Phi công quê Thái Bình là người đầu tiên bắn hạ ‘pháo đài bay’ B-52, niềm tự hào ‘bất khả chiến bại’ của cường quốc quân sự thế giới
Chiếc B-52 bị phi công Vũ Đình Rạng tấn công dù hạ cánh được tại Thái Lan, nhưng sau đó cũng không thể đưa trở lại hoạt động.
Đêm 27/12/1972, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Phạm Tuân – phi công Mig-21 được ghi nhận là người đầu tiên bắn rơi máy bay B-52 trong Chiến dịch 12 ngày đêm Điện Biên Phủ trên không. Tuy nhiên, phi công Mig-21 đầu tiên trên thế giới tiếp cận và phóng tên lửa vào B-52 lại là một người khác, trong chuyến xuất kích đêm 20/11/1971 – gần một năm trước đó.
Người phi công ấy là Vũ Đình Rạng, thuộc Trung đoàn 921, Sư đoàn 371. Nhiều năm sau chiến tranh, phía Mỹ mới thừa nhận ông là phi công Mig-21 đầu tiên trên thế giới đã tiếp cận và tấn công "pháo đài bay bất khả xâm phạm" B-52 của họ.
Hiện Thượng tá, phi công Vũ Đình Rạng đang sinh sống tại Hà Nội. Ông là người con của quê lúa Thái Bình, nhập ngũ năm 1963, thuộc Lữ đoàn dù 305. Một năm sau, ông được tuyển chọn vào Quân chủng Không quân và cử sang Liên Xô học lái máy bay Mig-21. Nhờ thành tích học tập xuất sắc, khi trở về nước, ông được biên chế vào đội hình sẵn sàng chiến đấu của Trung đoàn 921, Sư đoàn 371.
Tại đây, ông tiếp tục được đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật bay đêm và trực chiến chuyên biệt để đối phó với B-52. “Yêu cầu của Bộ Quốc phòng và Bộ Tư lệnh là bằng mọi giá phải đánh B-52. Tháng 7/1968, khi đội bay đêm được thành lập, tôi là một trong những người được huấn luyện đánh đêm”, ông Rạng nhớ lại.
Trong sự nghiệp binh nghiệp của mình, khoảnh khắc không thể nào quên với ông là khi điều khiển chiếc Mig-21 bám sát "pháo đài bay" B-52 của Mỹ trên bầu trời Nghệ An.
Ông cho biết, trong thời kỳ chiến tranh phá hoại, Mỹ sử dụng máy bay B-52 ném bom dữ dội xuống các khu vực trọng điểm giao thông trên tuyến đường Trường Sơn. Bộ Quốc phòng và Quân chủng Phòng không - Không quân quyết tâm sử dụng tiêm kích Mig-21 để đánh chặn loại máy bay này. Ông là một trong những phi công được cấp trên tin tưởng giao thực hiện nhiệm vụ khó khăn ấy.
Vào đêm 20/11/1971, khi có lệnh báo động B-52 xâm phạm vùng trời Khu 4, đội bay chiến đấu tại Sân bay Dừa lập tức nhận lệnh sẵn sàng. Chiếc Mig-21 đầu tiên do phi công Hoàng Biểu điều khiển cất cánh, nhưng sau đó tốp B-52 của đối phương đã quay trở lại căn cứ tại Thái Lan.
Khoảng 15 phút sau, kíp trực chiến tiếp tục nhận tin B-52 từ hướng Thái Lan đang tiến sang. Lần này, ông Vũ Đình Rạng nhận lệnh xuất kích. Theo chiến thuật đã được huấn luyện, ông điều khiển Mig-21 bay thấp, men theo dãy Đại Huệ với vận tốc nhỏ. Khi đến vùng trời Quảng Bình, ông nhận lệnh từ Sở chỉ huy mặt đất: vứt thùng dầu phụ và tăng tốc lên cao.
Khi tiếp cận khu vực có B-52, bật radar, ông phát hiện mục tiêu cách khoảng 6km. Nhận thấy khoảng cách này chưa đủ hiệu quả để dùng tên lửa không đối không, ông quyết định tiếp cận gần hơn. Dù bị đối phương phát hiện, ông vẫn giữ bình tĩnh, điều khiển Mig-21 bám sát mục tiêu. Khi khoảng cách rút ngắn còn 2km, ông nhấn nút phóng tên lửa. Quả tên lửa rời bệ, lao thẳng vào mục tiêu và phát nổ.
Ngay sau đó, ông tăng tốc, vọt lên cao và trở về hạ cánh an toàn tại Sân bay Dừa, trong niềm hân hoan của đồng đội. Nhớ lại khoảnh khắc đó, ông chia sẻ: “Khi có lệnh cất cánh, tôi tự đi theo kế hoạch. Vận tốc bay có lúc đạt khoảng 1.400km/h. Trận này, có thể do Mỹ chủ quan nên không bật gây nhiễu nên tôi phát hiện và tiếp cận được B-52”.
Mãi về sau, ông Rạng mới biết chiếc B-52 trúng tên lửa do mình khai hỏa từ Mig-21 chỉ bị hỏng một động cơ nên vẫn “lết” về được căn cứ tại Thái Lan. Theo tài liệu của Không quân Mỹ, đây là lần đầu tiên một chiếc Mig-21 tiếp cận và phóng tên lửa vào B-52, nên xem ông là người đầu tiên trên thế giới bắn trúng loại máy bay này.
Ông David Robert Volker – phi công điều khiển chiếc B-52 bị ông Rạng tiếp cận tại không phận Nghệ An năm 1971 – cũng xác nhận: đây là lần đầu tiên trên thế giới, một phi công Mig-21 tiếp cận và gây tổn hại cho B-52 của Mỹ.
"Với Hoa Kỳ, đó là một cơn chấn động. Chúng tôi từng tuyên bố B-52 là bất khả xâm phạm, không có vũ khí nào có thể tấn công được! Nhưng giờ đây B-52 đã bị không quân Bắc Việt bắn trúng! Nhưng không ai muốn thừa nhận thất bại của mình. Nước Mỹ phải bảo vệ danh dự. Đó cũng là bí mật quốc gia nên chúng tôi không dám công bố B-52 bị Mig-21 tấn công", ông Volker nói.
Đó là lý do vì sao sau sự kiện này, báo chí phương Tây hoàn toàn im lặng. Lực lượng Không quân Việt Nam khi ấy cũng không có bất kỳ thông tin nào về số phận chiếc B-52 bị ông Rạng tấn công trong đêm 20/11/1971.
Vì vậy, chiến công của ông Vũ Đình Rạng vào thời điểm đó không được ghi nhận một cách chính thức. Còn chiếc B-52, dù hạ cánh được tại Thái Lan, nhưng sau đó cũng không thể đưa trở lại hoạt động.
