Quốc gia 5,5 triệu dân sắp loại bỏ hoàn toàn xe xăng, 97% xe mới là xe điện
Với gần 9 trong mỗi 10 chiếc xe mới bán ra là xe điện, nước này đã trở thành hình mẫu toàn cầu cho quá trình chuyển đổi sang giao thông không phát thải.
Trong bối cảnh nhiều quốc gia còn loay hoay với hạ tầng sạc và chính sách ưu đãi, Na Uy – quốc gia Bắc Âu nhỏ bé với chỉ 5,5 triệu dân – đã tiến rất gần tới mục tiêu mà nhiều cường quốc còn dè dặt: 100% xe mới là xe điện vào cuối năm 2025.
Theo thống kê chính thức, thị phần xe điện tại Na Uy đã đạt 89% trong năm 2024, và trong những tháng đầu năm 2025, con số này thậm chí có lúc lên tới 97%, đưa Na Uy trở thành quốc gia có tỷ lệ xe điện mới cao nhất thế giới. Trong khi đó, tỷ lệ trung bình toàn cầu năm 2023 chỉ dừng ở mức 18%, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA).
Giàu có, nhưng không chỉ vì tiền
Na Uy là một trong những quốc gia giàu nhất thế giới, nhờ sở hữu trữ lượng dầu mỏ lớn thứ hai châu Âu sau Nga. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng sự thành công trong chuyển đổi sang xe điện không đơn thuần nhờ vào tiền bạc.
Từ những năm 1990, chính phủ Na Uy đã có chiến lược dài hạn nhằm khuyến khích xe điện nội địa, dù không thành công về mặt thương mại. Những nỗ lực này tuy nhỏ nhưng đã giúp xây dựng nhận thức cộng đồng và tạo nền móng xã hội cho việc chấp nhận xe điện từ rất sớm.
Chính phủ Na Uy đã thiết kế một loạt chính sách “mềm” nhưng hiệu quả: miễn thuế VAT và thuế nhập khẩu xe điện, cho phép sử dụng làn xe buýt, miễn phí đỗ xe, giảm phí cầu đường… Các chính sách này không chỉ giúp EV rẻ hơn mà còn tiện hơn so với xe chạy xăng.
Đặc biệt, những ưu đãi này không áp dụng mãi mãi: từ năm 2023, xe điện cao cấp bắt đầu bị đánh VAT trở lại, cho thấy lộ trình ưu đãi được điều chỉnh hợp lý khi thị trường đã trưởng thành.
Tất cả những điều này khiến việc sở hữu một chiếc EV ở Na Uy vừa rẻ hơn, vừa tiện lợi hơn so với xe chạy xăng, dầu. Dù gần đây, chính phủ đã bắt đầu áp dụng lại VAT với xe điện có giá trên 500.000 kroner (44.000 USD), người dân thu nhập trung bình và thấp vẫn được hưởng phần lớn các ưu đãi.
Theo ước tính, chính phủ Na Uy từng thu được khoảng 75 tỷ kroner (khoảng 7.400 tỷ USD) mỗi năm từ thuế ô tô, nhưng con số này đã giảm một nửa do ưu đãi EV. Tuy nhiên, giới lãnh đạo vẫn cho rằng đây là cái giá chấp nhận được để tiến tới mục tiêu trung hòa khí thải vào năm 2050.
Một lợi thế lớn khác của Na Uy nằm ở hệ thống năng lượng khi hơn 90% điện năng đến từ thủy điện, ổn định, dư thừa và cực kỳ thân thiện môi trường. Điều này giúp việc sạc EV tại nhà trở nên phổ biến và ít tốn kém hơn nhiều nơi khác.
Theo báo cáo của tổ chức EV Association, khoảng 82% xe điện tại nước này được sạc ở nhà, phần lớn sống trong các căn nhà riêng biệt – điều kiện lý tưởng để lắp thiết bị sạc tại gia. Sự phổ biến của các trạm sạc chậm (Level 1) trong môi trường sinh hoạt – từ nhà riêng, trường học tới cơ quan – cũng giúp người dân dễ dàng tiếp cận xe điện mà không cần hạ tầng công cộng quy mô lớn.
Phần còn lại của thế giới: Bước chậm và không chắc chắn
Trái ngược với Na Uy, nhiều quốc gia phát triển đang chật vật trong quá trình chuyển đổi sang EV. Tại Đức – thị trường ô tô lớn nhất châu Âu – tỷ lệ đăng ký xe điện mới đã giảm 27% trong năm 2024, sau khi chính phủ cắt giảm các khoản trợ cấp.
Tại Mỹ, tỷ lệ xe điện bán ra năm 2024 chỉ đạt 8%, và doanh số đang chững lại do chi phí cao và thiếu trạm sạc.
Tại Mỹ, sự trở lại của ông Donald Trump khiến thị trường thêm bất ổn, khi ông cam kết sẽ chấm dứt khoản tín dụng thuế 7.500 USD dành cho xe điện, đồng thời áp thuế mới lên các nhà sản xuất ô tô nước ngoài – có thể khiến giá EV tăng cao hơn nữa.
Điểm mấu chốt, theo các chuyên gia, là ý chí chính trị và sự đồng thuận xã hội. “Na Uy không phải là quốc gia đặc biệt vì quy mô hay năng lực sản xuất”, chuyên gia Lance Noel nhận định. “Điều đặc biệt nằm ở quyết tâm chính trị, sự đồng thuận xã hội, và tầm nhìn dài hạn”.
Theo ông Noel, các quốc gia đang thất bại trong việc bắt kịp Na Uy cần nghĩ đến những giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả hơn, như hỗ trợ sạc tại nhà, truyền thông xã hội, và đảm bảo EV dễ tiếp cận cho mọi tầng lớp – thay vì chỉ đầu tư vào hạ tầng sạc nhanh công cộng đắt đỏ.
Theo DW, Electrive
