong khoảng thời gian này, lòng hồ trong xanh, khí hậu dễ chịu, thuận tiện cho hành trình khám phá cảnh quan sông nước và tham quan nhà máy.

Không chỉ dừng lại ở tham quan công trình, du khách có thể tiếp tục hành trình xuôi dòng Sê San. Dòng sông hiền hòa uốn lượn giữa các triền núi, phản chiếu sắc mây trời Tây Nguyên.

Vào mùa xả lũ, nước tung bọt trắng xóa, tạo nên cảnh tượng hùng vĩ hiếm thấy. Từ xa, dãy Ngọc Lĩnh xanh rì hiện lên giữa màn sương mỏng, hoàn thiện bức tranh thiên nhiên sống động.

Dấu ấn mở rộng và định hướng phát triển xanh

Tháng 6/2021, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) khởi công dự án mở rộng Nhà máy Thủy điện Ialy, gồm 2 tổ máy có tổng công suất 360 MW.

Dự án mở rộng nhằm tăng khả năng huy động công suất cho phụ tải miền Nam, đặc biệt trong các khung giờ cao điểm, đồng thời tối ưu hóa nguồn nước và nâng cao độ tin cậy của hệ thống điện quốc gia. Việc vận hành hai tổ máy mới giúp tăng thêm khoảng 233 triệu kWh mỗi năm, góp phần giảm chi phí nhiên liệu, hạn chế phát thải CO2 và kéo dài tuổi thọ thiết bị.

Ngày 26/11/2024, tổ máy số 1 công suất 180 MW đã hòa điện thành công vào lưới quốc gia. Một tháng sau, tổ máy số 2 chính thức đi vào vận hành, đánh dấu bước tiến quan trọng của ngành điện Việt Nam trong mục tiêu mở rộng công suất, từ nguồn năng lượng tái tạo và thân thiện môi trường.