Sử dụng tài sản trí tuệ để thế chấp, vay vốn: Vì sao ngân hàng vẫn dè dặt?

Trong phiên thảo luận tại hội trường, Quốc hội xem xét dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Theo đó, dự thảo đã cho phép chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ lập danh mục và tự xác định giá trị tài sản trí tuệ, đồng thời khuyến khích sử dụng tài sản trí tuệ để thế chấp, vay vốn

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP HCM) đánh giá đây là bước tiến, góp phần đưa tài sản trí tuệ vào sổ sách kế toán và tham gia các giao dịch dân sự, thương mại.

Tuy nhiên, bà cho rằng quy định hiện hành “mở quá rộng” khi trao quyền tự định giá mà không quy định nghĩa vụ chứng minh, công bố căn cứ hay chuẩn mực tối thiểu.

Theo bà Trân, thực tiễn kiểm toán và thanh tra cho thấy khoảng trống này dễ bị lợi dụng để nâng khống giá trị, chuyển giá hoặc gây thất thoát trong giao dịch liên quan tài sản công. Các tổ chức tín dụng cũng gặp khó khi thẩm định hồ sơ, do thiếu cơ sở đánh giá giá trị thực tế của tài sản trí tuệ.

Từ các bất cập này, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc giải trình và minh bạch hóa phương pháp định giá, nhằm tăng tính liêm chính và độ tin cậy của thị trường tài sản trí tuệ.

Liên quan quy định khuyến khích sử dụng tài sản trí tuệ để thế chấp vay vốn, bà Trân cho rằng chủ trương đúng nhưng sẽ khó triển khai nếu thiếu điều kiện ràng buộc.

Hiện tổ chức tín dụng chỉ chấp nhận tài sản trí tuệ làm tài sản bảo đảm khi có phương pháp định giá chuẩn, hồ sơ xác lập quyền rõ ràng và cơ chế xử lý, chuyển giao tài sản khi khách hàng mất khả năng trả nợ.

Trong khi đó, dự thảo chưa làm rõ các câu hỏi cốt lõi như: định giá theo chuẩn nào, xử lý tài sản khi phát sinh nghĩa vụ nợ ra sao, ai chịu trách nhiệm khi tài sản đang tranh chấp hoặc mất giá trị kinh tế.

“Nếu thiếu những điều kiện tiên quyết này, quy định rất khó đi vào thực tế tín dụng”, bà Trân cảnh báo.

Dù dự thảo quy định Chính phủ hướng dẫn phương pháp định giá song theo đại biểu, quy định chưa bao quát các thành tố thiết yếu của hoạt động định giá sở hữu trí tuệ.

Đại biểu từ TP.HCM dẫn kinh nghiệm quốc tế, theo đó định giá tài sản trí tuệ cần tối thiểu 4 yếu tố: bộ tiêu chí và phương pháp chuẩn; yêu cầu hồ sơ, dữ liệu minh chứng; tiêu chuẩn năng lực của tổ chức, cá nhân định giá; và cơ chế kiểm tra, hậu kiểm.

Nếu những yếu tố này không được quy định cụ thể ở văn bản dưới luật, hoạt động định giá sẽ thiếu thống nhất và tiềm ẩn rủi ro cho cơ quan quản lý, chủ sở hữu và hệ thống tài chính-ngân hàng.

Đại biểu Phạm Văn Hoà (Đồng Tháp) cũng nêu thực tế thời gian qua có trường hợp tài sản trí tuệ chưa được cơ quan có thẩm quyền công nhận nhưng vẫn được đưa vào sổ sách như một tài sản; hoặc tài sản có giá trị thấp nhưng bị “thổi phồng” để vay ngân hàng, phát hành chứng khoán, kêu gọi đầu tư.

Ông đề nghị chỉ cho phép ghi nhận tài sản trí tuệ vào sổ sách sau khi quyền sở hữu được cơ quan nhà nước xác lập, và chỉ khi đó chủ sở hữu mới được quyền công bố, giao dịch, chuyển nhượng.

Theo đại biểu, điều này cần thiết để bảo đảm minh bạch, tránh lừa đảo và bảo vệ các bên tham gia giao dịch quyền sở hữu trí tuệ.